بهروز کمالوندی: سرعت بازگشت ما به قبل از برجام حیرت‌انگیر خواهد بود/ به‌زودی اولین محموله اورانیوم وارد ایران خواهد شد/ کسی که قدرت دارد به دنیا بد و بیراه نمی‌گوید، عمل می‌کند

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی دیپلمات کهنه کاری است که علی اکبر صالحی، رئیس این سازمان را از سال‌هایی که او به عنوان وزیر امور خارجه مشغول به فعالیت بود، همراهی می‌کرد.

کمالوندی در مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 نیز که سازمان انرژی اتمی به ریاست صالحی گفت‌وگوهای فنی را پیش می‌برد در کنار علی اکبر صالحی بود.

او گفت‌و‌گو با ما علاوه بر اینکه درباره برخی از ابعاد فنی برجام، پیشرفت‌ها و قرادادها خبر داده است به هجمه‌هایی که علیه صالحی در روزهای اخیر شکل گرفته اشاره داشته است.

کمالوندی می‌گوید: صالحی از سر دلسوزی حرف می‌زند و از هیچ کجای حرف‌های او نمی توان به این نتیجه رسید که مخالف برجام است.

مشروح این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:

یک سال از برجام گذشته است. ما در طول مذاکرات و بعد از آن همواره گفته‌ایم که ضمانت اجرای لغو برجام از طرف مقابل برای ما این است که ظرفیت‌های خود را به قبل از برجام بازگردانیم، اگر امروز این لغو برجام انجام شود، چه بازه زمانی طی خواهد شد تا ما به قبل از برجام برسیم؟

در گزارش‌هایی که ما به مقام معظم رهبری ارائه می‌دهیم اگر توانایی 100 داشته باشیم 50 را گزارش می‌کنیم که یقین داشته باشیم آن توانایی را داریم. ایشان هم برهمین اساس در بیانات خود اعلام کردند که اگر طرف مقابل زیر برجام بزند ما این توانایی را داریم که در کمتر از یک سال و نیم ظرفیت خود را به 100 هزار سو برسانیم. این در حالی است که ظرفیت کشور قبل از برجام 9 هزار سو بود و اگر در یک سال و نیم بتوانیم این ظرفیت را به 100 هزار سو برسانیم یعنی حدود یازده برابر که قطعا بیش از این هم توانایی داریم. این ظرفیت کمی نیست و طرف مقابل نیز این امر را درک می‌کند.

اگر 9 هزار سوی گذشته مد نظر باشد که ظرف دو ماه هم می‌توانیم به آن دست یابیم. در گذشته هم یک ظرفیت نصب شده‌ای وجود داشت که به دلایل مختلف از همه آن استفاده نمی‌کردیم و اگر 20 هزار سانتریفیوژ وجود داشت حدود 9 هزار تای آن کار می‌کرد. مابقی را عمدا به دلایل سیاسی استفاده نمی‌کردیم و آن ماشین‌ها اکنون هم موجود است و اگر بخواهیم آن‌ها را نصب کنیم کار پیچیده‌ای نیست.

بخواهیم به عقب بازگریم طرف مقابل حیرت زده می شود

اما سوال این است که اگر بخواهیم مجددا ماشین‌ها را نصب کنیم چرا باید به دنبال ماشین نسل یک برویم؟ اشکال ماشین‌های نسل یک این است که به دلیل مشکل محاسبات، نقص دارند. ضرورتی ندارد که دوباره از این ماشین‌ها استفاده کنیم و به طور مثال اکنون در فردو که از سه هزار ماشین سانتریفیوژ، 1444 ماشین در چرخش است، اگر بخواهیم مجددا آنها را نصب کنیم دیگر لزومی برای نصب سانتریفیوژ نوع آی آر 1وجود ندارد و به سراغ نوع آی آر 2 می‌رویم که ظرفیت آن چهار برابر است. حتی قصد داریم به سراغ نسل‌های بالاتر برویم. حتی در گذشته و در دولت قبلی هم می‌توانستند این ماشین‌های جدید را نصب کنند اما به دلایل سیاسی که طرف مقابل تحریک نشود این کار را نمی‌کردند.

بر این اساس ما ظرفیتی داریم که اگر بخواهیم از آن استفاده کنیم به زمان زیادی احتیاج نداریم بلکه نیاز به تصمیم است. بیش از دو سال پیش تصمیم گرفتیم که مذاکره‌ای داشته باشیم و در این مذاکرات چیزهایی را بگیریم و متقابلا چیزهایی واگذار کنیم. اگر قرار باشد طرف مقابل بازی را به هم بزند شرایط ما فرق می‌کند.

زمانی که مقام رهبری اعلام می‌کند چنین ظرفیتی وجود دارد، یقینا هست. ممکن است طرف مقابل این موضوعات را بداند اما من به شما می‌گویم اگر قرار باشد به عقب بازگردیم، از اقدام ما حیرت‌زده خواهند شد.

آنها هوشمندی دانشمندان ما را دیده‌اند و لذا هیچ نگرانی‌ای درباره برگشتن به وضعیت و ظرفیتی که به گذشته بود نداریم و حتی قادریم به خیلی جلوتر از جایی که بوده‌ایم برسیم.

در مورد سانتریفیوژهای آی آر 6 و آی آر 8 الان در چه مرحله‌ای هستیم؟

تحقیق و توسعه درباره این ماشین‌ها در حال انجام است. در مورد ماشین‌های سانتریفیوژ باید فرآیندی طی شود که در استاندارد بین‌المللی این فرآیند حدود 8 سال طول می‌کشد و باید حداقل دو هزار سند درباره عملکرد آن در شرایط مختلف، به طور مثال در فشار، زیر گاز ، تست‌های عمر، تزریق‌ها و ... انجام شود.

گاهی ممکن است در مورد یک ماشین، زمان پنج ساله در نظر گرفته شود چراکه تصمیم این نیست که ماشین مذکور به مرحله نهایی برسد. چنین امکانی وجود دارد اما در این حالت دیگر ماشین مورد اشاره قابل اعتماد نخواهد بود.

در حقیقت در تولید سانتیرفیوژها گاهی تولید انبوه مهم نیست و تنها موضوع بالابردن ظرفیت غنی‌سازی و مقابله با طرف‌های مذاکره است که بر این اساس ممکن است چهار تا پنج ماشین هم در روز دچار نقصان شود. نرخ نقصان (کرش) این سانتریفیوژها در دنیا دو درصد است که ما در مورد آی آر 1 نتوانستیم این میزان را از 14 درصد کاهش دهیم. ارزش هر سانتریفیوژ آی آر 1 به اندازه یک پراید است و با هر نقصانی باید جایگزین شود که این ضرر است.

تست IR2 و IR2M تقریبا تمام شده است

ما به دلیل زمانی که در اختیار داریم فکر می‌کنیم از هشت سال برای تولید انبوه ماشین‌ها استفاده کنیم اما در شرایط برگشت، مسأله فرق می‌کند، ممکن است ماشینی را که در شرایط عادی دو ساله به گاز می‌رسانیم در شش ماه به گاز برسانیم و اشکالات موجود را بپذیریم.

تمام ماشین‌های موجود در حال طی مسیر تحقیق و توسعه هستند و فکر می‌کنیم بعد از هشت سال ماشین‌هایی خواهیم داشت که می‌توانیم روی انها قسم بخوریم.

اکنون سانتریفیوژهای آی آر 2 و آی آر 2 ام تقریبا کارشان تمام شده است اما تست‌های دیگری هم دارند.

در مورد انتقال اورانیوم از نقش نروژ برای انتقال اورانیوم قدردانی شد. در آن زمان هم نروژ بیانیه‌ای به این منظور صادر کرد که تنها به حضور بازرسان اشاره داشت. می‌توانید توضیح دهید نقش نروژ در انتقالات مالی چه بوده است؟

زمانی که قصد داشتیم بخشی از سوخت 20 درصد خود را موقتا به خارج منتقل کنیم و به صورت بخش بخش و در قالب اوارانیوم بازگردانیم، نیاز به تضمین وجود داشت.

بر ای این کار قرار شد ایران حدود 70 تن اورانیوم دریافت کند. این اورانیورم باید به نحوی به ایران منتقل می‌شد که بعد از دریافت، جنس خودمان را آرام آرام پس بدهیم. به همین دلیل بر اساس فرمولی که درباره آن به توافق رسیدیم بنا شد نروژ به جای آنکه کمک مالی خود را به آژانس ارائه دهد، پول محموله را به ایران واگذار کند و ما هر بار که بخشی از اورانیوم خود را دریافت می‌کنیم بخشی از آن پول را به آژانس بدهیم. بر اساس این فرمول بعد از کسر هزینه‌ها اگر چیزی باقی بماند ما آن را به نروژ یا آژانس بازمی‌گردانیم. با این اقدام انتقالات هزینه ای برای جمهوری اسلامی ایران نداشت و ما توانستیم وثیقه هم دریافت کنیم.

برای انجام این کار نیاز به اطمینان عینی داشتیم. تضمین‌هایی به صورت وثیقه گرفتیم که نروژ هم در این باره کمک کرد و به جای اینکه پول خود را به آژانس بدهد به ایران واگذار کرد که به تدریج بعد از بازگشت محموله‌های ما از روسیه به آژانس واگذار می‌شود.

البته ما هنوز به نیاز نرسیده‌ایم اما خواستیم که محموله اول وارد شود. به‌زودی اولین محموله اورانیوم وارد ایران خواهد شد، بعد از ورود ما بخشی از پول را با کسرهزینه‌ها به نروژ یا آژانس باز می‌گردانیم.

مذاکره با روسیه برای فروش آب سنگین جدی است/ بعضی اروپایی‌ها هم هستند

مابقی اب سنگین که قرار بود بخشی از آن به روسیه فروخته شود اکنون در چه مرحله‌ای است؟

در مورد روسیه جدی جلو می‌رویم. در حال مذاکره هستیم و مذاکرات هم نسبتا خوب پیش می‌رود اما مثل هر مذاکره تجاری نیاز به زمان دارد. البته بعضی کشورهای دیگر از جمله کشورهای اروپایی هم هستند.

کدام کشورها؟

اجازه دهید فعلا اعلام نکنیم. در تجارت معمولی هم تا زمانی که کار انجام نشود، بهتر است درباره آن صحبتی نشود. اما در مسیری قرار داریم که طرف مقابل با خرید محصولات کارخانه آب سنگینی که به دنبال تعطیلی آن بودند، توجیهی برای ادامه کار آن فراهم کرده‌اند.

باید توجه کرد که مصرف سالبانه ما قبل از قبل از برجام کمتر از یک تن آب سنگین بود. همین الان 130 تن را کنار گذاشته‌ایم و مازاد بر آن، 70 تن در اختیار داریم. بعد از راه‌اندازی راکتور نیز به 65 تن آب سنگین نیاز داریم و 65 تن دیگر را به عنوان ذخیره نگه داشته‌ایم. این هم نیاز پنج سال آینده است. این در حالی است که اکنون در حال تولید هستیم و این فضا در برجام فراهم شده است. ما کالای بسیار پیچیده‌ای را به بازار سطح بالای دنیا مانند روسیه و آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی صادر می‌کنیم.

بازطراحی اراک از زمان عقب نیست

اکنون بازطراحی اراک در چه مرحله‌ای است؟

ما از نظر زمان‌بندی در این مورد فعلا عقب نیستیم. این کار به لحاظ قراردادی، مقداری پیچیده است و یک کار عادی نیست.

به طور مثال ما به طرف مقابل می‌گوییم این کار را خودمان انجام می‌دهیم، بازبینی را شما انجام دهید یا اینکه تجهیزات را شما بخرید ولی خود ما هم نظر بدهیم یا بعضی از تجهیزات ساخته و بعضی خریداری شود و آنهایی که خریداری می‌شود تنها از کشور چین نباشد. ما خودمان شرط و شروط‌هایی داریم که کار را برای طرف مقابل هم سخت می‌کند. آنها می‌گویند کار را به دست ما بسپارید و تحویل بگیرید.

یکی از چیزهایی که می‌گویند این است که یک کارخانه در الجزایر ساخته‌ایم و نقشه‌های آن نیز موجود است و می‌توانیم همین را آماده کنیم و یک یا دو سال هم وقت نگذاریم. ما قبول نکرده‌ایم و گفته‌ایم آن کارخانه چهار هدف داشت و ما هشت هدف داریم. به همین دلیل شکل سوخت فرق می‌کند و باید در طراحی آن هم نقش داشته باشیم.

طرف مقابل با مشتری مشکل‌پسند مواجه است که کار را سخت می‌کند. با این وجود، خوب پیش می‌رویم و کار طراحی برای ما به انتها رسیده است. مرحله بعد، بازبینی این طراحی از سوی طرف مقابل است و پس از آن باید طراحی تفصیلی انجام شود که زمان‌بر است. سپس باید این طراحی در کمیسیون تأیید شود بعد مرحله ساخت سه سال طول می‌کشد.

در مورد ساخت هم اگر بخواهیم تجهیزات را خودمان بسازیم زمان طولانی‌تر می‌شود. ما دوست داریم از این فرصت برای صنعتمان استفاده کنیم. اگر بتوانیم حتی تعداد کمی پمپ مورد نیاز را خودمان یا به صورت مشترک با چین بسازیم تجربه مفیدی است. همه موضوعات در جلسات فنی در حال بررسی است اما می‌خواهیم اسیر زمان نشویم در حالی که زمان چهار تا پنج سال را برای خودمان در نظر گرفته‌ایم.

آقای صالحی در مصاحبه اخیر خود گفته‌اند که در بعد فنی برجام مشکلی ندارد اما در بعد سیاسی و حقوقی صحبتی نمی‌کنم و خوشبختانه رهبری در جریان همه امور هستند؛ آیا سازمان انرژی اتمی معتقد است که برجام در بخش‌های سیاسی و حقوقی دچار مشکل است؟

ایشان یک بار درباره مسائل بانکی صحبتی کرده بودند اما بعد از آن ترجیح دادند که صحبتی نکنند. کما اینکه مشابه حرف‌های ایشان را آقای سیف هم زدند اما آقای صالحی ترجیح دادند افراد دیگری مطرح کنند.

اما درباره بحث‌های فنی ایشان نظرشان این است که در این موارد مشکلی نداریم و واقعا هم می‌توانیم بگوییم که در حد شاهکار در مذاکرات فنی موفق بوده‌ایم. باید توجه داشته باشید که ما در مذاکرات فنی قرار نبوده است چیزی بگیریم بلکه قرار بوده است که امتیازی بدهیم و قرار بوده محدودیت‌هایی داشته باشیم اما مذاکرات به نحوی انجام شده که ما به جرات می‌توانیم بگوییم برای آینده صنعت هسته‌ای کشور هیچ مشکلی نداریم.

در این حال محدودیت‌هایی وجود دارد. مسیری را که می‌توانستیم هشت ساله طی کنیم قبول کردیم که در 10تا 11 سال پیش ببریم. ما می‌خواهیم در بخش‌های دیگر هم این پیشرفت باشد و به طور مثال در حوزه تحریم نیز مسائل حل شود. در حوزه تحریم الان پیشرفت‌های زیادی شده است و اصلا قابل قیاس با وضعیت قبلی نیست. بی‌انصافی است اگر کسی بگوید که هیچ اتفاق نیافتاده است. مشکل بیمه‌ها حل شده است، بیمه نفتکش‌ها و .... خیلی از بانک‌های کوچک در حال کار با ما هستند و مشکلات سابق وجود ندارد. اما باز یک جاهایی بعضی از بانک‌های بزرگ به دلیل ترس کند کار می‌کنند و تردید دارند و خیلی از کارهای مهم هم باید با بانک‌های بزرگ انجام شود.

آقای دکتر صالحی به دلیل تجربه در این کار، درباره این مسائل هم گاهی اظهار نظر کرده است. الان هم نظرش را گفته و بیان کرده است که این اظهار نظر را باید کسان دیگری بکنند. کما اینکه در مورد مسائل سیاسی ممکن است من اظهار نظری بکنم اما این مسئولیت من نیست و باید این حق را به کس دیگری بدهم که بگوید این کامل نیست و تقسیم کاری باشد.

به همین دلیل آقای دکتر صالحی می‌گوید که بهتر است من اظهار نظر نکنم و تنها نکاتی را از روی دلسوزی می‌گوید.

آقای دکتر صالحی در چارچوب‌های سیاسی صحبت نمی‌کند، از روی دلسوزی صحبت می‌کند و کسی که از روی دلسوزی حرف می‌زند ممکن است در جایی مطلبی را بگوید که بعضی‌ها نپسندند. حرف‌ها همین است و چیزی هم پشت آن نیست.

از این صحبت‌هایی که آقای دکتر صالحی به قول شما از سر دلسوزی بیان می‌کنند برداشت‌هایی در میان منتقدان می‌شود مبنی بر اینکه اختلافاتی در تیم مذاکره‌کننده بین سازمان انرژی اتمی و وزارت امور خارجه وجود دارد، آیا چنین چیزی وجود دارد؟

من نمی‌خواهم چیزی بگویم که تیتر درشت برخی روزنامه‌ها شود چراکه فکر می‌کنم به این شکل نتیجه نمی‌گیریم. از روی دلسوزی می‌گویم که بعضی از اینها یا واقعا اطلاعات کمی دارند یا اینکه اهداف دیگری را دنبال می‌کنند. ما فرض را بر همان کم بودن اطلاعات می‌گذاریم و نمی‌گوییم دلسوزی آنها کمتر از ماست.

من می‌بینم که تفسیر کرده‌اند که آقای دکتر صالحی نظر مخالفی نسبت به برجام دارد. از کجای صحبت‌های ایشان می‌توان به این شکل برداشت کرد؟ این برداشت و نتیجه‌گیری غلط است. من بیش از 30 سال تجربه کار دیپلماتیک در چهار گوشه دنیا دارم و اعتقادم این است که باید سعی کرد کار درست انجام شود و نباید زیاد نگران حرف‌های مختلف بود. در زندگی عادی هم اگر بخواهیم به خاطر حرف مردم زندگی کنیم، نمی‌توانیم.

بعضی ها دوست دارند فریاد بزنند

زمانی که مردم درود بر خمینی می‌گفتند، ایشان در جایی به یکی از یارانشان گفته بودند اگر همه اینها یک روزی مرگ بر خمینی هم بگویند برای من فرقی نمی‌کند و آن کاری را انجام می‌دهم که درست باشد.

ما هم بنا نیست کسی را کوچک کنیم و می‌گوییم همه بزرگ و مهم هستند. ما همه را به صبر و تقوا دعوت می‌کنیم. موضوع برجام یک موضوع ملی است نه جناحی. باید همه از برجام حمایت کنند.

گروه‌های سیاسی هم باید متوجه این امر باشند که ما یک تعهد بین‌‌المللی داریم. باید توجه داشت که نمی‌توانیم بگوییم در برجام چیزی نداده‌ایم. جمهوری اسلامی ایران اکنون در یک موقعیت بسیار ممتاز بین‌المللی است و باید رفتارش از روی متانت، وقار و سنگینی باشد. بعضی‌ها دوست دارند بد و بیراه بگویی و داد بزنی، این ممکن است دل طرف را خنک کند اما سودی ندارد.

ایران اکنون کشور قدرتمندی است که کشورهای قدرتمند جهان هم به همین دلیل با ایران پشت میز مذاکره نشستند. وقتی قدرت در اختیار دارید حرف کمتری می‌زنید. طرف مقابل روی حرف شما حساب نمی‌کند، روی عمل حساب می‌کند. یک سری از گروه‌ها درباره سیاست چیز زیادی نمی‌دانند و فکر می‌کنند سیاست این است که هر کسی هر کاری کرد بلافاصله فحش و بد و بیراه پاسخ بشنود. انتظارشان از مقامات و وزارت امور خارجه هم این است که چرا بد و بیراه نمی‌گویید.

اما در عالم سیاست گفته می‌شود: «آنان که آهنین مشتند دشمنان را به دوستی کشتند.»

فکر می‌کنم در عالم سیاست داخلی اینها کاربرد داشته باشد اما در سطح جهانی جوابگو نیست و آقای دکتر صالحی هم اگر صحبتی کرده است، به عنوان کسی که عضو تیم مذاکره‌کننده بوده است و 40 سال بهترین فرد هسته‌ای کشور است، یک اولتیماتومی به طرف مقابل می‌دهد.

این نباید تفسیر به مخالفت برجام شود. به نظر ما اشتباه می‌کنند و اگر خدایی نخواسته اشتباه نیست و از روی عمد چنین می‌کنند، بدانند که به کشور صدمه می‌زنند.

من همیشه ملی فکر کرده‌ام و هیچ خواسته جناحی ندارم؛ اینکه یک جناحی با ماست و هر چه می‌گوید درست است و جناح دیگر با ما نیست و هر چه بگوید غلط، نه تنها خارج شدن از حوزه انصاف که خروج از حوزه دین هم است.

این افراد که مسائلی سیاسی را خوب درک نمی‌کنند حداقل از نگاه دینی به موضوعات نگاه کنند. قرار نیست در مملکت همه سیاسی باشند.