آنا گزارش می‌دهد
قصه ریزگردها و دانشگاه آزاد اسلامی؛ از طرح آبیاری هوشمند در خوزستان تا مالچ رُسی در اصفهان
پدیده ریزگردها در مناطق جنوب غربی، غرب و بخش‌های دیگر کشور در سال‌های اخیر تا جایی پیش رفت که سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف به‌ویژه سازمان محیط زیست و مراکز تحقیقاتی را با خود درگیر کرد. دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این بین به اقتضای فعالیت علمی، پژوهشی و تحقیقاتی، وظیفه ملی و میهنی و وظایف ذاتی خود و احساس مسئولیت در قبال مهار این پدیده و حل معضلی از جامعه بیکار نماند و بدون تعلل دست به کار شد.
احسان عربی مفرد، خبرگزاری آنا- 16 آبان 91 بود که رئیس دانشگاه آزاد اسلامی دستور داد تا کمیته‌ای برای پیشنهاد و اجرای راه‌حل‌های علمی فرونشاندن ریزگردها از طریق اجرای پروژه‌های تحقیقاتی به منظور حل مشکل محیطی منطقه خوزستان تشکیل شود.
در نامه دکتر حمید میرزاده به دکتر ابراهیم واشقانی فراهانی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی آمده بود؛ نظر به اینکه پرداختن دانشگاه به حل معضلات جامعه و کشور بسیار بااهمیت است، مقتضی است با تشکیل گروهی از دانشمندان و محققان داخل و خارج دانشگاه برای پیدا کردن راه حل‌های کوتاه، میان و درازمدت غلبه بر مشکل زیست محیطی منطقه خوزستان برای فرونشاندن ریزگردها از طریق اجرای پروژه‌های تحقیقاتی که تاکنون اجرا ولی عملیاتی نشده، در اسرع وقت اقدام شود.
او مجدد، 14 اسفند 93 در مراسم اختتامیه دوازدهمین گردهمایی معاونان پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی به میزبانی واحد اهواز با توجه به مشکلات و ظرفیت‌های استان خوزستان تصریح کرد که سه اولویت و محور نخست پژوهش و فن آوری این دانشگاه در استان خوزستان نفت، کشاورزی و ریزگردهاست و دانشگاه آمادگی و توانایی ورود به این سه محور را دارد اما در دو محور کشاورزی و مساله ریزگردها باید با برنامه‌ریزی و آمادگی کامل هرچه زودتر ورود پیدا کنیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت‌های علمی واحد اصفهان در زمینه ریزگردها را هم یادآور شد و گفت که دانشجویان و استادان این واحد با ابداع نانورس‌هایی توانسته‌اند راهکار موثر و قابل قبولی را برای کنترل و مقابله با ریزگردها ارائه دهند که نتایج محیط آزمایشگاهی، موثر و بسیار قابل قبول است. امیدوارم با راه‌کارهای مناسب که از سوی مراکز علمی و تحقیقاتی در حال مطالعه و تدوین است به زودی راه حلی برای این معضل زیست محیطی پیدا کنیم.
در همین روز (14 اسفند 93) و در حاشیه هفتمین جلسه هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان، دکتر میرزاده رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر عبدالحسین مقتدایی استاندار وقت خوزستان برای مقابله با پدیده ریزگردها و معضل گرد و خاک در این استان تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند که انجام مطالعات تحقیقاتی و علمی در راستای رفع این معضل در تفاهم‌نامه بر عهده دانشگاه آزاد اسلامی است.
استاندار خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی را پیشتاز در رفع مشکلات کشور دانست و از اقدام این دانشگاه در راستای حل مشکل ریزگردها قدردانی کرد.
مقتدایی در راستای دستور و تاکید دکتر میرزاده و به منظور کمک به دولت و رفاه حال مردم خوزستان، تیم تحقیقاتی به منظور یافتن شیوه‌های نوین مقابله با ریزگردها با همکاری اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان تشکیل داد که نتایج آن در قالب طرح پژوهشی در اختیار دولت قرار داده می‌شود.
فریدون رهنمای رودپشتی معاون برنامه ریزی و اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی هم در این راستا، 17 اسفند 93 در جلسه هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی گیلان، کمک به حل مشکل ریزگردها از سوی این دانشگاه را یکی از پروژه‌های ملی در دستور کار این دانشگاه دانست و اظهار کرد که دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک دانشگاه ملی، وظیفه خود می‌داند با کمک به حل معضل ریزگردها در کشور به کمک دولتمردان بشتابد و از حیث علمی در این پروژه ملی ورود کند.
اکنون در سال 95 قرار داریم و این مشکل همچنان پابرجا؛ این روزها دوباره چند شهر و استان کشور درگیر این میهمان ناخوانده‌اند که حتی به پایتخت نیز سرایت دارد، اما نیک می‌دانیم که انجام طرح و پروژه‌های تحقیقاتی در این باره زمان‌بر هستند و با یک تصمیم و طرح آنی نمی‌توان با این پدیده آزاردهنده مقابله کرد و این مهم مستلزم گذر زمان و هزینه‌کرد و کمک مسئولان مربوط است. دانشگاه آزاد اسلامی اما در این بین به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یافته و می‌رود تا این سعی و تلاش با همت و کمک مسئولان در دولت به ثمر بنشیند و تا حدودی به رفع این معضل کمک کند.
در این راستا، به‌تازگی و هفته آخر خرداد جاری، عملیات تثبیت ریزگردها با استفاده از فناوری مالچ رسی از سوی شرکت مهندسی ترنم سبز سپاهان مستقر در مرکز رشد فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) مبتنی بر دانش فنی نانورس با همکاری مرکز تحقیقات بیابان‌زایی، بیابان‌زدایی و مبارزه با ریزگردها و با حمایت مالی معاونت فناوری ریاست جمهوری در نزدیک به 50 هکتار از اراضی شرق اصفهان منطقه سگزی (منطقه‌ای که اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان قبلا در آن نهال‌کاری کرده است) اجرا شد.
طرح «تثبیت ریزدگردها با استفاده از مالچ رُسی» واحد اصفهان (خوراسگان) اردیبهشت سال جاری در جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان طرح فناور برتر، برگزیده و انتخاب شد. طرحی که به گفته مجری‌اش، هزینه مالچ رسی تولیدی در آن حدود یک دهم مالچ نفتی است که علاوه بر سازگاری با محیط زیست، ماندگاری بیشتری هم دارد.
این طرح که موضوع رساله دکتری «مرجان پدیدار» دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) بود، چهار سال قبل مطرح شد. از سال 94 اما مورد حمایت مالی و تصویب معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار گرفت و بودجه‌ای برای این طرح اختصاص پیدا کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره ویژگی‌های این مالچ رسی به آنــا می‌گوید: «قطر مالچ‌هایی که در منطقه سگزی استفاده می‌شود 10 و 20 میکرون است. این مالچ خاصیت جذب رطوبت و نگهداری آب را دارد.»
دکتر احمد جلالیان دو هدف برای اجرای این طرح عنوان میکند و می‌افزاید: «تثبیت ریزگردها، طوری که نهال تازه کاشته شده زیر گرد و غبار مدفون نکند و درصد موفقیت مبارزه بیولوژیک آن افزایش یابد و جذب رطوبت که تعداد دفعات آبیاری را کاهش دهد و از حرکت ریزگردها به طرف شهر جلوگیری کند، دو هدف اصلی این طرح است.»
به گفته این محقق دانشگاهی و مجری طرح، طرح «تثبیت ریزدگردها با استفاده از مالچ رُسی» در منطقه سگزی جنبه مطالعات و تحقیقات دارد و ممکن است در آینده تحقیقات این طرح در ابعاد کوچک‌تر مالچ (5 میکرون) هم ادامه یابد.
وی درباره مقرون به‌صرفه بودن این طرح دانش‌بنیان به آنا می‌گوید: «مالچی که ما استفاده می‌کنیم دو میلیون تومان در هکتار هزینه دارد در صورتی که هزینه یک هکتار مالچ نفتی حدود 25 میلیون تومان است علاوه بر اینکه مالچ رُسی سازگار با طبیعت بوده و ماندگار بیشتری دارد در صورتی که مالچ‌های قبلی با هزینه زیاد و از فرآورده‌های نفتی تولید می‌شد و با محیط زیست سازگاری نداشت.»
با توجه به تحقیقات و فعالیت‌هایی که تا امروز در دانشگاه آزاد اسلامی صورت گرفته و این مهم همچنان ادامه خواهد داشت؛ به نظر می‌رسد موفقیت‌های واحد اصفهان در ساخت نوعی نانورس و به کارگیری شیوه‌های جدید دیگر و طرح «تثبیت ریزگردها با استفاده از روش آبیاری هوشمند» در دانشگاه آزاد اسلامی خوزستان، می‌تواند با حمایت نهادها و دستگاه‌های متولی بخش مهمی از این معضل را در سال‌های آتی حل کند
جلالیان در پاسخ به این سوال که آیا این دستاورد علمی می‌تواند مشکل ریزگردهای استان‌های جنوب و جنوب غربی کشور را حل کند؟ اظهار کرد: «سعی داریم این طرح را در خاک‌ها و شرایط آب و هوایی مختلف اجرا کنیم و در صورت موفقیت آن می‌توانیم با استفاده از هواپیمای مخصوص مالچ مالچ‌پاشی را در مناطق وسیع انجام بدهیم، اگر مسئولان همکاری کنند می‌توان این طرح را در خاک‌های مختلف همچون استان خوزستان اجرایی کرد.»
از طرفی اسفند سال 93 در راستای دستور دکتر میرزاده و به پیشنهاد معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، مقرر شد مرکز تحقیقات واحد اهواز روی سه موضوع کار کند که یکی از این موضوع‌ها ریزگردها بود. بخش ریزگردها با توجه به بحران آن در استان خوزستان در مرکز تحقیقات واحد اهواز، مورد اهمیت ویژه قرار گرفت و پیگیری شد.
حالا بعد از یک سال و اندی، نتایج این تحقیقات را از دبیر هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان پیگیر شدیم. دکتر سروش زرین آبادی در این باره به آنا می‌گوید: «با توجه به تخصصی بودن این فعالیت، طرح توجیه اقتصادی (BP) مرکز تحقیقات و اعضای هیات آن در دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت، مقدمات تائید آن در هیات امنای این دانشگاه طی شد و آماده ارسال به سازمان مرکزی است.»
این مسئول دانشگاهی، درباره تاخیر در ارائه BP این طرح تصریح میکند: «پس از صدور بخشنامه مقابله با ریزگردها از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، بیزینس پلان این طرح مورد ارزیابی مجدد قرار گرفت و به این دلیل تاکنون تائید و اجرایی نشده است. اکنون منتظر هستیم که به تائید کمیسیون دائمی هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان برسد و مراحل اداری را بگذراند.»
او اظهار میکند که در بررسی طرح‌های مقابله با ریزگردها از اعضای هیات متخصص این موضوع در سراسر کشور استفاده کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه دبیرخانه دانشگاه آزاد اسلامی خوزستان عضو کمیته شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت پژوهش استانداری خوزستان نیز هست، گفت: «طرح‌های دانش‌بنیان متعددی در دانشگاه آزاد اسلامی استان در زمینه مقابله با ریزگردها وجود داشت که روی آنها کار تحقیقاتی شده بود و موفق شدیم از بین طرح‌های دانش‌بنیان یکی از طرح‌ها را که مربوط به مرکز رشدمان بود، با عنوان «تثبیت ریزگردها با استفاده از روش آبیاری هوشمند» به کارگروه استانداری خوزستان معرفی کنیم که اگر به تایید نهایی برسد، کمک مالی از دولت خواهیم گرفت تا این طرح را اجرایی کنیم.»
رئیس دبیرخانه هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان، افزود: «پیش‌بینی ما این است که بر اساس این طرح، تثبیت 10 هکتار از اراضی و کشت 20 هزار درخت را در دو سال در استان خوزستان انجام بدهیم. این کار به صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند اشتغال‌زایی نیز داشته باشد.»
زرین‌آبادی خاطرنشان کرد: «سه طرح پژوهشی با عنوان‌های طرح پژوهشی «تحلیل همدیدی شکل‌گیری گرد و غبار و پیش‌بینی ترابرد آن با استفاده از مدل WRF» از سوی خانم مبارک حسن از واحد اهواز، طرح «بررسی عوامل موثر بر بیابان‌زدایی و کنترل آن، شناسایی منابع تولید، تخمین میزان نشر، مدل سازی پخش و ته‌نشینی ذرات و جلوگیری از برخاستن ذرات گرد و غبار» از سوی خانم برومندی و آقای دبیر از واحد مسجد سلیمان و طرح «اندازه‌گیری میزان ذرات رادیواکتیو موجود در غبار آسمان» از سوی آقای صمصامی از واحد دزفول در حال انجام و در دستور کار و بررسی است.»
با این تفاسیر و با توجه به تحقیقات و فعالیت‌هایی که تا امروز در دانشگاه آزاد اسلامی صورت گرفته و این مهم همچنان ادامه خواهد داشت؛به نظر می‌رسد موفقیت‌های واحد اصفهان در ساخت نوعی نانورس و به کارگیری شیوه‌های جدید دیگر و طرح «تثبیت ریزگردها با استفاده از روش آبیاری هوشمند» در دانشگاه آزاد اسلامی خوزستان، می‌تواند با حمایت نهادها و دستگاه‌های متولی بخش مهمی از این معضل را در سال‌های آتی حل کند.
انتهای پیام/
