۱۳ آذر در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 13 آذر برابر با 3 دسامبر را ورق می‌زنیم.

***

حکیم عمر خیام

 ۱۳ آذر ۵۱۰ خورشیدی، حکیم عمر خیام همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان،  ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی در دوره سلجوقی درگذشت. جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست. او نخستین کسی بود که نشان داد که در جبر، معادله درجه سوم ممکن است دارای بیش از یک پاسخ باشد یا این که اصلاً جوابی نداشته باشند. یکی از آثار ریاضی خیام رساله «فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس» است. او در این کتاب، به‌خصوص اصل پنجم اقلیدس را درباره قضیه خطوط متوازی که شالوده هندسه اقلیدسی است بررسی و این اصل را اثبات کرده است. در حوزه نجوم، یکی از برجسته‌ترین کارهای خیام را می‌توان سروسامان دادن گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک در دوره پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۵۹۰ هجری قمری) دانست. برای این کار، او مدار گردش زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد.

روز جهانی کم‌توانان

۳ دسامبر ۱۹۹۲ میلادی برابر با 13 آذر ۱۳۷۱ خورشیدی، سازمان ملل متحد رسما ترویج روز جهانی کم‌توانان را آغاز کرد. هدف از برگزاری این روز درک مسائل مربوط به معلولیت و بسیج حمایت از کرامت، حقوق و رفاه افراد دارای معلولیت است. همچنین، این نامگذاری به دنبال افزایش آگاهی از دستاوردهای حاصل از ادغام افراد دارای معلولیت در هر جنبه از زندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. این روز تا سال ۲۰۰۷ «روز جهانی معلولان» نامیده می‌شد اما پس‌از آن به روز جهانی کم‌توانان یا روز جهانی افراد دارای ناتوانی‌های جسمی شناخته شد. هر سال این روز روی موضوع خاصی تمرکز می‌کند. برای مثال شعار سال ۲۰۲۳ «راه‌حل‌های تحول‌آفرین برای توسعه فراگیر و نقش نوآوری در دامن‌زدن به جهانی در دسترس و برابر» است.

کارل زایس

 ۳ دسامبر ۱۸۸۸ میلادی 13 آذر ۱۲۶۷ خورشیدی، کارل زایس درگذشت. او صنعتگری آلمانی بود که به‌عنوان تولیدکننده ابزارهای نوری خوب شهرت جهانی به‌دست آورد. زایس پس‌از کسب مدرک پزشکی، ساخت ابزارهای نوری‌ای را آغاز کرد که می‌دانست با پیشرفت علم و پزشکی تقاضای فزاینده‌ای خواهند داشت. او هفت سال را در کارگاه‌های سازندگان مختلف اروپایی گذراند تااینکه در سال ۱۸۴۶ یک کارخانه نوری در ینا تأسیس کرد و به‌سرعت برای محصولات با بالاترین کیفیت شهرت پیدا کرد. بیست سال بعد با ارنست آبه (۱۸۴۰-۱۹۰۵) که مشاور او درزمینه پیشرفت‌های نظری در اپتیک بود، شراکت کرد. آبه پس‌از مرگ زایس مالک انحصاری آن شرکت شد و شهرت آن را افزایش داد.

برنده جایزه نوبل فیزیولوژی 1913

۳ دسامبر ۱۹۳۵ میلادی برابر با 13 آذر ۱۳۱۴ خورشیدی، شارل ریشه فیزیولوژیست، باکتری‌شناس و آسیب‌شناس فرانسوی درگذشت. او در سال ۱۹۱۳ جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کرد. ریشه در سال ۱۹۰۲ وقتی دریافت که دوز دوم واکسیناسیون سم شقایق باعث مرگ سگ مورد آزمایش شد اصطلاح «آنافیلاکسی» به‌معنای «پیش‌دفاعی» را برای توصیف موضوع تحقیق خود ابداع کرد. به‌جای ایجاد محافظت، همان‌طورکه در پاسخ طبیعی به واکسیناسیون انتظار می‌رفت، دوز اول، حساسیت تهدیدکننده برای زندگی به‌وجود آورد. این کشف به درک انواع واکنش‌های آلرژیک، تب یونجه و آسم منجر شد. درواقع، آنافیلاکسی به واکنش آلرژیک جدی و تهدید‌کننده حیات گفته می‌شود که به‌طور ناگهانی آغاز می‌شود و می‌تواند به مرگ بیانجامد.

سازنده اولین زبان برنامه‌نویسی سطح بالا (فورترن)

۳ دسامبر ۱۹۲۴ برابر با 13 آذر ۱۳۰۳ خورشیدی، جان باکوس دانشمند علوم رایانه‌ای آمریکایی به‌دنیا آمد. او رهبری گروهی را به عهده داشت که اولین زبان برنامه‌نویسی سطح بالا (فورترن) را اختراع کردند. او همچنین مخترع فرم باکوس نائور (یا به اختصار BNF) هم بود که تقریباً پراستفاده‌ترین نمادگری برای تعریف نحو (Syntax) زبان‌های صوری است. او در سال ۱۹۷۷ (میلادی) برای «مشارکت‌های ژرف، اثرگذار، و ماندگارش برای طراحی سامانه‌های برنامه‌نویسی کاربردی سطح بالا، و خصوصاً برای کار روی فورترن» و انتشار اولین مقالات درباره شیوه‌های صوری برای توصیف زبان‌های برنامه‌نویسی، برنده جایزه تورینگ شد.