عوامل مؤثر در مدل ارزش‌گذاری ایده‌های نوآورانه

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مراکز دانش‌بنیان به طور عمده بر اساس خلاقیت و نوآوری رشد و رونق می‌گیرند؛ بنابراین نوآوری و طرح ایده‌های نوآورانه در هر محور فعالیتی که شرکت دانش‌بنیان در ارتباط با آن پایه‌گذاری می‌شود، اولویت بالایی دارد و از ضرورت‌های وجودی چنین مراکزی است.

پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «شناسایی و بررسی عوامل موثر در مدل ارزش‌گذاری ایده‌های نوآورانه در مراکز دانش‌محور با تاکید بر مراکز دانش بنیان دانشگاه آزاد اسلامی» از اهمیت انجام علم در این مراکز می‌گوید که کمک بـه افراد نـوآور کارآفرین برای ایجاد شـرکت‌ها و مؤسسه‌های دیگر است به نحوی که بتوانند با ریسک کمتر به موفقیت دست یابند و در بازار آزاد ملی و بین‌المللی رقابت کنند.

* الزام‌های توسعه مراکز دانش‌بنیان

به زعم این پژوهش مراکز دانش‌بنیان در عمل بستر توسعه واحدهای کوچک و متوسط اقتصادی از طریق کارآفرینان را فراهم می‌کنند کـه مهم‌ترین ابزار توسعه اقتصاد در بسیاری از کشور‌های در حـل توسعه به حساب می‌آیند.

در این پژوهش آمده است که به اعتقـاد گای از الزام‌های توسعه مراکز دانشی توجه به مقوله ارزیابی عملکرد آن‌ها بر اساس ایده‌های نوآورانه است. طراحی مدل ارزیابی عملکرد مراکز علمی به دو دلیل پیچیده شده است:

1. ابزارهـای اختصاصـی ضعیف،
2. فقدان اهداف شفاف و تعریف شده.

بنابرایـن از یـک طـرف بـه دلیـل آن کـه دانـش روشـن و تعریف شـده‌ای از رویکردهـا و تکنیک‌هـای ارزیابـی بـرای ایـن مراکـز وجـود نـدارد انتخـاب ابـزار مناسـب را پیچیـده کـرده اسـت.

از طـرف دیگر در این پژوهش بـه دلیل تنـوع مدل‌هـای چنین مراکـزی، تعاریـف و اهـداف مبهـم بـر پیچیدگـی موضـوع افـزوده اسـت. در چنیـن شـرایطی سفارشی‌سـازی سیسـتم ارزیابـی عملکـرد در ایـن مراکـز می‌توانـد به ارزیابـان کمک کنـد کـه به درسـتی بتواننـد مطابـق با نیـاز ذینفعـان اقدام بـه طراحـی و اجـرای سیسـتم ارزیابـی عملکـرد کننـد.

* مـدل نوظهـور در کمک به توسعه علم و فناوری

این پژوهش توضیح می‌دهد که وجـود تنـوع در مأموریـت و نوع‌شناسـی مراکـز علمـی و پیچیدگی‌هـای حاکـم بـر آن از یـک طرف و اهمیت توسـعه مـدل نوظهـور ایجـاب می‌کنـد کـه ایـن مـدل در کمـک به توسـعه علـم و فنـاوری در راسـتای حرکت به سـمت اقتصاد دانش‌بنیـان، نقشـی داشـته باشـد.

بـا توجـه به گذشـت بیش از چنـد دهـه از شـکل‌گیری مراکـز علم و فناوری در کشـور بـرای ترسـیم بهتـر افـق توسـعه آنهـا مسـئله طراحـی مدل ارزش‌گذاری و سـنجش ایده‌هـای نوآورانه یکـی از الزام‌های توسـعه مراکـز دانش‌بنیـان اسـت کـه می‌تـوان بـا توجـه به ایـن مقولـه ارزیابی عملکرد آنهـا را نیز سـنجید.

این پژوهش بـاهـدف تحلیـل عملکـرد شـرکت‌های دانش‌بنیـان موجـود در دانشـگاه آزاد اسلامی، بـر اسـاس الگـوی ارزش‌گـذاری و رتبه‌بنـدی ایده‌هـای نوآورانـه آنهـا تدویـن شـده و مسـئله نـوآوری و پـس از آن مـدل ارزش‌گـذاری نـوآوری را در ایـن مراکـز تحلیـل کـرده اسـت.

* شـاخص‌های سـنجش نـوآوری

این پژوهش مطرح می‌کند که شـاخص‌های سـنجش نـوآوری را در سـطح ملـی در چهـار گـروه اعلام کـرد:

• منابـع انسـانی: میزان وکیفیـت منابع انسـانی تعیین‌کننده‌های اصلـی خلـق و انتشـار دانـش جدیـد در کل اقتصـاد به شـمار می‌آینـد؛
• خلـق دانـش جدیـد: شـاخص‌های مرتبـط بـا خلـق دانـش ظرفیـت و وضعیـت اختراعـی کشـورها را اندازه‌گیـری می‌کننـد؛
• انتقـال و کاربـرد دانش جدید: ایـن حوزه فعالیت‌هـای نوآورانه غیررسـمی از قبیل اقتباس تجهیزات جدید برای سیسـتم‌های خدماتـی و تولیـدی شـرکت، اقتبـاس نوآوری‌هایـی کـه بـه وسـیله سـایر شـرکت‌ها و یـا سـازمان‌ها توسـعه یافته‌انـد و اقتبـاس دانـش جدید برای نیاز‌های خاص شـرکت را پوشـش
  می‌دهـد؛
• امـور مالـی و سـتاده‌های نـوآوری: ایـن طبقـه شـاخص‌های زیـر را دربرمیگیـرد: عرضـه سـرمایه خطرپذیـر فنـاوری پیشـرفته، فروش‌هـای نـوآوری و نظایـر آن، نـوآوری فراینـدی پیچیـده و سیسـتمی اسـت کـه بسـته به شـرایط و نـوع سـازمان، می‌توانـد گام‌هـا یـا توالی آنهـا متفاوت باشـد.

* نوآوری و کسب ارزش اقتصادی

یافته‌هـای این پژوهش در خصوص مطالعـات نـوآوری حاکـی از آن اسـت کـه هـدف اصلـی نـوآوری شـامل تولیـد کالا و خدماتـی اسـت کـه سـبب کسـب ارزش اقتصـادی می‌شـود. ارزش اقتصـادی کـه منفعـت آن هـم به مشـتری برسـد و هـم بـرای تولیدکننده کالا و خدمـات سـود و درآمـد تولیـد کنـد.

در ادامه این پژوهش آمده است که بـه دلیـل اینکه اقتصـاد کنونـی اقتصـادی دانش‌بنیـان اسـت، طـول چرخه عمر محصـولات بـه دلیـل ورود فناوری‌های نوظهـور، تقاضای جدید مشـتریان، ورود دیگر رقبا و ... بسـیار کوتاه شـده اسـت؛ بنابراین شـرکت‌های دانشبنیـان ناچارنـد در عرصه شـدید رقابت کنونی و در ایـن محیـط پرچالـش برای تمایز بخشـیدن بـه محصولات و خدمـات خـود نسـبت به دیگر رقبا نوآوری‌هایی داشـته باشـند.  

* مؤلفه‌های مدل ارزش‌گذاری ایده‌های نوآورانه 

نتایـج ایـن پژوهـش نشـان داده اسـت، مؤلفه‌هـای مدل ارزش‌گـذاری ایده‌هـای نوآورانـه را می‌توان به شـکل زیر رتبه‌بنـدی کرد:

• رتبه اول - ویژگی‌های ایده
• رتبه دوم - ویژگی‌های فردی
• رتبه سوم - عوامــل درون و برون‌ســازمانی و عامــل ویژگی‌هــای سـازمانی محیط فراملی و روند‌های جهانی
• رتبه چهارم - علاوه بر‌این یافتهه‌ای تحقیـق نشان داده است کـه عواملـی می‌توانـد مانـع از رسـیدن بـه حـداعالی رشـد نـوآوری و پایـداری آن 

* عوامل مانـع رسـیدن بـه رشـد نـوآوری و پایـداری

• - کم‌توجهی به ارزش‌های اسلامی ایرانی در دانش‌بنیان کردن مدیریت شرکت‌ها؛
• - امکان پایین آمدن کیفیت مطلوب خدمات دانش‌بنیان به مردم؛
• - خـروج از رقابت‌پذیـری در اکتشـاف و اسـتخراج دانـش سازمانی؛
• - ایجاد شکاف دانش؛
• - کاهش ارتباطات درون‌سازمانی بین کارکنان و کاهش انگیزه؛    
• - نبـود ارزیابـی دقیق و مدیریـت عملکـرد کارکنان بدون توجـه بـه شـاخص‌های دانش‌بنیان؛
• - افــت مزیــت رقابتــی در تولیــد دانــش جدیــد و بــه اشــتراک‌گذاری آن.

در پایان این پژوهش آمده است همان‌گونه که سازمان‌ها و بنگاه‌های خصوصی به‌ سرعت در حال پیاده‌سازی الگو‌های مناسب مدیریت دانش‌اند برای سازمان‌ها و نهاد‌های دانش‌بنیان که نقش مهمی در پیشبرد دانش دارند نیز از اهم مسائل است که بتوانند همگام با تحولات روز الگوی ارزش‌گذاری ایده‌های نوآورانه مورد نظر خود را در پیاده‌سازی مدیریت دانش با توجه به پیشرفت‌های علمی به دست آمده در این رشته، شناسایی، بررسی و طراحی کنند.

این پژوهش به کوشش محسن سلیمی (دکتری رشته مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات تهران)،  رضا رادفر (استاد گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران)، سلیمان ایران‌زاده (استاد گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد تبریز) و هاشم نیکومرام (استاد گروه مالی و حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی، تهران) انجام شده است.