دستورکار بلندپروازانه بن سلمان در واشنگتن: امنیت، اقتصاد و فناوری در سایه سیاستهای منطقهای
به گزارش خبرگزاری آنا، محمد بن سلمان، ولیعهد بلندپرواز عربستان، در شرایطی به واشنگتن سفر کرد که منطقه خاورمیانه در حساسترین برهه طی یک دهه اخیر قرار دارد. از یک سو، جنگ غزه و ماجراجویی اسرائیل در لبنان و مناطق اطراف، از سوی دیگر، برنامه هستهای ایران و رقابت قدرتهای منطقهای، فضای ژئوپلیتیکی خاورمیانه را پیچیده کرده است. عربستان سعودی، با پیگیری برنامه بلندمدت «چشمانداز ۲۰۳۰» و سرمایهگذاریهای کلان در فناوری، هوش مصنوعی و انرژی، در پی تثبیت جایگاه خود بهعنوان قدرت مؤثر منطقهای و شریک راهبردی آمریکا است.
سفر بن سلمان تنها یک دیدار دیپلماتیک تشریفاتی نیست؛ بلکه نقطه عطفی برای بازتعریف جایگاه عربستان در نظم امنیتی و اقتصادی خاورمیانه است. ریاض، با پیگیری اهداف بلندپروازانه اقتصادی و دفاعی، تلاش میکند با استفاده از روابط دوجانبه با واشنگتن، استقلال راهبردی خود را افزایش دهد، نقش فعال در مذاکرات منطقهای ایفا کند و امنیت ملی خود را در برابر تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم تثبیت کند.
اهداف امنیتی و نظامی عربستان
سفر محمد بن سلمان به واشنگتن عمدتاً حول محور امنیت منطقهای و ایجاد چارچوب دفاعی پایدار متمرکز بود. عربستان سعودی در پی آن است که از طریق توافقهای نظامی الزامآور با آمریکا، هرگونه حمله به خاک خود را خط قرمز تلقی کند. این توافقها شامل فروش تجهیزات نظامی پیشرفته از جمله جنگندههای اف-۳۵، تانکهای پیشرفته و دیگر سامانههای دفاعی ردهبالاست که به عربستان امکان میدهد توان نظامی خود را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد.
با توجه به سابقه حمله اسرائیل به قطر و درگیریهای منطقهای، عربستان احساس میکند که برای حفظ امنیت خود نمیتواند صرفاً به قراردادهای کوتاهمدت آمریکا تکیه کند. از این رو، ولیعهد سعودی با هدف ایجاد معماری امنیتی پایدار، تلاش میکند روابط دفاعی خود با واشنگتن را به سطحی فراتر از توافقهای موقتی و چرخههای انتخاباتی آمریکا برساند. این چارچوب میتواند تضمین کند که امنیت عربستان مستقل از فشارهای سیاسی و تحولات لحظهای منطقه حفظ شود.
یکی دیگر از اهداف امنیتی، ایجاد بازدارندگی منطقهای در برابر ایران و گروههای وابسته به محور مقاومت است. عربستان، با تجهیز نیروهای خود به جنگندههای اف-۳۵ و سامانههای دفاعی پیشرفته، قصد دارد توازن قدرت در منطقه را به نفع خود و متحدانش تغییر دهد. با این حال، بر اساس اظهارات نتانیاهو، فروش اف-۳۵ به عربستان محدود خواهد بود و این جتها برخی ویژگیهای پیشرفته جنگندههای اسرائیلی را نخواهند داشت تا برتری نظامی تلآویو حفظ شود.
اقتصاد، فناوری و چشمانداز ۲۰۳۰
از منظر اقتصادی، سفر بن سلمان با محوریت گسترش همکاریهای اقتصادی و سرمایهگذاریهای کلان با آمریکا انجام شد. ولیعهد سعودی با هدف پیشبرد برنامه «چشمانداز ۲۰۳۰»، درصدد است شرکتهای آمریکایی را در پروژههای فناوری و صنعتی عربستان مشارکت دهد. ریاض برنامه دارد شهر نئوم را به قطب فناوری و هوش مصنوعی منطقه تبدیل کند و در حوزههای سایبری، انرژی نو و زیرساختهای پیشرفته سرمایهگذاریهای گستردهای انجام دهد.
عربستان در این سفر موافقت کرد که تقریباً یک تریلیون دلار در زیرساختها، فناوری و صنعت آمریکا سرمایهگذاری کند، اقدامی که علاوه بر سود اقتصادی، روابط دوجانبه را نیز تحکیم میکند. این سرمایهگذاریها به عربستان امکان میدهد به اقتصاد دانشبنیان و متنوع دست یابد و وابستگی به نفت را کاهش دهد. همچنین، همکاریها در حوزه انرژی هستهای و چرخه کامل سوخت، یکی از ستونهای اصلی چشمانداز ۲۰۳۰ به شمار میرود که میتواند توازن انرژی و امنیت منطقهای را تحت تأثیر قرار دهد.
روابط عربستان با اسرائیل و واکنش تلآویو
یکی از محورهای حساس سفر بن سلمان، مسئله روابط با اسرائیل و واکنش تهران و محور مقاومت بود. محمد بن سلمان در دیدار با ترامپ اعلام کرد که خواهان روابط رسمی با اسرائیل است، اما این موضوع مشروط به تضمین مسیر روشن برای راهحل دو کشوری و استقلال فلسطین است (تا افکار عمومی جهان عرب را تطمیع کند). به همین دلیل، عربستان تاکید دارد که امنیت منطقهای و همکاریهای دفاعی نباید با مسئله عادیسازی عجولانه روابط با تلآویو گره خورده باشد.
از سوی دیگر، نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، با وجود برنامه آمریکا برای فروش جنگندههای اف-۳۵ به عربستان، اعلام کرد که تلآویو «برتری کیفی» خود را حفظ خواهد کرد. اف-۳۵های سعودی فاقد برخی سیستمهای تسلیحاتی پیشرفته و تجهیزات جنگ الکترونیکی هستند تا توازن نظامی منطقهای بر هم نخورد. نتانیاهو همچنین در مورد روابط آینده عربستان با اسرائیل «محتاطانه خوشبین» است و تأکید دارد که بدون تضمین مسیر فلسطینی، هیچ توافق واقعی برای عادیسازی صورت نخواهد گرفت.
این تعادل ظریف میان فروش تسلیحات پیشرفته به عربستان و حفظ برتری نظامی اسرائیل نشاندهنده حساسیت بالای سیاستهای دفاعی و امنیتی در خاورمیانه است. هرگونه لغزش در این زمینه میتواند رقابت تسلیحاتی و تنشهای منطقهای را تشدید کند.
پیامدهای ژئوپلیتیکی و نقش آمریکا
سفر ولیعهد سعودی پیامدهای ژئوپلیتیکی گستردهای دارد. عربستان با حمایت ترامپ در پی ایجاد ائتلاف عربی–عبری–آمریکایی علیه ایران و شکلدهی به یک «ناتوی خاورمیانهای» است. این ائتلاف میتواند توازن قدرت در منطقه را به نفع متحدان آمریکا تغییر دهد و رقابت تسلیحاتی و فناورانه را تشدید کند.
ایران از منظر منطقهای، با این تحولات مواجههای چندلایه دارد؛ از یک سو، فروش جنگندههای پیشرفته و تقویت سامانههای دفاعی عربستان تهدیدی برای بازدارندگی استراتژیک تهران محسوب میشود، و از سوی دیگر، فشار برای پیشبرد ائتلافهای منطقهای ممکن است بر نفوذ ایران در کشورهای همسایه اثرگذار باشد. در چنین فضایی، ایران نیازمند تقویت دیپلماسی مستقل، برنامه موشکی و سایبری و بهرهگیری هوشمندانه از اهرمهای منطقهای است.
برای آمریکا، میزبانی از بن سلمان فرصتی است تا جایگاه خود در خلیج فارس و خاورمیانه را مستحکم کند، فروش تسلیحات پیشرفته را تضمین نماید و از سرمایهگذاریهای کلان عربستان بهره اقتصادی ببرد. همچنین، این سفر به واشنگتن امکان میدهد جای پای خود را در رقابت با قدرتهای نوظهوری، چون چین حفظ کند که اخیراً توانسته نقش میانجی موفقی بین ایران و عربستان ایفا کند.
تلاش بن سلمان برای میانجیگری بین ایران و آمریکا
یکی از نکات برجسته سفر ولیعهد سعودی، چشمانداز میانجیگری بین ایران و آمریکا است. این نقش، اگر موفقیتآمیز باشد، میتواند به بن سلمان برگ برندهای در عرصه دیپلماتیک منطقهای بدهد و اعتبار او را بهعنوان یک بازیگر کلیدی در امنیت خاورمیانه افزایش دهد. پیش از سفر، نامهای از رئیس جمهوری ایران به بن سلمان ارسال شد که نقش احتمالی عربستان در کاهش تنشها و ایجاد توافقهای منطقهای را برجسته میکند، هرچند سخنگوی وزارت خارجه ایران این موضوع را صرفاً مرتبط با مناسبات دوجانبه عنوان کرد.
میانجیگری موفق میتواند عربستان را به قدرت تثبیتکننده در منطقه تبدیل کند و زمینه را برای تعاملات استراتژیک با آمریکا و دیگر متحدان فراهم آورد. این اقدام نه تنها اعتبار دیپلماتیک ریاض را ارتقا میدهد، بلکه فرصتهای اقتصادی و امنیتی بیشتری نیز در اختیار عربستان قرار میدهد.
تقویت جایگاه عربستان در نظم منطقهای و بینالمللی
سفر محمد بن سلمان به واشنگتن، فرصتی برای تثبیت جایگاه عربستان بهعنوان شریک راهبردی آمریکا و بازیگر کلیدی در خاورمیانه است. با امضای توافقنامههای دفاعی و سرمایهگذاریهای کلان، ریاض نشان داد که همزمان میتواند استقلال راهبردی خود را افزایش دهد و روابط با قدرتهای بزرگ جهان، از جمله آمریکا و چین، را مدیریت کند.
سیاست خارجی عربستان در این سفر دو هدف همزمان را دنبال میکرد: از یک سو، ارتقای توان دفاعی و امنیتی در برابر چالشهای منطقهای، و از سوی دیگر، توسعه اقتصادی و فناوری با تمرکز بر پروژههای بلندپروازانه چشمانداز ۲۰۳۰. این رویکرد نشاندهنده تلاش ریاض برای ایجاد توازن بین قدرت سخت و نرم است.
به گزارش آنا، سفر بن سلمان به واشنگتن، بیش از یک دیدار دیپلماتیک ساده، یک معامله جامع برای بازتعریف نقش عربستان در نظم منطقهای و بینالمللی بود. محورهای اصلی این سفر شامل:
۱. امنیت ملی و دفاعی: ایجاد چارچوب دفاعی الزامآور با آمریکا، خرید جنگندههای اف-۳۵ و تجهیز سامانههای دفاعی پیشرفته.
۲. اقتصاد و فناوری: سرمایهگذاری کلان در زیرساختها، هوش مصنوعی، فناوری داده و توسعه نئوم به مرکز فناوری منطقهای.
۳. برنامه هستهای غیرنظامی: تلاش برای تحقق چرخه کامل سوخت هستهای با رعایت استانداردهای بینالمللی و حمایت آمریکا.
۴. روابط با اسرائیل: حرکت محتاطانه در مسیر عادیسازی، مشروط به تضمین راهحل دو کشوری و حفظ استقلال فلسطین.
۵. میانجیگری منطقهای: تلاش برای ایفای نقش تثبیتکننده بین ایران و آمریکا و کاهش تنشها در جهت تأمین منافع خود.
این مجموعه اقدامات نشان میدهد که محمد بن سلمان قصد دارد عربستان را به قدرت مؤثر خلیج فارس تبدیل کند، توازن قدرت در منطقه را تحت تأثیر قرار دهد و روابط خود با آمریکا را به سطحی فراتر از چرخههای انتخاباتی ارتقا دهد. فروش جنگندههای اف-۳۵ و قراردادهای سرمایهگذاری کلان، در کنار برنامههای هستهای و فناوری، نه تنها توان دفاعی و اقتصادی عربستان را تقویت میکند، بلکه نشان میدهد ریاض در صدد است نقش فعال و تعیینکنندهای در سیاستهای منطقهای و بینالمللی ایفا کند.
از سوی دیگر، واکنش اسرائیل، محور مقاومت و ایران، بیانگر حساسیت فوقالعاده منطقه نسبت به این تحولات است. هرگونه تغییر در توازن تسلیحاتی و سیاستهای امنیتی میتواند رقابتهای منطقهای را تشدید و فرصتها و تهدیدهای جدیدی برای کشورهای خاورمیانه ایجاد کند.
در نهایت، سفر بن سلمان به واشنگتن نمایانگر یک استراتژی بلندمدت برای تثبیت امنیت، توسعه اقتصادی و نفوذ سیاسی عربستان در منطقه است. این سفر، توازن قدرت در خاورمیانه را برای دهه آینده شکل خواهد داد و موقعیت عربستان را بهعنوان شریک راهبردی حیاتی آمریکا و بازیگر مؤثر منطقهای تحکیم میکند.
انتهای پیام/
