برلین تا نبرد با روسیه چند گام فاصله دارد؟

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری آنا- مریم خرمائی: «تبدیل شدن به رکن بازدارندگی و ستون دفاعی اروپا»؛ این دورنمایی است که آلمان از ارتش خود دارد و آن را اولین بار ۸ ماه قبل در سند دفاعی جدید با عنوان «نقطه عطف» به کار برد.

رونمایی از این سند ۱۹ صفحه‌ای، دومین گام در بازسازی ارتش به فاصله یک سال بعدازآن بود که برلین در گام نخست، یک «صندوق ویژه ۱۰۰ میلیارد یورویی با هدف خرید تسلیحات مدرن» ایجاد کرد و متعهد شد که مطابق تعهد اعضای ناتو، معادل دست‌کم ۲ درصد تولید ناخالص داخلی خود در سال ۲۰۲۴ میلادی را صرف هزینه‌های نظامی کند.

کمی بیشتر از یک ماه پیش، پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در تازه‌ترین ارزیابی و گزارش خود اعلام کرد که آلمان در کنار ۲۲ کشور در تأمین این هدف (اختصاص ۲ درصد بودجه نظامی) موفق خواهد شد.

بر اساس این ارزیابی، بودجه و هزینه‌های نظامی آلمان در سال جاری میلادی به ۹۰ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو خواهد رسید. این مبلغ برابر است با ۲.۱ درصد از تخمین‌هایی که در ارتباط با کل تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۲۴ ارائه شده است.

اکنون خبر رسیده که در بازسازی ارتش، آلمان برای برداشتن گام‌های سوم و چهارم هم دورخیز کرده است.

در گام سوم، برلین می‌خواهد تا ماه میلادی آگوست، طرحی را برای «شتاب بخشیدن به نوسازی صنایع نظامی و امنیتی» تدوین کند. این سند راهبردی شامل بند‌هایی برای تسریع روند ساخت کارخانه‌های تسلیحاتی در آلمان است.

در گام چهارم، «روند سربازگیری و آموزش دفاعی متحول می‌شود». بر اساس این طرح، همه جوانان درباره میزان آمادگی‌شان برای رفتن به سربازی مورد پرسش قرار می‌گیرند. در حال حاضر، خدمت سربازی در آلمان اجباری نیست، اما این طرح می‌تواند گامی به‌سوی اجباری کردن آن در راستای اطمینان از دسترسی به نیروی رزم ذخیره در صورت وقوع جنگ باشد.

همان ۸ ماه پیش که برلین از راهبرد نظامی جدید رونمایی و چشم‌اندازی به بلندای تبدیل شدن به «ستون دفاع جمعی اروپا» ترسیم کرد، «بوریس پیستوریوس» وزیر دفاع این کشور، اعلام کرد که «آلمان به‌عنوان پرجمعیت‌ترین و ازنظر اقتصادی قوی‌ترین کشور در قلب اروپا، باید ستون فقرات بازدارندگی و دفاع قاره سبز باشد و نیرو‌های نظامی باید روی مأموریت اصلی خود که دفاع از آلمان و متحدانش است، متمرکز شوند و آماده جنگیدن باشند.»

او با اشاره به حمله روسیه به اوکراین که به‌منزله دوربرگردان اروپا برای ورود به جنگ بود، این سند را واکنش برلین به «واقعیتی جدید» توصیف کرد.

تا این جای مطلب، بازخوانی نقشه گام‌به‌گام برای برون‌رفت از غافلگیری‌ای بود که شنیدن بیانیه مشترک واشینگتن-برلین مبنی بر «استقرار موشک‌های دوربرد آمریکا در خاک آلمان» به ذهن مخاطب تحمیل کرد- اقدامی که در ۳۵ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

مطابق این بیانیه که ۱۰ جولای (۲۰ تیر) رسانه‌ای شد و «سرگئی لاورف» وزیر خارجه روسیه در جریان نشست شورای امنیت، از آن به‌عنوان نشانه‌ای مبنی بر «تابعیت بی‌چون‌وچرای برلین از اوامر آمریکا» نام برد، قرار است از سال ۲۰۲۶ و به بهانه مقابله با تهدید‌های روسیه، سلاح‌های دوربرد جدید آمریکایی شامل موشک‌های تاماهاوک، موشک‌های ضد هوایی SM-۶ و سلاح‌های مافوق صوت درحال‌توسعه، در آلمان مستقر شوند.

این بخشی از تلاش آلمان برای رهبری بال شرقی ناتو ازجمله محدوده دریای بالتیک از راه تبدیل شدن به هاب لجستیکی برای اعزام حجم عظیمی از نیرو و تجهیزات به مرز‌های ناتو و روسیه در صورت وقوع هرگونه جنگ گسترده است

اگرچه ادعا می‌شود که این تسلیحات به‌طور چرخشی و موقت به آلمان منتقل می‌شوند، در توصیف توانایی‌ها و تهدیدی که متوجه مسکو می‌کنند، همین بس که با برد ۲۵۰۰ کیلومتری، قادر به دسترسی به خاک روسیه هستند و ازنظر فنی می‌توانند کلاهک اتمی حمل کنند.

نتیجه آنکه به دنبال اعلام موضع مشترک واشینگتن-برلین، بحث «تغییر دکترین هسته‌ای مسکو» دوباره باب شد و روسیه احتمال «اعلام آماده‌باش اتمی» را مطرح کرد. هم‌زمان، مسکو و برلین بازی مقصرنمایی را در پیش گرفتند تا آنجا که «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه گفت «به تقصیر آلمان و بالاتر از آن ایالات‌متحده که در رأس ناتو قرار دارد، سیستم توافقات در حوزه کنترل تسلیحات کاملاً از بین رفته است» و «آنالنا بائربوک» وزیر خارجه آلمان جواب داد که «پوتین سال‌ها پیش قرارداد‌های خلع سلاح و ساختار صلح مشترک اروپایی را نقض کرده است.»

توجیه و انگیزه

منتقدان می‌گویند که این موشک‌ها زمان هشدار بسیار کوتاهی دارند و قابلیت‌های تکنولوژیکی جدیدی را ارائه می‌دهند و ازاین‌رو خطر افزایش ناخواسته تنش نظامی قابل‌توجه و جدی است.

اما استدلال برلین این است که با عملی شدن طرح استقرار موشک‌های هسته‌ای، همه به توانایی آلمان و ناتو در دفاع از خود پی می‌برند و همین مسئله به کاهش احتمال حمله به آنها منجر می‌شود.

همچنین آلمان‌ها مدعی هستند که این اقدام پاسخی به استقرار موشک‌های اسکندر در کالینگراد روسیه است.

هم‌زمان با برنامه‌ریزی برای استقرار موشک‌های دوربرد در آلمان، آمریکا یک پایگاه جدید پدافند هوایی در شمال لهستان دایر کرده است

درعین‌حال، این بخشی از تلاش آلمان برای رهبری بال شرقی ناتو ازجمله محدوده دریای بالتیک از راه تبدیل شدن به هاب لجستیکی برای اعزام حجم عظیمی از نیرو و تجهیزات به مرز‌های ناتو و روسیه در صورت وقوع هرگونه جنگ گسترده است.

چندی پیش برخی رسانه‌های آلمانی ازجمله «اشپیگل» درباره طرحی افشاگری کردند که به‌اختصار (OPLAN DEU) نامیده می‌شود و ضامن ایجاد یک معماری دفاعی با دوام و قابل‌اتکا است.

این طرح متمرکز بر ایجاد راه‌های ترانزیتی ازجمله بزرگراه A۲ است که غرب و شرق آلمان را به هم متصل می‌کند و با این پیش‌فرض که روسیه تا ۲۰۲۹ وارد درگیری مستقیم با ناتو می‌شود، برای جابجایی نظامیان پیمان آتلانتیک شمالی به سمت شرق تدارک دیده شده است.

هم‌زمان با برنامه‌ریزی برای استقرار موشک‌های دوربرد در آلمان، آمریکا یک پایگاه جدید پدافند هوایی در شمال لهستان دایر کرده که برای شناسایی و رهگیری حملات موشکی بالستیک به‌عنوان بخشی از سپر موشکی گسترده‌تر ناتو طراحی شده است.

عناصر کلیدی سامانه پدافندی «اِیجِس آشور» شامل یک سایت دوم به همین نام در رومانی، به همراه ناوشکن‌های نیروی دریایی ایالات متحده مستقر در بندر «روتا» اسپانیا و یک رادار هشدار اولیه واقع در شهر «کورِچیک» ترکیه است.

غرب از مدت‌ها پیش با تمرکز بر دشمنی بلندمدت با روسیه در تدارک طرحی برای تأمین امنیت اروپا است و گام‌های آلمان برای تبدیل شدن به ستون دفاعی قاره سبز بر همین اساس برداشته می‌شود؛ اما اینکه در صورت بازگشت «دونالد ترامپ» جمهوری‌خواه به کاخ سفید، برنامه استقرار موشک‌های دوربرد آمریکا در خاک آلمان عملیاتی می‌شود یا خیر، جای سؤال دارد.

آن‌گونه که از روایت «فایننشال تایمز» برمی‌آید، دیپلمات‌های وزارت امور خارجه آلمان به همراه ستاد برنامه‌ریزی سیاست، دفتر هماهنگ‌کننده همکاری‌های فراآتلانتیک و سفارت آلمان در واشینگتن گروه بحران غیررسمی تشکیل داده‌اند و درباره اینکه پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر آمریکا چه معنایی برای آلمان خواهد داشت و اینکه آلمان چگونه باید واکنش نشان دهد، گفتگو و رایزنی می‌کنند.