امام هادی (ع) میراث امامت را پنهان نگه داشت/آمادهسازی شیعه برای عصر غیبت
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا؛ همزمان با فرارسیدن سالروز شهادت حضرت امام علیالنقی الهادی علیهالسلام دهمین پیشوای شیعیان بار دیگر نام امامی مظلوم و کمتر روایتشده در تاریخ تشیع بر سر زبانها آمده است؛ امامی که امامت در خردسالی در حصر و مراقبت دائمی زیست، مقابله با موج گسترده بدعتها و زمینهسازی برای عصر غیبت از برجستهترین ویژگیهای دوران پرفراز و نشیب حیات ایشان به شمار میرود.
به همین مناسبت با حجتالاسلام محمدجواد طبسی کارشناس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزههای علمیه به گفتوگو نشستهایم تا ابعاد کمتر گفتهشده زندگی و زمانه امام هادی علیهالسلام، نقش ایشان در عبور تشیع از یکی از سختترین مقاطع تاریخی و نسبت آن با امروز جامعه شیعه را بررسی کنیم که در ادامه میخوانیم:
وی با بیان اینکه باید اعتراف کنیم که امام هادی (ع) از جمله امامانی است که هم مظلوم هستند و هم غریب، افزود: امامی که شاید آنگونه که باید و شاید درباره شخصیت، جایگاه و نقش تاریخی ایشان سخن گفته نشده است. با اینکه منابع تاریخی و روایی فراوانی درباره امام دهم (ع) وجود دارد، اما هنوز هم بسیاری از زوایای زندگی ایشان برای عموم مردم ناشناخته مانده است.
امامت امام هادی (ع) در خردسالی؛ آغاز یک امتحان الهی
حجتالاسلام طبسی با بیان اینکه امامت امام هادی (ع) در خردسالی؛ آغاز یک امتحان الهی بود، ابراز داشت: یکی از ویژگیهای بسیار مهم دوران امام هادی (ع) امتحانات الهی سنگینی است که شیعیان با آن روبهرو شدند. این امتحانات در واقع از زمان امام جواد (ع) آغاز شد. زیرا تا پیش از امام جواد (ع)، ما در تاریخ تشیع امامی که در کودکی به امامت برسد، نداشتیم.
وی ادامه داد: همه امامان پیشین، در سنین بلوغ یا بالاتر عهدهدار امامت شده بودند. امام جواد (ع) در سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه متولد شدند و در سال ۲۰۲ هجری، پس از شهادت پدرشان امام رضا (ع) در حدود هفت سالگی به امامت رسیدند. این اتفاق برای بسیاری از شیعیان، بسیار سنگین و دشوار بود.
این کارشناس مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزههای علمیه بیان داشت: دومین امامی که در خردسالی به امامت رسید، امام هادی (ع) بود. حضرت در سال ۲۱۲ هجری قمری متولد شدند و با شهادت امام جواد ع (ع) در سال ۲۲۰، در حدود هشت سالگی عهدهدار امامت شدند.
وی گفت: سومین امامی که در خردسالی مسئولیت امامت را برعهده گرفت، حضرت ولیعصر امام زمان عجلالله تعالی فرجهالشریف است که در حدود پنج سالگی، پس از شهادت امام حسن عسکری (ع)، به امامت رسیدند. این مسئله، بدون تردید یک امتحان الهی بزرگ بود؛ امتحانی برای شیعیان تا مشخص شود آیا امامت را بر اساس ظاهر، سن و سال و معیارهای عرفی میسنجند یا بر اساس نصب الهی و علم امامت.
فشار حکومت و زندانی کردن امام هشتساله
حجتالاسلام طبسی با اشاره به اینکه امامت امام هادی (ع) از همان ابتدا با فشار شدید حکومت عباسی همراه بود، اظهار داشت: خلفای عباسی به شدت نگران بودند که چگونه یک کودک هشتساله میتواند رهبر امت باشد و در عین حال، نفوذ معنوی گستردهای داشته باشد. در همان سنین کودکی، امام هادی (ع) را تحت نظر قرار دادند.
وی افزود: شخصی به نام «جنیدی» که از دشمنان سرسخت اهل بیت (ع) بود، مأمور شد امام را در خانهای نگه دارد؛ خانهای که عملاً نقش زندان را ایفا میکرد. به بهانه اینکه این کودک باید «تربیت» شود و آداب بیاموزد، امام هشتساله را شبها تنها در خانهای قفل میکردند. اما همین جنیدی، که با نیت دشمنی آمده بود، پس از چند جلسه معاشرت با امام هادی (ع) به عظمت شخصیت، علم و وقار حضرت پی برد. بهگونهای که از دشمنان اهلبیت، به یکی از محبان امام تبدیل شد. این خود نشاندهنده حقیقت امامت است؛ امامت، کودک و بزرگ نمیشناسد.
خضوع بزرگان در برابر امام کودک
این کارشناس دینی تصریح کرد: در تاریخ تشیع، نمونههای زیبایی از پذیرش امامت خردسالان وجود دارد. یکی از شاخصترین آنها، علی بن جعفر است؛ شخصیتی بزرگ از بنیهاشم و از فقهای برجسته زمان خود. او با وجود کهولت سن و محاسن سفید، در برابر امام جواد (ع) نهایت تواضع را نشان میداد؛ کفش حضرت را جفت میکرد و دست ایشان را میبوسید.
وی ادامه داد: وقتی به او اعتراض میکردند که چگونه در برابر کودکی چنین خضوع میکنی، پاسخ میداد: «اگر خداوند این کودک را شایسته امامت دانسته، من چه حقی دارم که انکار کنم؟» همین روحیه، در دوران امام هادی (ع) نیز معیار حق و باطل شد و بسیاری را از لغزش نجات داد.
آمادهسازی شیعه برای عصر غیبت
حجتالاسلام طبسی با بیان اینکه یکی از مهمترین مأموریتهای امام هادی (ع)، آمادهسازی شیعیان برای دوران غیبت امام زمان (عج) بود، خاطرنشان کرد: این فرآیند از زمان امام جواد (ع) آغاز شد و در دوران امام هادی (ع) بهطور جدی پیگیری شد. پس از آنکه امام (ع) را از مدینه به سامرا ـ شهری نظامی و پادگانی ـ فراخواندند، ارتباط مستقیم امام هادی (ع) با مردم بهشدت محدود شد. این محدودیت، تمرینی عملی برای شیعیان بود تا یاد بگیرند حتی در نبود دسترسی ظاهری به امام، ایمان و پیوند ولایی خود را حفظ کنند.
وی گفت: امام هادی (ع) در روایات متعددی، شیعیان را برای غیبت آماده کردند. از جمله فرمودند: «پس از فرزندم حسن، جانشینی خواهد آمد که شما او را نخواهید دید و حتی بردن نام او برایتان جایز نخواهد بود؛ او حجت خدا از آل محمد است.» این سخنان، شیعه را به تدریج با واقعیت عصر غیبت آشنا میکرد.
حفظ امام حسن عسکری و زمینهسازی برای ولادت حضرت حجت (عج)
این کارشناس مذهبی با بیان اینکه از تدابیر مهم امام هادی (ع)، پنهان نگاه داشتن امام حسن عسکری (ع) از دید عموم بود، ابراز داشت: حتی بسیاری از بنیهاشم تا سالها امام بعدی را نمیشناختند. در روز رحلت سیدمحمد، فرزند امام هادی (ع)، وقتی امام حسن عسکری با حالتی اندوهگین وارد مجلس شد، بسیاری از حاضران نمیدانستند او کیست. این تدبیر، برای حفظ جان امام عسکری و در نهایت، تولد مخفیانه حضرت ولیعصر (عج)، نقشی اساسی داشت.
مقابله جدی با بدعتها و غلو
وی افزود: دوران امام هادی (ع)، دوران اوجگیری بدعتها و بهویژه غلو بود. افرادی با سوءاستفاده از محبت اهل بیت، امام را تا حد الوهیت بالا میبردند و خود را باب، پیامبر یا واسطه معرفی میکردند. امام علی نقی علیهالسلام با قاطعیت کامل در برابر این جریان ایستاد. درباره افرادی مانند علی بن حسکه قمی، امام دستور دادند که از آنان دوری شود و حتی در مواردی، برخورد سخت صورت گیرد.
حجتالاسلام طبسی بیان داشت: این شدت عمل، به خاطر خطر بزرگی بود که عقاید شیعه را تهدید میکرد. همچنین امام هادی (ع) با صوفیگری افراطی و جریان واقفیه مقابله کردند و پیروان این جریانها را از مسیر امامت برحذر داشتند.
زندان، حصر و شهادت
وی ادامه داد: بخش قابل توجهی از عمر امام هادی (ع) در زندان و حصر گذشت. سامرا برای اهل بیت (ع)، خود زندانی بزرگ بود. خلفای عباسی از متوکل تا معتز، پیوسته امام را تحت فشار، مراقبت و زندان قرار دادند. در نهایت، در سال ۲۵۴ هجری قمری، امام هادی (ع) با زهر به شهادت رسیدند و جان خود را در راه حفظ امامت و هدایت امت فدا کردند؛ امامی که با صبر، بصیرت و تدبیر، تشیع را از یکی از سختترین دورانهای تاریخی عبور داد.
انتهای پیام/
