پروبیوتیک ساخت ایران، تجربه مصرف ماهی و میگوی سالم را ممکن کرد

به گزارش خبرگزاری آنا؛ صنعت آبزی‌پروری درجهان، طی سال‌های اخیر به‌طور جدی به سمت استفاده از راهکار‌های زیستی به‌جای ترکیبات شیمیایی حرکت کرده است. گزارش‌های سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) و تجربه کشور‌های پیشرو در تولید آبزیان از جمله نروژ، ویتنام و چین نشان می‌دهد که استفاده از پروبیوتیک‌ها در استخر‌های پرورش ماهی و میگو، نقش مستقیمی در بهبود کیفیت آب، افزایش رشد، کاهش ضریب تبدیل غذایی (FCR) و به‌ویژه کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها دارد چرا‌ که پروبیوتیک‌ها با ایجاد تعادل میکروبی در آب و دستگاه گوارش آبزیان، از طریق رقابت زیستی با باکتری‌های بیماری‌زا، بهبود کیفیت آب و افزایش کارایی جذب خوراک، به‌صورت طبیعی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را کاهش می‌دهند و تولید سالم و پایدار را ممکن می‌کنند؛ مسأله‌ای که مستقیماً با سلامت مصرف‌کننده و امکان صادرات محصولات آبزی گره خورده است.

باید گفت در کشور ما نیز بیماری‌های باکتریایی به رغم گسترده بودن صنعت آبزی‌پروری و تولید سالانه حجم قابل‌توجهی از محصولات مرتبط با این صنعت و سهم بالای صادرات، به‌ویژه در حوزه میگو، همواره یکی از موانع جدی این صنعت بوده است. استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل این بیماری‌ها، طی سال‌های گذشته منجر به افزایش باقیمانده‌های دارویی در محصولات و در نهایت بازگشت محموله‌های صادراتی شده است؛ چالشی که هم به اعتبار صادراتی کشور آسیب زده و هم هزینه‌های تولید را افزایش داده است.

توسعه و بومی‌سازی پروبیوتیک‌های تخصصی آبزی‌پروری در چنین شرایطی می‌تواند علاوه بر کاهش وابستگی به نمونه‌های خارجی، مزیت رقابتی تازه‌ای برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کند؛ محصولاتی که از نظر قیمت و کارایی، پاسخگوی نیاز صنعت باشند و امکان تولید سالم، پایدار و صادرات‌محور را فراهم کنند. در همین راستا، به گفت‌و‌گو با توحید پیری، مدیرعامل گروه تولید کننده این محصول دانش‌بنیان پرداختیم تا جزئیات محصول خود، مزیت‌های فنی و چالش‌های مسیر توسعه آن را توضیح دهد.

هدف اصلی شما از توسعه این محصولات چه بوده است؟

هدف ما در گروه توسعه فناوری زیست یار صنعت، تولید پروبیوتیک‌های مقرون‌به‌صرفه به‌منظور ایجاد شرایط مناسب برای ارتقای کیفیت آب استخر‌های آبزی‌پروری و همچنین افزایش میزان رشد ماهی و میگو بوده است. در کنار این اهداف، افزایش راندمان تولید و کاهش ضریب تبدیل ماده غذایی (FCR) نیز به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی مدنظر قرار داشته است. در همین راستا، موفق شدیم هشت محصول مختلف را در این حوزه توسعه دهیم که شامل محصولات مرتبط با بهبود کیفیت آب، افزایش کارایی تبدیل ماده غذایی و همچنین محصولات آنتی‌باکتریال علیه باکتری‌های پاتوژن از جمله یرسینیا و ویبریو است.

نیاز صنعت آبزی‌پروری کشور به این محصولات از کجا شکل گرفت؟

با توجه به اینکه کشور ما سالانه تولیدکننده حجم قابل‌توجهی از محصولات آبزی‌پروری است و این محصولات، به‌ویژه در حوزه میگو، سهم بالایی در صادرات دارند، بررسی‌ها نشان داد که صنعت با چالش جدی بیماری‌هایی نظیر ویبریوز و یرسینیا مواجه است. در این شرایط، برای جبران این خلأ، استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ها در دستور کار قرار گرفته که پیامد آن، افزایش میزان باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی در محصولات بوده است. این موضوع در نهایت باعث بازگشت بخشی از محموله‌های صادراتی به کشور شد. بر همین اساس، تصمیم گرفتیم وارد فرایند تولید محصولات طبیعی شویم تا از طریق آن، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش یابد و این معضل مهم در صنعت آبزی‌پروری کشور برطرف شود. خوشبختانه در این مسیر موفق به تولید محصولاتی شدیم که به‌طور مؤثر موجب کاهش میزان باقی‌مانده‌های آنتی‌بیوتیکی در محصولات می‌شوند.

محصولات شما چه تفاوتی با نمونه‌های خارجی دارند؟

محصولات ما دارای نمونه‌های مشابه خارجی هستند، اما از چند منظر مزیت رقابتی مشخصی نسبت به آنها دارند. نخستین مزیت، کاهش قابل‌توجه قیمت است؛ به‌طوری که محصولات ما با قیمتی در حدود یک‌چهارم نمونه‌های خارجی عرضه می‌شوند. از منظر فنی نیز، در صورت بررسی شاخص‌های کیفی، محصولات ما دارای کانت ۱۰ به توان ۱۲ در هر گرم هستند، در حالی که اغلب نمونه‌های خارجی دارای کانت ۱۰ به توان ۹ هستند؛ هرچند یک یا دو شرکت خارجی نیز توان تولید کانت ۱۰ به توان ۱۲ را دارند. این کانت بالای باکتری در محصولات ما موجب افزایش جمعیت باکتری‌های مفید در روده موجود هدف شده و در نتیجه، افزایش میزان رشد را به همراه دارد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، محصولات ما تقریباً سه برابر افزایش رشد بیشتری نسبت به نمونه‌های خارجی ایجاد می‌کنند و هم‌زمان باعث کاهش بیشتر ضریب تبدیل ماده غذایی می‌شوند.

به‌بیان ساده‌تر، هرچه کانت باکتری بالاتر باشد، با کاهش ضریب تبدیل غذایی، میزان دفع کاهش یافته و بیشترین جذب از خوراک صورت می‌گیرد؛ به این معنا که از هر یک کیلوگرم ماده غذایی مصرفی، میزان گوشت بیشتری نسبت به نمونه‌های خارجی تولید می‌شود.

مجموعه توسعه فناوری زیست یار صنعت در مسیر توسعه این محصولات با چه چالش‌هایی مواجه بودید؟

مجموعه ما در مسیر توسعه محصول، به عنوان مهمترین چالش با فقدان زیرساخت‌های مناسب روبرو شد. زمانی که ورود به یک فعالیت دانش‌بنیان مدنظر قرار می‌گیرد، دانش علمی در میان دانشجویان، محققان و اساتید دانشگاه وجود دارد. با این حال، مشکل اصلی کمبود یا پراکندگی زیرساخت‌هاست. در بسیاری از موارد، یک دانشجو یا محقق برای انجام پیوسته فعالیت‌های تحقیقاتی خود ناچار است برای دسترسی به زیرساخت‌های موردنیاز، بین شهر‌های مختلف جابه‌جا شود. چالش دوم نیز مربوط به منابع مالی و سرمایه در گردش است؛ چراکه اغلب محققان و شرکت‌های دانش‌بنیان از اندوخته مالی کافی برخوردار نیستند و سرمایه اصلی آنها دانش فنی است. از این‌رو، به‌نظر می‌رسد لازم است حمایت و توجه بیشتری به این بخش صورت گیرد.

وضعیت مجوز‌ها و کاربرد محصولات در کشور چگونه است؟

ما موفق به اخذ هشت مجوز مختلف برای محصولات خود شده‌ایم و کاربرد اصلی آنها در صنایع شیلات، دامپزشکی و دامپروری است. این محصولات در سه حوزه دام، طیور و آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرند و علاوه بر صنعت دام بزرگ در حوزه دامپزشکی، در صنعت شیلات نیز کاربرد گسترده‌ای دارند. در حال حاضر، فروش این محصولات به‌صورت سراسری در کشور انجام می‌شود.