سقوط ۱۷ پلهای رتبه فناوری ایران در جهان
به گزارش خبرگزاری آنا، شاهین آخوندزاده در بیستوششمین جشنواره ابوریحان که امروز در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد، اظهار کرد: هیچ فردی در نظام جمهوری اسلامی به اندازه مقام معظم رهبری بر اهمیت علم و قدرت علمی ایران تأکید نکرده است، اما متأسفانه تقریباً همه دولتها در حوزه علم و فناوری کوتاهی کردهاند.
وی افزود: جایگاه فعلی کشور نتیجه برنامهریزی دقیق نیست، بلکه ناشی از وجود پتانسیل بالای نیروی انسانی توانمند است که ضعفها و مشکلات مدیریتی کشور را جبران کردهاند.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به روند تدوین برنامههای توسعه پنجساله، گفت: ما مرتب برنامه مینویسیم، اما اجرا نمیشود. معمولاً تنها ۲۵ درصد از برنامههای توسعه محقق میشود؛ آن هم بخشی که اساساً نیاز به برنامهریزی خاصی ندارد. برنامهها اغلب متوهمانه نوشته میشوند؛ خودمان هم میدانیم که اهداف قابل تحقق نیست، چراکه الزامات آن فراهم نمیشود.
وی درباره اهداف برنامه هفتم توسعه در حوزه تحقیقات، افزود: در این برنامه آمده است که رتبه علمی کشور باید چهاردهم شود، اما مشخص نشده این رتبه بر اساس کدام پایگاه ارزیابی است. پیش از تصویب، بحث رتبه ۱۲ مطرح بود که با نظر وزیر علوم وقت، به دلیل غیرقابل تحقق بودن، به ۱۴ تغییر یافت.
آخوندزاده با اشاره به افت رتبه علمی کشور تصریح کرد: ایران در سال ۲۰۱۹ رتبه پانزدهم را داشت و حتی به رتبه چهاردهم نیز رسید، اما همزمان انتقادهایی مطرح شد مبنی بر اینکه دانشگاهها صرفاً مقالهمحور شدهاند. این در حالی است که اغلب نظامهای رتبهبندی معتبر جهانی، مقالهمحور هستند و بدون تولید مقاله، کسب رتبه ممکن نیست.
وی ادامه داد: وقتی تأکید میشود ۲۰ دانشگاه کشور باید در میان ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار گیرند، رسیدن به این هدف بدون تولید مقاله امکانپذیر نیست. نتیجه این انتقادات این شد که رتبههای علمی ما افت کرد و اکنون حتی با دو برابر تلاش نیز رسیدن به رتبه چهاردهم دشوار شده است.
معاون وزیر بهداشت با اشاره به وضعیت کشور در حوزه فناوری گفت: افت فقط مختص مقاله نیست. رتبه ایران در شاخص نوآوری جهانی از ۵۳ به ۷۰ کاهش یافته است. تجربه کشورهایی مانند چین و هند نشان میدهد که رشد فناوری، پس از رشد پژوهش اتفاق میافتد. این دو از هم جداییپذیر نیستند. اگر پژوهش نباشد، فناوری واقعی شکل نمیگیرد و صرفاً به کپیبرداری محدود میشود.
وی درباره شاخص «تعداد مقاله به ازای هر عضو هیئت علمی» بیان کرد: هدف برنامه هفتم، رسیدن به نسبت ۱.۵ مقاله است. در وزارت علوم این عدد زیر یک است، اما در بسیاری از دانشگاههای علوم پزشکی بین ۳ تا ۴ مقاله است. در دانشگاه هاروارد این نسبت حدود ۱۰ مقاله است و ما در بهترین حالت آرزوی رسیدن به ۱.۵ را داریم.
آخوندزاده با تأکید بر نقش پژوهش در ایجاد اعتمادبهنفس ملی، گفت: در شرایط جنگ ترکیبی، هیچ چیز به اندازه موفقیتهای پژوهشی نمیتواند امید و اعتمادبهنفس را در دانشگاهها زنده نگه دارد. تقویت پژوهش به نفع نظام جمهوری اسلامی است.
وی در ادامه با اشاره به رتبهبندی سایمگو تصریح کرد: در سال ۲۰۲۴ رتبه ایران هفدهم شد؛ در حالی که فاصله ما با رتبه شانزدهم بسیار اندک بود و میتوانستیم با کمی حمایت، آن جایگاه را حفظ کنیم.
معاون وزیر بهداشت درباره راهکارهای جبران افت رتبه گفت: گاهی برخی مقالات به دلیل خطای رباتی در اسکوپوس ثبت نمیشوند. امسال با پیگیری «Missing Articles» توانستیم ۱۰۶۷ مقاله را به آمار رسمی کشور اضافه کنیم؛ اقدامی کمهزینه که فقط نیاز به نیروی انسانی پیگیر دارد.
وی افزود: در سال ۲۰۲۵، ترکیه و عربستان در اسکوپوس از ایران پیشی گرفتهاند و حتی روسیه ـ با وجود تحریمها ـ در حال حاضر رتبه بالاتری از ما دارد. امیدواریم تا آوریل، با ثبت کامل مقالات، بتوانیم حداقل رتبه هفدهم یا شانزدهم را حفظ کنیم.
آخوندزاده با هشدار نسبت به تشدید تحریم علمی گفت: امروز ناشران بهصراحت اعلام میکنند که به دلیل تحریم، مقالات پژوهشگران ایرانی را منتشر نمیکنند. این مسئله، همراه با کاهش بودجه پژوهشی در سال آینده، کشور را در آستانه «خشکسالی پژوهشی» قرار میدهد.
وی کاهش جذابیت پایاننامهها و افت تعداد طرحهای تحقیقاتی را از عوامل اصلی کاهش تولید مقاله دانست و گفت: وقتی در یک بازه ۴ تا ۵ ساله کمتر بکاریم، چند سال بعد برداشت کمتری خواهیم داشت.
معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با اشاره به ظرفیت نشریات داخلی تأکید کرد: ترکیه با وجود تعداد کمتر مجلات، از آنها بهعنوان رسانه علمی بینالمللی استفاده میکند. ما نیز در شرایط تحریم باید از این ظرفیت بهدرستی بهره ببریم.
وی نمایه شدن صدمین مجله دانشگاهی با نام ایرانی در پایگاههای معتبر بینالمللی را یک موفقیت دانست و افزود: اگر سردبیران تنها هر فصل یک صفحه «سخن سردبیر» به زبان انگلیسی منتشر کنند، تأثیر قابلتوجهی بر رتبه کشور خواهد داشت.
آخوندزاده در پایان با انتقاد از کاهش بودجه پژوهشی سال ۱۴۰۵ گفت: در حالی که کشورهای درگیر جنگ، مانند روسیه، بودجه تحقیق و فناوری خود را افزایش دادهاند، بودجه پژوهش در کشور ما کاهش یافته است. ادامه این روند، آسیب جدی به آینده علمی کشور وارد خواهد کرد.
وی اضافه کرد: ما شاید نتوانیم حمایت مالی گستردهای از پژوهشگران داشته باشیم، اما موظفیم با کاهش بروکراسی و ایجاد دلگرمی، موتور پژوهش کشور را روشن نگه داریم تا «روزهای درخشان پژوهش» دوباره رقم بخورد.
انتهای پیام/
