سردرد ریملی واقعیت پزشکی ندارد

پزشکی مدرن اصطلاحی رسمی به نام «سردرد ریملی» ندارد، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند برخی ترکیبات شیمیایی موجود در لوازم آرایشی چشم، به‌ویژه ریمل، می‌توانند در افراد مستعد باعث بروز یا تشدید انواع خاصی از سردرد شوند. آنچه زنان تجربه می‌کنند، اگرچه نام پزشکی مشخصی ندارد، اما ریشه‌ای کاملاً واقعی در فیزیولوژی اعصاب، عروق و سیستم بویایی مغز دارد.

سردرد یکی از شایع‌ترین شکایت‌های انسانی است. تقریباً همه ما آن را تجربه کرده‌ایم و اغلب برایش دنبال علت می‌گردیم. علت‌هایی نظیر کم‌خوابی، استرس، گرسنگی، نور، صدا یا حتی بو. در میان این فهرست بلند، گاهی پای آرایش هم وسط کشیده می‌شود؛ به‌ویژه آرایش چشم.

ریمل، به‌عنوان محصولی که مستقیم در نزدیکی چشم و عصب‌های حساس صورت استفاده می‌شود، بیش از دیگر لوازم آرایشی مورد سوءظن قرار گرفته است.

اما علم چگونه به این موضوع نگاه می‌کند؟ آیا ریمل واقعاً می‌تواند باعث سردرد شود، یا این فقط یک تجربه ذهنی و غیرقابل‌اثبات است؟

چرا نامی به اسم «سردرد ریملی» در پزشکی نیست؟

در طبقه‌بندی رسمی بیماری‌ها، چیزی به نام «سردرد ریملی» وجود ندارد. پزشکان از اصطلاحاتی مانند «میگرن» (Migraine)، «سردرد تنشی» (Tension-type headache) یا «سردرد خوشه‌ای» (Cluster headache) استفاده می‌کنند؛ بنابراین اگر انتظار داشته باشیم ریمل به‌عنوان یک بیماری مستقل شناخته شود، پاسخ خیر است.

اما نبودِ نام رسمی، به‌معنای نبودِ پدیده نیست. پزشکی مدرن بار‌ها نشان داده است که بسیاری از محرک‌های سردرد، ابتدا به‌صورت تجربه‌های فردی مطرح شده‌اند و بعد‌ها جایگاه علمی پیدا کرده‌اند.

ریمل چه چیز‌هایی دارد که می‌تواند دردسرساز شود؟

ریمل‌ها ترکیبی از رنگ‌دانه‌ها، مواد نگهدارنده، موم‌ها و گاهی عطر‌ها هستند. برخی از این مواد می‌توانند برای افراد حساس، محرک سیستم عصبی باشند. 

مهم‌ترین گروه‌ها عبارت‌اند از ترکیبات معطر، نگهدارنده‌هایی مانند «فرمالدهید آزادشونده» (Formaldehyde releasers) و ذرات ریز معلقی که هنگام استفاده وارد هوا می‌شوند.

وقتی این ترکیبات نزدیک چشم قرار می‌گیرند، می‌توانند عصب سه‌قلو را تحریک کنند؛ عصبی که نقش کلیدی در انتقال درد صورت و بسیاری از سردرد‌ها دارد.

نقش عصب سه‌قلو؛ پل ارتباطی ریمل و سردرد

«عصب سه‌قلو» (Trigeminal nerve) یکی از مهم‌ترین اعصاب حسی صورت است. این عصب به چشم‌ها، پیشانی، گونه‌ها و حتی بخشی از مغز ارتباط دارد. بسیاری از سردردها، به‌ویژه میگرن، از فعال‌شدن این مسیر عصبی آغاز می‌شوند.

تحریک شیمیایی یا مکانیکی اطراف چشم می‌تواند این عصب را فعال کند. ریمل، به‌خصوص اگر باعث سوزش، اشک‌ریزش یا التهاب خفیف شود، می‌تواند چنین تحریکی ایجاد کند؛ تحریکی که در افراد مستعد، به سردرد ختم می‌شود.

میگرن؛ جایی که ریمل بیشتر متهم می‌شود

افرادی که دچار میگرن هستند، حساسیت بیشتری به محرک‌های محیطی دارند. 

نور، بو، صدا و حتی لمس ملایم می‌تواند در آنها حمله میگرنی ایجاد کند. در این افراد، ریمل نه به‌عنوان علت اصلی، بلکه به‌عنوان محرک عمل می‌کند.

به‌عبارت ساده‌تر، ریمل باعث میگرن نمی‌شود، اما می‌تواند ماشه‌ای باشد که حمله را فعال می‌کند؛ درست مانند عطر تند، نور فلورسنت یا استرس.

بو‌ها و مغز؛ مسیری کوتاه، اما قدرتمند

برخلاف بسیاری از حواس دیگر، مسیر بویایی ارتباط مستقیمی با نواحی احساسی مغز دارد. بو‌ها بدون فیلتر شناختی وارد سیستم لیمبیک می‌شوند؛ بخشی از مغز که احساسات و درد را پردازش می‌کند.

برخی ریمل‌ها، حتی اگر بوی قوی نداشته باشند، ترکیبات فرّاری آزاد می‌کنند که برای مغز حساس قابل‌تشخیص است. این موضوع می‌تواند توضیح دهد چرا بعضی افراد حتی بدون سوزش چشم، پس از استفاده از ریمل دچار سردرد می‌شوند.

خشکی چشم و سردرد؛ ارتباطی کمتر شناخته‌شده

یکی دیگر از مسیر‌های احتمالی، «خشکی چشم» (Dry eye syndrome) است. برخی ریمل‌ها با اختلال در لایه چربی اشک یا ورود ذرات ریز به چشم، خشکی و تحریک سطح چشم ایجاد می‌کنند. این تحریک مزمن می‌تواند پیام‌های درد را از طریق عصب سه‌قلو به مغز ارسال کند و در نهایت به سردرد منجر شود.

این نوع سردرد معمولاً مبهم، فشاری و مداوم است و اغلب با خستگی چشم همراه می‌شود.

روان‌شناسی درد؛ آیا تلقین نقش دارد؟

نمی‌توان نقش ذهن را نادیده گرفت. اگر فردی بار‌ها تجربه کرده باشد که پس از آرایش چشم دچار سردرد می‌شود، مغز ممکن است به‌صورت شرطی‌شده به این محرک واکنش نشان دهد. 

این به‌معنای «خیالی بودن» درد نیست، بلکه نشان‌دهنده تعامل پیچیده ذهن و بدن است.

مطالعات نشان می‌دهند انتظار درد می‌تواند آستانه تحمل درد را پایین بیاورد و تجربه واقعی درد را تشدید کند.

چرا همه این سردرد را تجربه نمی‌کنند؟

اگر ریمل ذاتاً باعث سردرد می‌شد، باید همه مصرف کنندگان آن دچار مشکل می‌شدند. اما چنین نیست. 

تفاوت در حساسیت عصبی، سابقه میگرن، وضعیت چشم، ترکیبات محصول و حتی شرایط محیطی باعث می‌شود این تجربه فقط در گروه خاصی رخ دهد.

این موضوع دقیقاً همان الگویی است که در سایر محرک‌های سردرد هم دیده می‌شود.

پس بالاخره «سردرد ریملی» چیست؟

از نگاه علمی، سردرد ریملی یک تشخیص پزشکی مستقل نیست. اما تجربه‌ای واقعی است که می‌توان آن را به‌عنوان نوعی سردرد تحریکی یا میگرنی ناشی از محرک‌های اطراف چشم توضیح داد. این تجربه نه افسانه است و نه یک بیماری جدید؛ بلکه تلاقی آرایش، عصب‌شناسی و حساسیت فردی است.

چه کسانی بیشتر در معرض این سردرد هستند؟

افراد مبتلا به میگرن، کسانی که خشکی چشم دارند، افرادی با حساسیت بویایی بالا و کسانی که سابقه آلرژی چشمی دارند، بیشتر احتمال دارد چنین سردردی را تجربه کنند. برای این گروه، انتخاب محصولات بدون عطر، ضدحساسیت و با کیفیت بالا اهمیت بیشتری دارد.

یک تجربه واقعی یا خیال‌پردازی محض 

سردرد ریملی نامی غیررسمی برای یک تجربه واقعی است. علمی که پشت آن قرار دارد، نشان می‌دهد ریمل می‌تواند در افراد مستعد، از طریق تحریک عصب‌های صورت، بوها، یا خشکی چشم، باعث بروز سردرد شود. این به‌معنای خطرناک بودن ریمل یا اجتناب همگانی از آن نیست، بلکه یادآوری می‌کند بدن انسان، به‌ویژه مغز، نسبت به محرک‌های ظریف بسیار حساس است.

در نهایت، اگر سردردی پس از استفاده از ریمل تکرار می‌شود، بهتر است آن را نادیده نگیریم. بدن معمولاً بی‌دلیل هشدار نمی‌دهد؛ حتی اگر هشدارش از پشت یک برس کوچک آرایشی شروع شود.