آنچه باید از شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت بدانیم

به گزارش خبرنگارسینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» از فردا یکشنبه بیستم آذرماه کار خود را آغاز کرده و تا روز جمعه بیست و پنجم آذر ادامه خواهد داشت.

دبیری این دوره از جشنواره را همچون سه دوره قبلی محمد حمیدی‌مقدم به عهده دارد و نمایش آثار نیز به صورت حضور و آنلاین خواهد بود. اما شاید مهمترین وجه تمایز این دوره از جشنواره به محل برگزاری آن مربوط باشد.

در چند سال اخیر این جشنواره در پردیس سینمایی چارسو برگزار می‌شد، اما امسال به دلیل ناآرامی‌های خیابانی که بخشی از آن در خیابان‌های اطراف مجموعه چارسو رقم خورد، این گزینه تغییر کرد. این اتفاقی بود که در روز‌های پایانی مهرماه امسال، برای سی و نهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز رخ داد و در شرایطی که اعلام شده بود این جشنواره در پردیس چارسو برگزار خواهد شد، اما پردیس ملت میزبانی از آن را به عهده گرفت.

به نظر می‌رسد مدیران سازمان سینمایی و دبیرخانه جشنواره با توجه به برگزاری موفق و به دور از تنش جشنواره فیلم کوتاه، به این نتیجه رسیدند که مجموعه فرهنگی حاشیه بزرگراه نیایش نسبت به تقاطع پر رفت و آمد حافظ و جمهوری، میزبان بهتری برای جشنواره سینما حقیقت باشد.

به این ترتیب پس از عدم میزبانی جشنواره فیلم کوتاه، این دومین رویداد سینمایی پیاپی است که از مرکز تهران به بخش‌های شمالی آن منتقل خواهد شد. می‌توان گفت پس از حدود یک دهه حضور سینماگران مستند در پردیس چارسو، این مجموعه سینمایی روز‌های خلوت و کم‌رونقی را در آخرین روز‌های پاییز امسال سپری خواهد کرد.

** آماری از فیلم‌های جشنواره شانزدهم

آن‌گونه که محمد حمیدی‌مقدم دبیر شانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در نشست خبری روز پنجشنبه خود اعلام کرد، پس از پایان مهلت دریافت آثار جشنواره در آخرین روز شهریور امسال، ۵۸۷ فیلم به دبیرخانه جشنواره رسید. البته از این میان، ۷۶ مستند به دلایلی از جمله پخش شدن از شبکه‌های تلویزیونی، شرکت در ادوار قبلی یا حضور در جشنواره‌های دیگر شرایط حضور در این رخداد هنری را نداشته و از گردونه رقابت خارج شدند و در نهایت انتخاب آثار از بین ۵۱۸ اثر رقم خورد.

همچنین تعداد آثار رسیده و حائز شرایط در مقایسه با دوره قبل ۱۶ درصد افزایش داشت با این حال حضور فیلمسازان زن در این دوره ۱۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد.

امسال برای اولین بار دبیر جشنواره به جای «هیئت انتخاب» از گروه مشاوران استفاده کرد تا به زعم خود شائبه‌ها و حاشیه‌ها را کمتر کند. درنهایت در بخش مستند بلند، از بین ۱۰۱ فیلم متقاضی ۱۶ مستند انتخاب شد. از میان ۱۳۶ مستند متقاضی در بخش نیمه بلند ۱۵ اثر و از بین ۲۷۴ مستند کوتاه نیز ۲۰ اثر برای رقابت نهایی انتخاب شدند. در بخش شهید آوینی (مستند‌های حوزه دفاع مقدس، انقلاب اسلامی و محور مقاومت) از بین ۱۱۸ مستند، ۱۲ فیلم راهی بخش مسابقه شدند.

** خارج از مسابقه؛ روی پرده نقره‌ای

جشنواره «سینما حقیقت» مهم‌ترین ویرایش نمایش آثار مستند در ایران است و به همین دلیل اغلب فیلمسازان مایلند اثرشان در جشنواره روی پرده برود. به همین دلیل و برای پاسخ‌دهی به مطالبه جدی فیلمسازان بخش مستند. در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت روز ۲ مستند در این بخش روی پرده خواهد رفت. بنا به اعلام دبیرخانه جشنواره بعضی از این فیلم‌ها درباره موضوعات ملی و شخصیت‌های خاص است و تعدادی دیگر نگاهی مطالبه‌گر و جستجوگرانه دارند و می‌توانند فضای نقد اجتماعی با پرهیز از سیاه‌نمایی را تقویت کنند.

** فیلم‌های حقیقت امسال از چه می‌گویند؟

از بین ۵۱۸ مستند ارسالی که وارد گردونه رقابت و انتخاب جشنواره سینما حقیقت شده‌اند مستند‌های اجتماعی و شهری با ۲۷ درصدی سهم بیشتری را به خود اختصاص دادند. مستند‌های مرتبط با انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت با ۱۹ درصد و مستند‌های چهره‌نگاری با ۱۴ درصد در رتبه بعدی قرار دارند. ۱۰ درصد از آثار رسیده نیز درباره محیط‌زیست و حیات وحش بوده و مستند‌های تاریخی نیز ۱۰ درصد از این آثار را تشکیل می‌دهند مستند‌های دینی و آیینی با ۸ و مستند‌های سیاسی و ورزشی هرکدام با ۶ درصد نیز در رتبه‌ها بعدی قرار دارند.

روز پنجشنبه و پس از برگزاری نشست خبری دبیر جشنواره اسامی آثار راه‌یافته به بخش مسابقه در بخش‌ها مختلف جشنواره نیز اعلام شد. حمیدی مقدم در نشست خبری خود علت تأخیر در اعلام این اسامی را پیگیری از فشار مستندسازان حاضر در جشنواره از سوی برخی «دلسوزان ظاهری سینمای مستند» دانست که در «شرایط انحصار، دیکتاتوری و فشار امروز رسانه‌ای» قصد تأثیرگذاری بر روند جشنواره را داشته‌اند. اشاره دبیر جشنواره به تلاش برخی از فیلمسازان مستند در قالب انجمن صنفی کارگردانان مستند و همینطور جمعی از منتقدان سینما برای تحریم رویداد‌های هنری و سینمایی بود.

حمیدی مقدم در این باره گفته بود: «فشاری که از جانب دیگران بر مستندسازان مبنی بر این که باید خود را بیرون بکشند، می‌آید چیزی جز دیکتاتوری نیست. صنف باید دست عضو خود را برای شرکت کردن یا نکردن در رویداد‌های سینمایی باز بگذارد. دیر اعلام کردن اسامی برای مدیریت فضای جشنواره بود و خدا را شاکرم که به خوبی هم از عهده انجام این کار برآمدیم. جشنواره بر حرف خود محکم و استوار ایستاد و کسانی هم که به جشنواره احترام گذاشتتند با انتخاب خودشان آمده و حضور داشتند».

وی افزود: برخلاف برخی فضاسازی‌ها، امسال ۲۵ فیلمساز از حضور در جشنواره انصراف دادند که از این میان ۵ فیلم مشکل حقوقی داشتند. فیلم به دلیل مشکل فنی از جشنواره کنار رفتند و ۹ تهیه‌کننده نیز تمایلی به شرکت مستندشان در جشنواره نداشتند فقط سه فیلم بودند که به صورت شفاف در اعتراض به شرایط کشور و ناآرامی‌ها از حضور در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت انصراف دادند.

** آثار مسابقه ملی شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت

بخش کوتاه

مستند‌های بخش کوتاه این دوره عبارتند از «اصیل» (سعید آلبوعبادی)، «سامورایی‌ها در کردستان» (مصعب عباسی سر، سرکوت نیکدل)، «یک قایق روی دریا» (آرمان قلی‌پور دشتکی)، «مه‌لقا» (مریم جمالی)، «روایت فرهت» (امیراطهر سهیلی)، «پرواز بر فراز خانه خورشید» (مهدی باقری)، «مترسک‌ها می‌رقصند» (محسن شیرزایی)، «آت اوغلان» (هادی شریعتی)، «آنجلینا» (رضا دانش‌پژوه)، «کشیم عاشق» (امیر آقاعبدالهی)، «پیر طاهر» (حامد قاسمی)، «پسر کوهستان» (احسان کمرخانی)، «سرخدار» (محسن سخا)، «ققنوس» (مونا شمس)، «ماراتن به سوی خط باریک قرمز» (کتایون جهانگیری)، «آستان خورشید» (حمیدرضا محروقی)، «رضایت مادر» (امین لطفی شهپر)، «سنگ‌های مرز» (روح‌الله اکبری)، «فرش عرش» (روح الله توکلی) و «ماهر» (محمد سلیمی راد)

 فیلم‌های نیمه‌بلند

در بخش نیمه‌بلند نیز پانزده فیلم به شرح زیر حضور دارند:
۱- «آب ما را خواهد برد» به کارگردانی محمد احسانی، ۲- «جای زخم جنگ» به کارگردانی عرفان علی‌‍حسن‌زاده، ۳- «بازمانده» به کارگردانی علیرضا کرمی، ۴- «راه پر ستاره» به کارگردانی احمد سیدکشمیری، ۵- «خیشی که دشت‌ها را شیار زد» به کارگردانی احسان غیبی حاجیور، ۶- «دفک» به کارگردانی بهنام بیرم‌وند، ۷- «اپوش» به کارگردانی بهمن ابراهیمی، ۸- «جاده استخوان» به کارگردانی بهروز نورانی‌پور، ۹- «اسپانک» به کارگردانی محمدرضا خوش‌فرمان، ۱۰- «شهر گمشده» به کارگردانی مهدی افشار نیک، ۱۱- «عزیز» به کارگردانی مهدیه سادات محورجعفری، ۱۲- «واهگ» به کارگردانی حدیث جان بزرگی، ۱۳- «بلوار اتحاد» به کارگردانی صادق زارع، ۱۴- «دیواره‌های مرز» به کارگردانی فاطمه مرزبانی و ۱۵- «علی مسیو» به کارگردانی مسعود میر.

 فیلم‌های مستند بلند

۱۶ فیلم فیلم بخش بلند مسابقه ملی شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت که به نوعی بخش اصلی و پرمخاطب جشنواره نیز محسوب می‌شود عبارت اند از:

۱. «امین الضرب» به کارگردانی جمشید بیات ترک، ۲. «ردی از یک مرد» ساخته ساسان فلاح‏فر، ۳. «دیافراگم» به کارگردانی جواد وطنی، ۴. «اپی بین مرگ و زندگی» به کارگردانی مهدی سالکی، ۵. «قانماز» به کارگردانی علی قاسمی و جعفری موسوی، ۶. «سه نهزارم» به کارگردانی بهروز نورانی پور، ۷. «کوهستان بی صدا» به کارگردانی فرود عوض‌پور، ۸. «خونه مامان شکوه» به کارگردانی مهدی بخشی مقدم، ۹. «آقا نعمت» به کارگردانی علی تک روستا، ۱۰. «برزخی‌ها» به کارگردانی عارف افشار، ۱۱. «برای پس از مرگم» به کارگردانی عبدالرضا نعمت‌اللهی، ۱۲. «دنیای وحشی زاگرس» به کارگردانی فرشاد افشین پور، ۱۳. «قرار روز شانزدهم» به کارگردانی سیدمحمداحسان اصغرزاده، ۱۴. «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام زاده، ۱۵. «پیله ابریشم» به کارگردانی محسن آقایی، ۱۶. «غیرمسکونی» به کارگردانی مسعود زارعیان.

** آثار مسابقه بین‌الملل شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت

بخش فیلم‌های کوتاه

هشت مستند خارجی کوتاه راه‌یافته به بخش مسابقه بین‌الملل عبارتند از:

۱. «دیروز، امروز، فردا» اثر آورهان دده با مدت زمان ۱۵ دقیقه، محصول مشترک کشور‌های ترکیه، لبنان، سوریه و سودان
۲. «خیلی راحت نباش» اثر شیما التمیمی با مدت زمان ۹ دقیقه، محصول کشور یمن
۳. «یوستاپیا» اثر دنیسا پاروبکوا با مدت زمان ۲۹ دقیقه، محصول کشور اسلواکی
۴. «مدار چهل و پنجم» اثر لارنس ابوحمدان با مدت زمان ۱۵ دقیقه، محصول کشور عمان
۵. «و سپس دریا را سوزاندند» اثر ماجد الرحیمی با مدت زمان ۱۲ دقیقه، محصول کشور قطر
۶. «آخرین عکس» اثر مهمت آکیف گولر با مدت زمان ۱۹ دقیقه، محصول کشور ترکیه
۷. «کنسرت بالکنی» اثر دیانا کادلوبوسکا و کریستف کادلوبوفسکی با مدت زمان ۱۶ دقیقه، محصول کشور لهستان
۸. «محمد ساتو، مسلمان ژاپنی» اثر آتسوشی کادو واکی با مدت زمان ۳۹ دقیقه، محصول کشور ژاپن
نیمه بلند
۶ مستند نیمه بلند راه‌یافته به بخش مسابقه بین‌الملل عبارتند از:
۱. «جای جبران ندارد» اثر لاسلو هالاس با مدت زمان ۴۲ دقیقه، محصول کشور مجارستان
۲. «تن‌ها باد» اثر زوفیا کوالوسکا با مدت زمان ۶۰ دقیقه، محصول کشور لهستان
۳. «نردبان ایوان» اثر نیکولای بم با مدت زمان ۶۰ دقیقه، محصول کشور روسیه
۴. «نقاش مستقل» اثر جیوگو وارلا سیووا با مدت زمان ۵۲ دقیقه، محصول کشور پرتغال
۵. «موج فراگیر» اثر سیمونه پیزی با مدت زمان ۴۵ دقیقه، محصول کشور ایتالیا
۶. «خواکین پسرعموی من» اثر لوسیانو گیاردینو با مدت زمان ۴۷ دقیقه، محصول کشور آرژانتین

 ** فیلم‌های بلند

در بخش بلند مسابقه بین‌الملل نیز ۸ مستند حضور دارند که اسامی آن‌ها عبارتند از:
۱. «ریشه‌ها» اثر ته‌آ لوکاچ با مدت زمان ۷۹ دقیقه، محصول کشور صربستان
۲. «زندگی فولادی» اثر انوئل باوئر با مدت زمان ۹۵ دقیقه، محصول کشور پرو
۳. «اپی بین مرگ و زندگی» اثر مهدی سالکی و فیراس رازک با مدت زمان ۶۲ دقیقه، محصول کشور سوئد
۴. «جی ئی اس ۲» اثر ناستیا کورکیا با مدت زمان ۷۷ دقیقه، محصول مشترک کشور‌های روسیه و ایتالیا
۵. «ودت» اثر کلودین بوریس و پاتریس چاگنارد با مدت زمان ۱۰۰ دقیقه، محصول کشور فرانسه
۶. «فرار» اثر نیری آدلین هی با مدت زمان ۷۰ دقیقه، محصول مشترک کشور‌های کامبوج و فرانسه
۷. «۳۵ میلیمتری: میراثی از دست رفته» اثر آشیک مصطفی با مدت زمان ۷۰ دقیقه، محصول کشور بنگلادش
۸. «بنده نیکوکار» اثر خوان ایگناسیو زوالوس با مدت زمان ۷۲ دقیقه، محصول کشور آرژانتین

 ** آثار جایزه شهید آوینی شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت 

اسامی ۱۲ مستند راه یافته به بخش جایزه شهید آوینی عبارتند از: ۱. «۶۴۱۰ روز اسارت» (زهره نجف زاده)، ۲. «آغازگر یک پایان» (امید حسن‌زاده)، ۳. «برای پس از مرگم» (عبدالرضا نعمت‌اللهی)، ۴. «پاییز پنجاه سالگی» (محسن اسلام‌زاده)، ۵. «پناه به دریا» (کامران رحیمی)، ۶. «در پس جنگ» (محمدحسین محمودیان)، ۷. «ردی از یک مرد» (ساسان فلاح‏فر)، ۸. «سه نهزارم» (بهروز نورانی پور)، ۹. «عملیات دماوند» (احسان مشکور)، ۱۰. «قرار روز شانزدهم» (سیدمحمداحسان اصغرزاده)، ۱۱. «همه چیز از بالا قشنگ‌تر است» (کاوه حدادی) و ۱۲. «ضیاء الدین» (محمدرضا دهستانی)

یکی دیگر از وجوه تمایز این دوره از جشنواره عدم بلیت‌فروشی عمومی برای مخاطبان عادی است. این در حالی است که دبیر فعلی جشنواره از همان سال ۱۳۹۸ و آغاز حضورش در این مسند بر ضرورت عمومی‌شدن جشنواره سینما حقیقت و سینمای مستند تأکید کرده بود؛ از این رو چه در آن دوره و چه در ادوار بعدی که به صورت آنلاین برگزار شد، تماشای این آثار با تهیه بلیت که البته قیمتی معقول و کمتر از بلیت‌های مرسوم سینما داشت در دستور کار جشنواره قرارگرفت.

اما امسال احتمالاً به دلیل شرایط خاص جامعه این وضعیت تغییر کرده و به جز اهالی رسانه هنرمندان فیلمساز، هنرجویان رشته‌های مختلف سینما و منتقدان شرایط نمایش فیلم برای عموم وجود ندارد. حمیدی مقدم در نشست خبری اخیر خود در این باره گفته بود: ما در سال ۱۳۹۸ و در دوره سیزدهم ۱۰۰ میلیون تومان بلیت فروختیم چرا معتقدمی که مستند ما باید بازار و مارکت داشته باشد در این دوره از جشنواره برای حدود ۲۵۰۰ نفر کارت با هویت صادر شده است. البته در این دوره برای فضای عمومی برنامه‌ای نداشته‌ایم، اما با توجه به شرایط، بلیت‌های تک سانس روزانه تهیه خواهد شد.

دبیر جشنواره همچنین از اکران بخشی از فلیم‌های منتخب بخش بلند مسابقه ملی جشنواره در موزه سینما خبر داد که البته با بلیت فروشی انجام خواهد شد. وی درباره قیمت بلیت در جشنواره بیان کرد: برای قیمت بلیت در جشنواره کاهش هزینه داریم و برای طیف‌های مختلف، چون دانشجویان تخفیف‌هایی در نظر گرفته می‌شود. همچنین صحبت‌ها و تعاملاتی با بخش دانشگاهی کشور صورت گرفته و متقاضیان بسیاری از دانشجویان می‌خواهند در جشنواره حاضر شوند و با مرکز تعامل داشته باشند، بنابراین بعد از اتمام جشنواره فیلم‌ها می‌توانند به گعده‌های دانشجویی راه پیدا کنند و درباره آن‌ها حرف زده شود.

لازم به یادآوری است شانزدهمین جشنوراه سینما حقیقت به دبیری محمد حمیدی مقدم از بیستم تا بیست و پنجم آذرماه در پردیس سینمایی ملت برگزار خواهد شد.