پادشاه بعدی عربستان کیست؟ هیچ کس نمی‌داند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه عربستان در وضعی به سر می برد که همه منتظر هستند نام جانشین وی شنیده شود. هم اکنون دو شاهزاده جنگ‌طلب به عنوان نامزدهای پادشاهی بعدی عربستان به شمار می‌آیند، یعنی محمد بن سلمان و محمد بن نایف. اولی معاون ولیعهد عربستان است و دومی ولیعهد.

بسیاری از ناظران اوضاع سیاسی عربستان تلاش کرده‌اند تا روزنه‌ای در دیواری آهنی‌ای که پادشاهی عربستان اطراف موضوع جانشینی پادشاه بنا کرده است بیایند تا بفهمند یا حداقل حدس بزنند که جانشین بعدی سلمان کیست و رقابت بالقوه‌ای که این موضوع ایجاد خواهد کرد چه تبعاتی خواهد داشت.

افزایش قدرت جانشین ولیعهد، یعنی محمد بن سلمان، موضوعی است که همگان از آن اطلاع دارند. او به طرز آشکاری، عموزاده‌اش، یعنی محمد بن نایف را تحت‌الشعاع قرار داده است. اخیرا گفته شده است که محمد بن نایف در بستر بیماری به سر می‌برد و رو به موت است. ناظران سیاسی عربستان می‌گویند که در ماه‌های اخیر تلاش شده است تا معاون ولیعهد، به اختیارات بیشتری مجهز شود تا موقعیت کنونی‌اش به عنوان پادشاه بعدی عربستان تضمین شود.

موضوع جانشینی پادشاه عربستان از امور محرمانه در این کشور تلقی می‌شود که در حوزه اختیارات شخص پادشاه و حلقه درونی نزدیک به او قرار دارد. نباید فراموش کرد که محمد بن سلمان به واسطه به راه انداختن جنگ یمن، سفرهای منظم به آمریکا و اروپا و برنامه چشم‌انداز اقتصادی سال 2030، توجه زیادی به خود جلب کرده است و عملا دولتی برای خود به حساب می‌آید.

تنها یک شاهزاده نادان ممکن است تلاش کند تا به دولت محمد بن سلمان که اکنون ریاست سرویس‌های امنیتی، پلیس، نیروهای واکنش سریع، دستگاه‌های ارائه خدمات مدنی را برعهده دارد و محل توجه قضات، زندانان‌بانان و عالمان وهابی است نفوذ و او را تضعیف کند. شاید تنها یک مریضی شدید یا مرگ بن سلمان بتواند پایه‌های دولت عظیم او را فرو بریزد.

محمد بن نایف تنها یک شانس دارد که از زیر سلطه دولت گسترده بن سلمان بیرون آید و آن هم زمانی است که وی به عنوان پادشاه آینده عربستان برگزیده شود. با وجود این، از آنجا که محمد بن نایف پسری ندارد که جانشین وی شود، بنابراین، مجددا جنگ قدرت حتی پس از پادشاهی بن نایف با شدت ادامه پیدا خواهد کرد و نفر اول این جنگ نیز کسی نخواهد بود جز محمد بن سلمان.

خاندان سعودی معمولا تنها شاهد انتخاب پادشاه جدید است. آن‌ها فقط نام پادشاه جدید را برای نخستین بار از طریق رسانه‌ها و بدون هرگونه اطلاع قبلی می‌شنوند. پس از مرگ هر پادشاهی، آن‌ها احضار می‌شوند تا با پادشاه جدید بیعت کنند. هیچ کس دقیقا نمی داند که پادشاه جدید بر مبنای چه معیارهایی برگزیده شده است. بنابراین، هر دو شاهزاده رقیب می‌توانند خود را پادشاه آینده عربستان بدانند.

با وجود این، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی شده تا از ابهام موجود در انتخاب پادشاه جدید کاسته شود. ملک فهد که در سال 2005 درگذشت، «قانون مبنایی حکومت» را در سال 1992 معرفی کرد که مجموعه‌ای از قوانین است که باید در کنار قرآن در عربستان به اجرا درآید. از این مجموعه قوانین، به قانون اساسی عربستان یاد می‌شود. در این قانون، به آل سعود اجازه داده شده است که بهترین فرد برای پادشاهی را برگزیند. با وجود این، «بهترین» فرد در این قانون همچنان مبهم است و به حلقه تصمیم‌گیر در عربستان این اجازه را می‌دهد که با تفسیر دل‌بخواهانه همچنان موضوع انتخاب پادشاه جدید را در میان حلقه‌های داخلی وابسته به خود حفظ کند.

این ابهام در انتخاب پادشاه جدید و دیگر مناصب عربستان باعث می‌شد تا گروه زیادی از شاهزادگان سعودی بدون مقام و منصب باقی بمانند. برای حل این معضل، ملک عبدالله در سال 2007، کمیته بیعت متشکل از 33 شاهزاده ارشد را برگزید که کارشان انتخاب پادشاه بعدی سعودی است. این شورا، ملک سلمان را به عنوان ولیعهد برگزید و سمت جدیدی با عنوان جانشین ولیعهد ایجاد کرد. این کمیته تا پادشاهی ملک سلمان کار خود را به درستی انجام می‌داد تا این که ملک سلمان به عنوان پادشاه جدید برگزیده شد. کمیته در دوران او، عملا تحت نفود نزدیکان ملک سلمان، از وضع عادی خارج شده است.

ما چه نتایجی از این وضع می‌توانیم بگیریم؟ جانشینی در عربستان فاقد هرگونه قاعده‌ای است و از هیچ الگوی مشترکی تبعیت نمی‌کند. پادشاه بعدی عربستان غیرقابل پیش‌بینی است. این موضوع کاملا به رقابت‌های درونی میان شاهزادگان بستگی دارد. اصولا هر پادشاهی مجموعه قوانینی را برای انتخاب جانشین خود وضع می‌کند که عملا مغایر با قوانین قبلی است.

به هر حال میان دو شاهزاده یعنی مجمد بن سلمان و محمد بن نایف رقابتی بسیار جدی وجود دارد. هیچ بعید نیست که این رقابت به سطح عمومی نیز کشده شود. اما آن‌ها بیم آن را دارند که با توجه به اوضاع داخلی و منطقه‌ای عربستان، کشاندن این رقایت به سطح عموم باعث شود تا آل سعود به کلی دست از این دو شاهزاده بشوید. این به آن معنا نیست که اگر التهاب کنونی فروکاسته شود، آن‌ها به رقابت پنهانی کنونی رضایت دهند. به هر حال سنت شاهزادگان و خاندان آل سعود همچنان این است که دیوار آهنی را در اطراف فرآیند گزینش پادشاه جدید حفظ کنند. بنابراین هرگونه پیش‌بینی درباره شاه جدید در عربستان بیشتر به یک فال‌بینی می‌ماند تا بیان واقعیت.