در یک پژوهش بررسی شد؛
چهارچوب جامع چندسطحی حفاظت دانش بنگاه‌های دانش‌محور
امروزه بنگاه‌های دانش‌محور برای حفظ ذخایر ارزشمند دانشی و مزیت رقابتی بر حفاظت دانش به عنوان فرایند کلیدی مدیریت دانش تأکید دارند؛ در واقع خلق و به اشتراک‌گذاری دانش بدون حفاظت دانش منجر به ایجاد ارزش افزوده پایدار نمی‌شود.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، امروزه بنگاه‌های دانش‌محور برای حفظ ذخایر ارزشمند دانشی و مزیت رقابتی بر حفاظت دانش به عنوان فرایند کلیدی مدیریت دانش تأکید دارند. در واقع خلق و به اشتراک‌گذاری دانش بدون حفاظت دانش منجر به ایجاد ارزش افزوده پایدار نمی‌شود.
مریم پریسا امانی (دانشجوی دکترای مدیریت دانش و منابع انسانی دانشگاه صنعتی شریف تهران) در مقاله‌ای با عنوان «چهارچوب جامع چندسطحی حفاظت دانش بنگاه‌های دانش‌محور (مطالعه موردی شرکت ملی نفت ایران)» به این موضوع می‌پردازد که مدیریت دانش مجموعه‌ای از فعالیت‌های نظام‌مند برای هدایت و ارزش‌آفرینی از ذخایر کلیدی دانشی بنگاه‌ها است و باید در تمامی فرایند‌های کسب‌وکار به وجود آید تا منجر به خلق ارزش استراتژیک و پایدار برای بنگاه‌ها شود.
* فرایند مدیریت دانش
این پژوهش بیان می‌کند که فرایند‌های مدیریت دانش مشتمل بر خلق دانش، انتقال دانش و حفاظت دانش و به‌کارگیری دانش است. در این پژوهش از میان فرایند‌های مدیریت دانش بر حفاظت دانش متمرکز می‌شویم. زیرا حفاظت دانش برای مزیت رقابتی بنگاه‌ها نقش کلیدی دارد؛ لیکن به طور عمده در سطح مدیریت نادیده گرفته می‌شود و تحقیقات در حوزه حفاظت دانش در مراحل آغازین قرار دارد.
به زعم این پژوهش به علاوه تحقیقات در مورد حفاظت دانش به طور عمده نامنسجم است. در حالی که خلق دانش و انتقال دانش بدون حفاظت دانش یا منجر به ایجاد ارزش افزوده نشده و یا موجب اختراع دوباره چرخ (خلق مجدد دانش) می‌شود. در واقع حفاظت دانش می‌تواند هزینه‌های مبادلاتی را با محدودکردن میزان جستوجو و تحلیل مورد نیاز برای تصمیم‌گیری‌های تکراری را کاهش دهد.
* چالش‌های حفاظت دانش
به طور کلی هر‌چند حفاظت دانش برای افزایش بهره‌وری و عملکرد بنگاه‌های دانش‌محور کلیکدی است؛ لیکن در عین حال حفاظت دانش در حالت کلی دشوار و چالشی است و با ریسک‌های متعددی مواجه است که اهم دلایل آن عبارت‌اند از:
- دانش سیار و در مغز افراد است و با جابه‌جایی کارکنان خطر بالقوه از دست دادن دانش سازمانی وجود دارد؛
- تشخیص تقلید غیرقانونی دانش دشوار است؛
- دشواری در اندازه‌گیری و کمی کردن ارزش دانش وجود دارد؛
- به شکل قانونی نظیر ثبت اختراع می‌توان تا حدی از دانش حفاظت کرد، لیکن این رویکرد نیاز به کدسازی دانش مابه‌ازایش دارد؛
- ابزار‌های حفاظت قانونی و رسمی دانش به طور عمده برای دانش صریح و کدبندی شده در محصولات و خدمات نهایی کاربرد دارند و
کمتر از ثبت اختراع برای حفاظت سایر انواع دانش به ویژه دانش ضمنی می‌توان استفاده کرد.
* حفاظت دانش در شرکت‌های دانش‌محور
در پژوهش حاضر چهارچوب مفهومی چندسطحی برای حفاظت دانش (مطابق شکل زیر) در شرکت‌های دانش‌محور پیشنهاد شده است که همزمان بر حفاظت دانش در سطح «فرد» و «سازمان» متمرکز می‌شود که در سطح فردی بر مقوله حفاظت دانش در فرایندهایی که خطر بالقوه از دست دادن دانش فردی وجود دارد نظیر جابه‌جایی و ترک خدمت کارکنان و بازنشستگی کارکنان تمرکز می‌شود و در سطح تحلیل سازمان به حفاظت دانش در فرایندهایی نظیر کوچک‌سازی، برون‌سپاری و مدیریت پروژه و روابط بین‌سازمانی می‌پردازد که این تحلیل چندسطحی می‌تواند منجر به دید جامع‌تر/ عمیق‌تر پدیده حفاظت دانش شود.
* نادیده‌گرفتن حفاظت دانش
به زعم این پژوهش نادیده‌گرفتن حفاظت دانش در بنگاه‌های دانش‌محور می‌تواند منجر به خلق دوباره ایده‌ها و فقدان بهره‌برداری از نوآوری‌های انجام گرفته شود، بنابراین در مرکز استراتژی‌های مدیریت دانش، حفاظت دانش قرار دارد. یافته‌های این تحقیق نشان داد که خطر از دست دادن دانش در سطح فردی و در سطح سازمانی باید مدنظر سیاست‌گذاران حوزه مدیریت دانش شرکت‌های دانش‌محور قرار گیرد.
این پژوهش توضیح می‌دهد که در سازمان با ایجاد سمت مدیریت ارشد دانش در سطح اول سازمان با گزارش‌دهی مستقیم به مدیرعامل بر حفاظت دانش در سطوح فرد و سازمان به طور نظام‌مند و یکپارچه تأکید کرده است.
این پژوهش ادامه می‌دهد که در سطح فردی حفاظت دانش در فرایند‌های جابه‌جایی و ترک خدمت و بازنشسکتگی کارکنکان ضروری است و در سطح سازمان فعالیت‌های مختلفی نظیر برون‌سپاری فعالیت‌ها و روابط بین سازمانی و کوچک‌سازی سازمانی می‌تواند منجکر به از دست دادن دانش کلیدی سازمان شود و متناسب با هر یک، استراتژی‌های حفاظت دانش برای کاهش ریسک رسوخ و از دست دادن دانش هم برای حفاظت دانش فردی و نیز سازمانی باید طراحی شود.
* حفاظت رسمی دانش در روابط بین سازمانی
این پژوهش مطرح می‌کند که در روابط بین سازمانی نیز بنگاه‌ها بر حفاظت رسمی دانش صریح تأکید دارند در حالی که حفاظت دانش ضمنی در اتحاد‌های استراتژیک بین بنگاهی به ویژه در جوامع خبرگی توسعه‌یافته بین متخصصان چند بنگاه مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است.
به گفته این پژوهش تغییر نگرش مدیران ارشد شرکت‌های دانش‌محور در خصوص حفاظت دانش به عنوان مقوله‌ای فراتر از حفاظت دانش صریح و امنیت اطلاعات به موازات بلوغ سیستم‌های مدیریت دانش باید مورد توجه قرار گیرد.
در تحلیل آخر نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که بخش مهمی از فعالیت‌های عملیاتی و مهندسی و پژوهش و توسعه سازمان با توجه به ریسک بالای از دست دادن دانش سازمانی با خاتمه پروژه‌ها، شرکت‌ها در تلاش برای توسعه استراتژی‌های مناسب حفاظت دانش در تمام مراحل چرخه عمر پروژه‌ها به ویژه از طریق انتقال تجارب و مستند‌ها و دانش از یک پروژه به سایر پروژه‌ها و یا انتقال مدیران پروژه موفق است. به این ترتیب بر حفاظت دانش صریح و نیز دانش ضمنی در پروژه‌ها نیز تأکید می‌شود.
انتهای پیام/
