در یک پژوهش انجام شد؛
رویکردها، شیوه‌ها و چالش‌ها در «ارزیابی پژوهش»
ارزیابی به فرایندی نظام‌مند و عینی گفته می‌شود که به منظور سنجش ربط، کارایی و اثربخشی سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌ها طراحی می‌شود.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، ارزیابی به فرایندی نظام‌مند و عینی گفته می‌شود که به منظور سنجش ربط، کارایی و اثربخشی سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌ها طراحی می‌شود. پژوهش جستجوی نظام‌مند دانش و یا گردآوری و تجزیه وتحلیل نظام‌مند اطلاعات برای دستیابی به درک بهتر از یک پدیده و یا حل یک مسئله است.
حمیدرضا جمالی مهموئی (استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی) در مقاله‌ای با عنوان «ارزیابی پژوهش: رویکردها، شیوه‌ها و چالش‌ها» به این موضوع پرداخته است که پژوهش جستجوی نظام‌مند دانش و یا گردآوری و تجزیه وتحلیل نظام‌مند اطلاعات برای دستیابی به درک بهتر از یک پدیده و یا حل یک مسئله است.
* تعریف ارزیابی پژوهش
در این پژوهش آمده است که میتوان ارزیابی پژوهش را سنجش نظام‌مند سیاست‌ها، برنامه‌ها یا طرح‌های پژوهشی برای تعیین موفقیت آنها در رسیدن به اهدافشان تعریف کرد، ارزیابی پژوهش، حوزه گسترد‌ه‌ای است و با اهداف متفاوت و به شیوه‌های متفاوت در سطوح مختلفی انجام می‌شود. به عنوان مثال ارزیابی ممکن است معطوف به ارزیابی طرح پژوهشی، پژوهشگر، گروه پژوهشی، مؤسسه پژوهشی، کشور و یا یک منطقه باشد.
این پژوهش توضیح می‌دهد که ارزیابی پژوهش به آن صورت که امروزه با آن روبه‌رو هستیم در واقع پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته است. جنگ جهانی دوم موجب آگاهی کشور‌ها از نقشی شد که علـم و فناوری می‌توانست در برتری آنها در صحنه بین‌المللی و رشد و شکوفایی اقتصادی آنان ایفا کند. بنابراین، سرمایه‌گذاری در پژوهش افزایش پیدا کرد.
نمودار دسته‌بندی روش‌های ارزیابی پژوهش
از دیدگاه پژوهشگران این پژوهش ارزیابی پژوهش در ابتدا به عنوان ابزاری مدیریتی به خدمت گرفته شد و هنوز نیز کـاربرد اصلی آن برای مقاصد مدیریتی است، اما در طول دهه‌های گذشته دلایل دیگری نیـز برای انجام ارزیابی و ضرورت و سودمندی آن ذکر شده است.
* چالش‌های ارزیابی پژوهش
این پژوهش توضیح می‌دهد که ارزیابی پژوهش به ویژه سنجش اثر و دستاورد پژوهش با چالش‌های متعددی همراه است. یکی از چالش‌های عمده ناشی از ابهام اصطلاح‌شناختی موجود در متون است به این صورت که هنوز تمایز میان اثر و دستاورد در متون به طور دقیق مشخص نیست.
از سویی دیگر در این پژوهش آمده است که در مورد اثر، دسته‌بندی‌هایی در متون ارائه شده است. به عنوان مثال پژوهشگران با شناسایی اثرات مختلف پژوهش آنها را در قالب یازده گروه شامل اثرات علمی، فناورانه، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، سازمانی، بهداشتی، زیست‌محیطی، نمادین و آموزشی دسته‌بندی کرده‌اند.
به زعم این پژوهش این دسته‌بندی اثرات پژوهش بر مبنای حوزه تأثیرگذاری ایجاد شده است. پژوهشگران اثرات پژوهش را بر حسب ماهیت آنها به دو نوع اثر ابزاری و اثر مفهومی تقسیم کرده‌اند که البته منظـور از اثر در دسته‌بندی آنها اثرات غیر دانشگاهی پژوهش است.
در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که اثر ابزاری زمانی است که پیوند واضحی میان یک پژوهش خاص و یک دستاورد خاص وجود داشته باشد مثلا تغییری که در نتیجه پژوهش در اعمال بالینی ایجاد می‌شود، اما اثر مفهومی، اثری غیرملموس است و جنبه دانشی دارد که بر تصمیم‌گیری تأثیر می‌گذارد و پیوند مستقیمی در این نوع اثر قابل مشاهده نیست، تشخیص اثر مفهمومی سخت‌تر و پیچیده‌تر از اثر ابزاری است.
به زعم این پژوهش از جمله چالش‌های دیگر میتوان به مشکل بودن انتساب دستاورد و اثر به پژوهشی خاص اشاره کرد، مرز میان پژوهش‌ها گاه چندان روشن و واضح نیست چرا که پژوهش همانند یک چرخه است و هر پژوهشی به نوعی زاییده پژوهش‌های پیشین است.
* ارزیابی پژوهش در ایران
به گفته این پژوهش روش‌های مورد استفاده برای ارزیابی بسته به این که واحد مورد ارزیابی چیست و حوزه موضوعی مورد ارزیابی کدام است می‌توانند متفاوت باشند.
در ادامه این پژوهش آمده است که طیفی از روش‌های کمی و کیفی و آمیخته برای ارزیابی پژوهش وجود دارد و شاخص‌های متعـددی برای ارزیابی تا
کنون توسعه یافته است که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
در پایان یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ارزیابی پژوهش در ایران تا حد زیادی معطوف ارزیابی برون‌داد بوده است و ارزیابی دستاورد و اثر پژوهش مغفول مانده اسـت. از میان روش‌های ارزیابی نیز در ایران توجه زیادی به ویژه در سال‌های اخیر به کتاب‌سنجی و مباحث علم‌سنجی شده است.
به عنوان جمع‌بندی در این پژوهش آمده است که روش‌های کیفی نظیر همترازخوانی بیشتر برای ارزیابی پیشنهادیه‌های پژوهش و گاه ارزیابی گزارش طرح‌های تحقیقاتی با اهداف اداری مورد استفاده بوده‌اند و از قابلیت‌های سایر روش‌های ارزیابی نظیر روش‌های اقتصادی و روش‌های ترکیبی کمتر استفاده شده است.
انتهای پیام/
