نیکزاد: شفافیت مؤثرترین ابزار مبارزه با فساد در نظام حکمرانی است

به گزارش خبرگزاری آنا، علی نیکزاد، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی امروز (سه‌شنبه) ۱۸ آذرماه در نخستین جشنواره ارتقای شفافیت و رفع موقعیت‌های تعارض منافع ـ که با هدف گسترش فرهنگ شفافیت و ایجاد دسترسی روشن و قابل فهم مردم به داده‌های حاکمیتی برگزار شد ـ طی سخنانی با گرامیداشت هفته بزرگداشت مقام زن، اظهارداشت: سه بانوی بزرگوار حق ویژه‌ای بر گردن همگان دارند؛ نخست حضرت خدیجه (س) به‌عنوان اولین زن مسلمان و بزرگ‌ترین حامی پیامبر اکرم (ص).

وی در ادامه یادآور شد: پس از ایشان، باید از حضرت فاطمه زهرا (س) نام برد؛ شخصیتی که مدافع ولایت، تبیین‌کننده حقایق پس از رحلت پیامبر عظیم‌الشأن اسلام، تربیت‌کننده نسل امامت و ارائه‌دهنده کامل‌ترین الگوی زن مسلمان بودند و بدون حضورشان تاریخ اسلام مسیر دیگری می‌پیمود.

نیکزاد در ادامه صحبت‌های خود، سومین بانوی بزرگ را حضرت زینب (س) دانست و تأکید کرد: اگر ایشان نبودند، نهضت عاشورا در تاریخ خاموش می‌شد؛ چراکه خطبه‌های ایشان در شام، یزید را رسوا و ظلم او را آشکار ساخت و نقش استمراربخش پیام عاشورا را ایفا کردند.

نایب‌رئیس مجلس با اشاره به مباحث مربوط به مبارزه با فساد بیان کرد: نخستین مسئله، راهکار‌های مقابله با فساد است. 

وی گفت: تجربه نشان داده در دنیای پیچیده امروز، روش‌های سنتی نظارتی ـ مانند تعیین بازرس برای هر اقدام و سپس تعیین ناظر برای بازرس ـ کارآمد نیست و به چرخه‌ای بی‌پایان منجر می‌شود.

نایب رئیس مجلس شورای اسلامی شفافیت را یکی از اصلی‌ترین راهکار‌های عملیاتی مقابله با فساد دانست.

نیکزاد با اشاره به ناترازی بانک‌های دولتی و خصوصی و همچنین تسهیلات کلان آنها توضیح داد: موضوع تسهیلات کلان بانکی سال‌ها یکی از مسیر‌های اصلی ایجاد فساد بوده است.

وی خاطرنشان کرد: مجلس قانونی تصویب کرده که براساس آن، تسهیلات کلان به‌صورت شفاف در سایت بانک مرکزی منتشر و اسامی بدهکاران و ابر بدهکاران نیز اعلام می‌شود.

به گفته نایب رئیس مجلس، همین اقدام ساده، اما ساختاری سبب تسویه بخش قابل‌توجهی از معوقات بانکی شد.

نیکزاد تأکید کرد: در چنین سازوکاری دیگر نیازی به تعیین بازرسان متعدد و ناظران مختلف نیست، زیرا شفافیت خود نقش بازرسی را ایفا می‌کند.

وی افزود: در سال‌های پس از انقلاب، دولت‌ها در حوزه نظام مالی به‌ویژه در بخش پیمانکاری و خرید تجهیزات، سازوکار‌های مشخص و شفافی نداشته‌اند، اما با تصویب قانون شفافیت، خرید‌های کلان و پیمان‌سپاری‌ها در قالب مناقصه عمومی و به‌صورت شفاف اعلام می‌شود.

نایب‌رئیس مجلس با بیان اینکه علنی شدن اطلاعات مناقصات و معاملات بزرگ، خودبه‌خود مانع بسیاری از فساد‌ها و زدوبند‌ها می‌شود، اظهارداشت: هزینه پیشگیری از فساد از طریق شفافیت چندین برابر کمتر از هزینه برخورد پس از وقوع فساد است و شفافیت علاوه بر کاهش هزینه‌ها، اثربخشی مبارزه با فساد را نیز افزایش می‌دهد.

نیکزاد در ادامه شفافیت را ابزار بازگشت سرمایه اجتماعی دولت دانست و گفت: هر میزان کاهش شفافیت، به همان میزان کاهش اعتماد عمومی را به دنبال خواهد داشت.

نایب رئیس مجلس تصریح کرد: به‌جز تعداد اندکی، تقریباً تمامی مدیران کشور افراد توانمند و کارآمدی بوده‌اند.

وی با اشاره به اینکه افزایش کارآمدی و پاسخگویی نتیجه مستقیم شفافیت است، اظهار داشت که شفافیت فرآیند تصمیم‌گیری تا اجرا را بهینه می‌سازد.

نیکزاد افزود: هنگامی که مدیران بدانند اقداماتشان در معرض دید مردم قرار دارد، تصمیمات هوشمندانه‌تری اتخاذ می‌کنند و پاسخگوتر می‌شوند.

نایب رئیس مجلس شورای اسلامی به بررسی‌های اخیر دولت چهاردهم درباره اصلاح قیمت بنزین اشاره کرد و گفت: انتشار دستورالعمل اولیه و طرح آن در رسانه‌ها موجب شکل‌گیری فضای نقد، تبیین مباحث و رفع ابهامات شد و حتی بخشی از تصمیم، مانند حذف سهمیه بنزین خودرو‌های فاقد قبض پلاک، اصلاح شد.

وی با مقایسه این روند با تصمیم ناگهانی دولت وقت و پیامد‌های ناآرامی‌ساز آن، گفت: تصمیم‌گیری شفاف، تدریجی، همراه با گفت‌وگوی عمومی و در بستر نقد، تصمیمات را عالمانه‌تر کرده و پذیرش آن را از سوی جامعه افزایش می‌دهد.

شفافیت یعنی ایجاد امکان نقد، پرسش و پیگیری عمومی

نیکزاد با بیان اینکه باید بدانیم که شفافیت، انتشار بی‌هدف و انبوه داده‌ها نیست، اظهار کرد: شفافیت ارائه اطلاعات قابل فهم، کاربردی و به‌موقع است. شفافیت، افشای اسرار حاکمیت یا اطلاعات امنیتی نیست، بلکه انتشار داده‌های غیرمحرمانه درباره تصمیمات و عملکردهاست. شفافیت، نمایش تبلیغاتی برای رضایت افکار عمومی هم نیست؛ اگر چنین باشد، جفا و تحریف مفهوم شفافیت است

وی در ادامه با تاکید بر اینکه شفافیت یعنی ایجاد امکان نقد، پرسش و پیگیری عمومی، تصریح کرد: شفافیت، ارائه فایل‌های غیرقابل پردازش و بی‌استفاده هم نیست بلکه استانداردسازی داده و فراهم‌کردن دسترسی آزاد و قابل تحلیل است. اما نکته مهم این است که اگر تنها به شفافیت بسنده کنیم، باز هم در دنیای امروز موفق نمی‌شویم. ما در عصر حاضر نیازمند شفافیت هوشمند هستیم.

نایب رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: به عنوان مثال، در قوه قضائیه، اگر احکام صادره قضات شریف را بدون ذکر نام و اطلاعات هویتی به صورت شفاف منتشر کند، جامعه می‌تواند ببیند که در یک موضوع مشخص، چه نوع آرایی صادر شده است. البته ممکن است درباره یک کلمه یا یک حکم، ده‌ها نظر مختلف داده شود، اما اصل شفافیت، فهم عمومی از روند تصمیم‌گیری را تقویت می‌کند. البته یک کلمه درباره بنزین گفتیم پنجاه نفر دارند به آن تبصره می‌زنند.

نیکزاد با تاکید بر به کارگیری از فناوری‌های جدیدی در زمینه شفافیت از جمله هوش مصنوعی، گفت: حال اگر این شفافیت با هوش مصنوعی همراه شود، خودِ سامانه تحلیل می‌کند که در موضوعات مختلف، قضات چگونه رأی صادر کرده‌اند، چه روند‌هایی در آراء وجود دارد و چه نقاطی نیازمند اصلاح یا یکپارچه‌سازی است. در حوزه قرارداد‌های دولتی نیز همین‌گونه است. 

وی افزود: قانون الزام کرده است که قرارداد‌ها و معاملات کلان باید شفاف باشد. قوه مجریه نیز مکلف به اجرای آن است. اما مرحله مهم‌تر این است که این شفافیت را با استفاده از هوش مصنوعی تحلیل کنیم، در آن صورت به‌روشنی مشخص می‌شود بیشترین خرید‌ها مربوط به کدام گروه کالا‌ها است.

شفافیت هوشمند ضروری است؛ اما به نحوی اجرا شود که شجاعت مدیران گرفته نشود

نایب رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: روزی خدمت یکی از بزرگان رسیدم و گفتم: «ما در کشور دادگاه ویژه کارکنان دولت داریم؛ اما آیا برای کسانی که کاری انجام نمی‌دهند هم دادگاهی وجود دارد؟» وقتی یک دستگاه، حراست، دیوان محاسبات، بازرسی، و سایر نهاد‌های نظارتی هماهنگ عمل کنند و نظارت‌شان معطوف به پیشگیری باشد، مدیران احساس امنیت می‌کنند. 

نیکزاد با بیان این که شفافیت هوشمند ضروری است گفت:، اما باید این شفافیت به نحوی اجرا شود که شجاعت مدیران را از آنها نگیرد. هماهنگی میان حراست، دستگاه قضایی و نهاد‌های بازرسی باید در جهت صیانت باشد، نه ایجاد ترس و نه تضعیف انگیزه مدیران. یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های مالی دوران اخیر را ما اجرا کردیم؛ پروژه‌ای با ارزش ۵۰ هزار میلیارد تومان با دلار هزار تومانی؛ رقمی که امروز معادل ۵ میلیون میلیارد تومان یعنی تقریباً برابر با کل بودجه عمومی یک سال کشور است.

وی با تاکید بر این که شفافیت یک پروژه «آی‌تی» یا صرفاً فناوری نیست، بلکه یک تغییر فرهنگی در حکمرانی است، گفت: مطبوعات این جمله را عیناً منتشر کنند، هدف شفافیت مبارزه با فساد نیست، بلکه چنان عمل می‌کند که فساد دیگر برای کسی صرفه نداشته باشد.