واقعیت در مستند، صادقانه دیدن است/ دوربینم همنفس و همراه سوژه بود

طاهره رخ‌بخش، عکاس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: واقعیت در مستند نه عینیت مطلق بلکه صداقت دیدن است و اگر نگاه عکاس صادق و همدل باشد، حتی انتخاب‌هایش هم در خدمت حقیقت‌اند، نه در تقابل با آن.

طاهره رخ‌بخش با تاکید به اینکه عکاسی مستند زبان بی‌واسطۀ جامعه و تصویری از آنچه معمولاً دیده نمی‌شود، است، افزود: با این حال، هیچ عکسی تمام واقعیت نیست. هر فریم نتیجۀ انتخاب زاویه، نور، لحظه و فاصلۀ عکاس از سوژه است.

این هنرمند با تاکید به ضرورت تربیت نگاه‌های مستندنگر اضافه کرد: جامعه‌ای که چشم مستند ندارد، خودش را نمی‌بیند. تربیت نگاه مستندنگر یعنی پرورش نسلی از هنرمندان که به جای شعار، مشاهده می‌کنند و به جای صرف زیبایی‌سازی، فهم می‌آورند.

رخ‌بخش رسالت مدیران فرهنگی را ایجاد بستری عنوان کرد که منجر به دیدن واقعیت باشد. بستری که نه ترسناک باشد و نه ممنوع، بلکه مسئولانه و متعهدانه باشد.

این عکاس معتقد است درمستند، تقریباً همه‌چیز قابل ثبت است، به‌شرطی که زبان و شیوۀ روایت متناسب با بافت فرهنگی و زیستی انتخاب شود. جامعۀ ما پر از تضاد، تغییر و تابوست؛ همین ویژگی‌ها عکاسی مستند را ضروری‌تر می‌کند. محدودیت‌ها گاهی زاویۀ نگاه را ظریف‌تر می‌سازند و باعث می‌شوند عکاس به بیان استعاری یا نشانه‌ای برسد، نه اینکه خاموش شود.

«سینما حقیقت» در پی بازگشت به سرچشمه‌هاست

رخ بخش در خصوص تعریف بخش عکس در جشنواره «سینما حقیقت» گفت: این رویداد در پی بازگشت به سرچشمه‌هاست. قبل از هر فیلم مستندی، یک فریم و یک نگاه بوده و عکس مستند همان ریشه‌ای است که سینمای مستند از آن جوانه زده است.

وی معتقد است دعوت از عکاسان، تلاشی‌ست برای نزدیک‌تر کردن دو مدیوم روایت واقعیت با زبان تصویر و بدون فیلتر روایتگری در یک مسیر واحد.

این هنرمند تاکید دارد که نگاه مستند در عکاسی مستند می‌تواند به وفور حامی سینماگر و مستندسازان باشد. عکاس مستند، درک بصری لحظۀ واقعیت را پرورش می‌دهد. چیزی که مستندساز برای روایت زنده به آن نیاز دارد.

به گفته این عکاس، نگاه مستند کمک می‌کند فیلم‌ساز به جزئیات، ریتم طبیعی و حقیقت انسانی سوژه وفادار بماند. درواقع، هر مستندساز خوب، در ذات خود یک عکاس مستند دقیق است.

وی از داوران جشنواره خواست به صدا‌های کوچک‌تر گوش بدهند. گاهی مستند‌های بزرگ، از قاب‌های خاموش حاشیه متولد می‌شوند. داوری، اگر به کشف نگاه‌های تازه کمک کند، از یک جشنواره یک جریان فرهنگی می‌سازد.

رخ‌بخش همچنین در خصوص مجموعه عکس‌های جدید خود نیز افزود: یکی از کار‌ها مجموعه «دیگجوش» است که حاصل ثبت یک آیین کهن و زنده در دل زندگی محلی است؛ آیینی که در ظاهر پخت‌وپز برای مراسم جمعی است، اما در عمق خود بازتابی از روح همیاری، پیوند خانوادگی و حافظۀ زیست روستایی است.

وی افزود: در این مجموعه تلاش کردم نشان دهم که چگونه دیگ، بهانه‌ای برای گردهم‌آیی است؛ جایی که کار و شادی، عطر و صدا، زن و مرد، نسل‌ها و خاطرات در یک لحظۀ مشترک تلاقی پیدا می‌کنند. «دیگ‌جوش» برای من استعاره‌ای از زندگی جمعی و استمرار فرهنگ بود. لحظه‌ای که جامعه، خودش را در قاب آشپزخانۀ بازِ طبیعت بازمی‌آفریند. عکاسی این مجموعه بدون صحنه‌سازی و با حضور پیوسته در جریان واقعی کار انجام شد. سعی کردم دوربینم در جایگاه ناظر نباشد، بلکه همراه و هم‌نفس رویداد باشد.

بخش مجموعه عکس مستند «از قاب تا روایت» در نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» برگزار می‌شود.