مانع اصلی در مسیر هوشمندسازی نظام بانکی، فرهنگ سازمانی است

به گزارش خبرگزاری آنا؛ عباس عسکری، مدیرعامل گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات مهیمن، در نشست «فناوری‌های نظارتی و هوش مصنوعی برای پایش لحظه‌ای انطباق و کشف تقلب» که در پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی برگزار شد، بیان کرد: پیش از آن‌که درباره میزان بهره‌گیری از فناوری‌های نظارتی مبتنی بر هوش مصنوعی سخن بگوییم، باید بررسی کنیم که زیرساخت‌ها و پیش‌نیاز‌های این فناوری تا چه اندازه در کشور مهیا شده و اساساً چه میزان احساس نیاز به هوش مصنوعی وجود دارد. همچنین باید دید آیا نهاد‌های سیاست‌گذار و ناظر خود ذی‌نفع این فناوری هستند و اجازه ورود بخش خصوصی را می‌دهند یا خیر. از سوی دیگر، باید توجه داشت سازمان‌هایی که سال‌ها با شیوه‌های سنتی خو گرفته‌اند، چگونه با فرهنگ و ابزار‌های نوین روبه‌رو خواهند شد. 

وی ادامه داد: به همین دلیل، وقتی از نظارت هوشمند سخن می‌گوییم، نمی‌توانیم بی‌مقدمه به سراغ فناوری برویم؛ بلکه باید مقدمات طولانی و پیچیده‌ای را در نظر بگیریم. از منظر توسعه فناوری، کشور با مانع جدی روبه‌رو نیست و دستیابی به فناوری‌های مورد نیاز امکان‌پذیر است. خوشبختانه سرمایه انسانی کشور، متشکل از نیرو‌های نخبه و توانمند، بزرگ‌ترین دارایی ماست و با اتکا به جوانان، رسیدن به فناوری دشوار نخواهد بود. 

بی‌میلی دستگاه‌های اجرایی به بهره‌گیری از فناوری 

عسکری تصریح کرد: پیچیده‌ترین بخش مسیر، اعلام نیاز به فناوری از سوی دستگاه‌ها و نحوه توزیع آن میان سازمان‌هاست. در حوزه رگ‌تک یا همان خدمات بانکی و پرداخت، دستگاه‌های اجرایی اساساً ضرورتی برای استفاده از فناوری احساس نمی‌کنند. در عمل، الزاماتی که از سوی نهاد‌های ناظر صادر می‌شود بیشتر جنبه نمایشی و غیر کاربردی دارد.

او افزود: نظام بانکی و پرداخت هیچ مسئولیتی در قبال تقلب‌های رخ‌داده بر عهده نمی‌گیرد و در چنین شرایطی مشتری باید دلیل برداشت غیرمجاز از حساب خود را پیگیری کند. طبیعی است که بانک‌ها برای پیشگیری از تقلب به سمت فناوری‌های هوشمند حرکت نمی‌کنند. هرچند زیرساخت‌های کشف تقلب تا حد زیادی توسعه یافته، اما بانک‌ها در شرایط بحرانی تنها به دنبال پایان دادن سریع به مشکل هستند. برای بانک‌ها صرفاً گردش پول اهمیت دارد و منشأ آن چندان مهم نیست. 

زیرساخت‌های نمایشی در بانک‌ها 

مدیرعامل مهیمن تأکید کرد: در حوزه تقلب‌های بانکی، وقتی بانک ملزم نیست ابتدا پول مشتری را بازگرداند و سپس منبع تخلف را شناسایی کند، تنها برای فرار از جریمه‌های نهاد‌های نظارتی اقداماتی انجام می‌دهد. این روند باعث شده زیرساخت‌های بانکی بیشتر حالت تزیینی پیدا کنند؛ بنابراین پیش از آنکه از فناوری سخن بگوییم، باید به فکر ایجاد زیرساخت‌های قانونی برای بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند باشیم. 

وی خاطرنشان کرد: در ایران، استفاده از هوش مصنوعی به جای تحلیل رفتار مشتریان برای منافع بانک، بیشتر در جهت تأمین منافع نهاد‌های حاکمیتی به کار گرفته می‌شود. برای نمونه، وظیفه شناسایی تراکنش‌های غیرمجاز که در بسیاری از کشور‌ها بر عهده سازمان امور مالیاتی است، در ایران به دوش بانک‌ها گذاشته شده است. 

نبود انگیزه مالی برای بانک‌ها 

عسکری اضافه کرد: اگر بانک‌ها در برابر تخلفات هزینه‌ای پرداخت می‌کردند، خودشان به دنبال بهره‌گیری از فناوری برای ارائه خدمات نوین، اعتبارسنجی مشتریان و کشف تقلب می‌رفتند. اما اکنون کسب‌وکار بانکی در شرایطی رونق دارد که هرچه دخالت نهاد‌های ناظر و سیاست‌گذار کمتر باشد، مطلوب‌تر است. 

فضای اقتصادی غیرشفاف و مانع توسعه 

او توضیح داد: وقتی هزینه کشف تقلب بر دوش مشتری است، ورود بانک‌ها به حوزه نظارت اساساً اشتباه محسوب می‌شود. در فضای اقتصادی غیرشفاف، بانک‌ها ضرورتی برای سرمایه‌گذاری در فناوری‌های هوشمند احساس نمی‌کنند. 

عسکری تأکید کرد: زمانی که نظام‌های نوین پرداخت مبتنی بر فناوری‌های هوشمند راه‌اندازی شود و بانک‌ها متوجه شوند باید هزینه نکول را بپردازند، آن‌گاه به توسعه و استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی روی خواهند آورد. 

ضرورت هوش مصنوعی در برابر تهدیدات سایبری 

وی یادآور شد: بسیاری از چالش‌هایی که نظام بانکی و پرداخت کشور با آن مواجه شده، ناشی از نبود فناوری بوده است نه وجود آن. اگر نظام بانکی با فناوری‌های هوشمند هماهنگ می‌شد، بدون شک مشکلاتی که در سال جاری برای دو بانک رخ داد پیش نمی‌آمد. بهره‌گیری از زیرساخت‌های پیشرفته هوش مصنوعی در مقابله با تهدیدات سایبری می‌توانست بسیاری از مشکلات را پیش‌بینی و شناسایی کند.

مدیرعامل گروه مهیمن در پایان گفت: دستیابی به فناوری آسان است؛ آنچه مسیر را دشوار می‌کند، تغییر فرهنگ سازمانی در مواجهه و بهره‌برداری از فناوری‌های هوشمند است.