کاهش خطا در پیمایش‌ پژوهشی با تکنیک مصاحبه‌ شناختی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مصاحبه شناختی یکی از روش‌های کاهش خطا در پیمایش است؛ بهره‌گیری از این شیوه باعث افزایش دقت در طراحی سؤالات پرسشنامه می‌شود. در مصاحبه شناختی هدف این است که با کاهش خطا در طراحی پرسش‌ها، سؤالات پرسشنامه نمایانگر هدف علمی پژوهش باشد و همچنین از نظر پاسخگو نیز قابل فهم و منطقی به نظر بیاید. مصاحبه شناختی شامل دو رویکرد جبرانی و توصیفی است؛ در رویکرد جبرانی هدف شناخت و اصلاح سؤالات پرسشنامه است.

در این روش پژوهش به منظور تحلیل داده‌های جمع آوری شده از پنج روش خلاصه متن، کدگزاری شناختی، کُدگذاری ویژگی سؤالات، کُدگذاری براساس مضمون و کدگذاری الگو استفاده می‌شود. همچنین باید عنوان کرد که در فرایند تحلیل داده‌ها، امکان استفاده از چند روش وجود دارد.

از سوی دیگر در رویکرد توصیفی هدف درک بهتر ساختار سؤالات است. این دو رویکرد مجزا نیستند و بسیاری از مطالعات حاوی هر دو هدف هستند. به طور مثال مصاحبه شناختی با رویکرد توصیفی، می‌تواند قبل از ساخت پرسشنامه و برای درک یک اصطلاح استفاده شود و رویکرد جبرانی نیز پس از ساخت پرسشنامه و به منظور شناسایی و اصلاح منابع خطا استفاده شود. جامع‌ترین رویکرد نظری در مصاحبه شناختی مربوط به تورنژاوو (۱۹۸۴) است که در چهار سطح به شناخت منابع خطا در سؤالات پرسشنامه کمک می‌کند؛ درک سؤال، بازیابی اطلاعات از حافظه، فرایند‌های تصمیم گیری و فرایند‌های پاسخ‌دهی.

دفتر مطالعات افکارسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «مصاحبه‌های شناختی تکنیکی برای طراحی پرسشنامه‌های معتبر» مطرح می‌کند که مصاحبه شناختی به منظور شناسایی منابع خطا در پرسشنامه است. مصاحبه شناختی ابزار خوبی برای اطمینان از این مسئله است که ابزار طراحی شده واقعاً همان مفهومی را می‌سنجد که پژوهش به دنبال آن است؛ و سؤالات به شیوه‌ای بهینه و روش‌مند طراحی شوند. باتوجه به این که استفاده از تکنیک مصاحبه شناختی در کشور چندان شناخته شده نیست، افکارسنجی ملت در نظر دارد در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این تکنیک بپردازد. 

این گزارش بیان می‌کند که با استفاده از مصاحبه‌های شناختی، برخی از منابع خطا در پرسشنامه‌های افکارسنجی ملت، قبل از مرحله‌ پایلوت شناسایی شده است. به‌طور مثال در یکی از سوالات پرسشنامه، «پاسخگو بودن مسئولین» از پاسخگویان پرسیده شده است، در مصاحبه شناختی قبل از اجرای پیمایش، مشخص شد که بیشتر پاسخگویان «پاسخگو بودن شفاهی مسئولین» مدنظرشان است و این عبارت نیاز به اصلاح دارد. 

در این گزارش آمده است که با توجه به اینکه مصاحبه‌های شناختی چندان شناخته شده نیست. پیشنهاد می‌شود، تحقیقات در این زمینه به‌منظور شناخت بهترین شیوه اجرا و تحلیل مصاحبه‌های شناختی، گسترش پیدا کند. همچنین پیشن‌ها می‌شود افکارسنجی‌های دیگر نیز از این تکنیک استفاده کنند. 

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.