شفافیت و دسترسی عمومی به اطلاعات؛ راهبرد اصلی پیشگیری از فساد و ارتقای پاسخگویی مسئولین

به گزارش خبرنگار آنا، شفافیت و دسترسی عمومی به اطلاعات، از جمله موضوعاتی است که در سال‌های اخیر در سیاست‌های اداری و قضایی کشور مورد توجه قرار گرفته و به‌عنوان یکی از کلیدهای اصلی پیشگیری از فساد و ارتقای پاسخگویی مسئولین مطرح شده است. اما این که این مسئله تا چه حد مورد توجه عملی مسئولین قرار گرفته است سوالی بود که می‌بایست از دستگاه قضایی به عنوان یکی از متولیان اصلی این امر پرسیده می‌شد.

ذبیح‌الله خدائیان، رئیس سازمان بازرسی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، شفافیت را عاملی تعیین‌کننده برای بهبود عملکرد دستگاه‌ها و افزایش اعتماد عمومی دانست و توضیح داد که این موضوع محدود به یک نهاد یا بخش خاص نیست.

اهمیت شفافیت و پیامدهای آن

خدائیان در آغاز سخنان خود شفافیت را عاملی اساسی برای افزایش دقت در عملکرد مسئولین و پاسخگویی آنها دانست و گفت: وقتی مردم به داده‌ها، اطلاعات، عملکردها و فرایندهای انجام امور دسترسی داشته باشند، نظارت عمومی شکل می‌گیرد و مسئولین با دقت بیشتری کار می‌کنند و تلاش می‌کنند خدمتگزار شایسته‌ای برای مردم باشند.

وی افزود: شفافیت نه تنها موجب افزایش دقت و کیفیت عملکرد مسئولین می‌شود، بلکه پاسخگویی آنها در قبال مردم را تقویت کرده و نقش مهمی در پیشگیری از فساد دارد. فساد معمولاً در محیط‌های تاریک و غیرقابل دسترسی اتفاق می‌افتد؛ بنابراین هرچه مردم اطلاعات بیشتری داشته باشند، زمینه‌های سوءاستفاده کاهش می‌یابد.

خدائیان در این زمینه به مثال‌های عملی اشاره کرد: اگر مردم بدانند چه کسانی وام گرفته‌اند، آیا به تعهدات خود عمل کرده‌اند، چه افرادی در بورس اطلاعات ویژه داشته‌اند یا قراردادهای دولتی چگونه اجرا می‌شود، زمینه رانت و ویژه‌خواری کاهش می‌یابد. این موضوعی است که مقام معظم رهبری نیز بارها بر آن تأکید کرده‌اند.

تجربه عملی سازمان بازرسی کل کشور

رئیس سازمان بازرسی کل کشور توضیح داد که اقدامات عملی برای تحقق شفافیت و رفع تعارض منافع محدود به یک روز یا یک برنامه کوتاه‌مدت نیست. وی گفت: برگزاری جشنواره‌ها و اجرای طرح‌های شفافیت بیش از هشت ماه طول کشیده و همکاران ما در این مدت، عملکرد دستگاه‌ها را بررسی کرده‌اند. بسیاری از دستگاه‌هایی که قوانین مربوط به شفافیت را اجرا نکرده بودند، پس از این اقدامات، اطلاعات و داده‌های خود را در سامانه‌ها ثبت کردند و دسترسی عمومی فراهم شد.

وی افزود: این تجربه نشان می‌دهد که با پیشگیری و هدایت درست، می‌توان بدون نیاز به برخورد قضایی مستقیم، دستگاه‌ها را ملزم به اجرای قانون کرد. همراهی مردم با نظارت عمومی و دسترسی به اطلاعات، نقش تعیین‌کننده‌ای در تحقق شفافیت دارد.

پیامدهای شفافیت بر سلامت اداری و اعتماد عمومی

خدائیان درباره تأثیر شفافیت بر سلامت اداری توضیح داد: شفافیت و دسترسی مردم به اطلاعات، به معنای بهبود کیفیت خدمات، کاهش خطا و سوءاستفاده، و ارتقای اعتماد عمومی به نهادهای دولتی است. وقتی مردم بدانند مسئولان پاسخگو هستند و عملکرد آنها قابل رصد است، هم مسئولین با انگیزه بیشتری کار می‌کنند و هم رضایت مردم افزایش می‌یابد.

وی اضافه کرد که شفافیت می‌تواند نقش پیشگیرانه قوی در مقابل فساد و رانت‌خواری ایفا کند و باعث شود که اجرای قوانین به جای تنبیه بعدی، به صورت پیشگیرانه صورت گیرد.

شفافیت، رفع تعارض منافع و نقش مردم

خدائیان تأکید کرد که شفافیت تنها محدود به انتشار اطلاعات نیست و رفع تعارض منافع باید همزمان اجرا شود. وی گفت: برای ارتقای سلامت اداری و ارائه خدمات بهتر به مردم، لازم است که هم شفافیت در عملکرد دستگاه‌ها برقرار باشد و هم تعارض منافع در موقعیت‌های تصمیم‌گیری حذف شود. همراهی مردم با نظارت عمومی و دسترسی به اطلاعات، نقش کلیدی در تحقق این اهداف دارد.

وی افزود: اگر می‌خواهیم خدمات بهتر به مردم ارائه شود، سلامت اداری ارتقا یابد و اعتماد عمومی تقویت شود، باید شفافیت را در همه بخش‌ها نهادینه کنیم و مردم را به مشارکت در نظارت تشویق کنیم.

به گفته رئیس سازمان بازرسی کل کشور، شفافیت و دسترسی عمومی به اطلاعات، تنها راه واقعی برای ارتقای پاسخگویی، پیشگیری از فساد و افزایش اعتماد عمومی است.

 تجربه عملی جشنواره‌ها و سامانه‌های شفافیت نشان می‌دهد که با هدایت درست، آموزش و اطلاع‌رسانی، دستگاه‌ها ملزم به اجرای قوانین می‌شوند و مردم می‌توانند نقش ناظر و همراه در فرآیندهای اداری و قضایی ایفا کنند.

شفافیت نه تنها موجب بهبود عملکرد دستگاه‌ها می‌شود، بلکه زمینه رضایت عمومی، کاهش تخلفات و ارتقای کیفیت خدمات را فراهم می‌آورد؛ موضوعی که برای توسعه پایدار و سلامت نظام اداری کشور ضروری است.