رابطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی با سواد سلامت کاربران

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، امروزه یکی از ابزار‌هایی که به شدت دنیای ارتباطات را دگرگون کرده شبکه‌های اجتماعی است. شبکه‌های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به شکل جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده‌اند.

در رابطه با این موضوع پژوهشگران مطالعه‌ای انجام داده‌اند که  شبکه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر جایگاه قابل توجهی در اینترنت پیدا کرده‌اند و به رده‌ی پربیننده‌ترین‌های فضای مجازی راه یافته‌ و گرایش به سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در سراسر دنیا همچنان رو به رشد است؛ شبکه‌های اجتماعی با فراهم کردن زمینه‌ای مناسب جهت افزایش سواد سلامت کاربران عمومی باعث شده اطلاعات سلامت همیشه و بیشتر اوقات در دسترس کاربران قرار بگیرد.

* شبکه‌های اجتماعی و تاثیرات آن در جامعه

در این پژوهش آمده است که شبکه‌های اجتماعی با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، اما در زندگی روزمره‌ افراد نقش بسیار پر رنگی داشته‌اند و بسیاری از کاربران روزانه حداقل یک بار از صفحه شخصی خود در شبکه‌ای که عضو هستند بازدید می‌کنند.

در ادامه این پژوهش به این نکته اشاره شده است که شبکه اجتماعی به افراد توان تسهیم اطلاعات و ساختن جهانی آزادتر و با ارتباطات بیشتر را می‌دهد و امروزه، شبکه‌های اجتماعی تاثیر اساسی بر زندگی ما دارند و کمک زیادی به ما در حوزه‌های مختلف می‌کند؛ به‌طوریکه در حال حاضر مردم تمایل بیشتری به صرف زمان خود در محیط شبکه‌های اجتماعی دارند تا اینکه بخواهند دیدار‌های فیزیکی داشته باشند.

این پژوهش مطرح می‌کند که شبکه‌های اجتماعی نه تنها امکان ارتباط با دیگران را فراهم می‌نمایند بلکه به افراد اجازه می‌دهند تا خود را با سایر کاربران مقایسه نمایند و از طرفی هر پدیده‌ جدید، آثار و کارکرد‌های مخصوص به خود را در جامعه دارد که سبب تغییرات گسترد‌ه‌ای در جامعه می‌شود.

* سواد سلامت

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ شبکه‌های مجازی بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی افراد و در سطح کشور‌ها و حتی بین الملل تاثیرگذارند که یکی از مهمترین ابعاد آن می‌تواند سواد سلامت افراد جامعه باشد؛ سواد سلامت، مفهوم گسترد‌ه‌ای است که به شیوه‌های گوناگونی تعریف شده است.

سواد سلامت نیازمند کیفیت شناختی است و به کیفیت اطلاعات سلامت فراهم شده بستگی دارد

در این پژوهش یکی از تعاریف سواد سلامت؛ ظرفیت افراد، مهارت‌ها و انگیزه برای دسترسی، فهم و درک، ارزیابی و به کار بردن اطلاعات سلامتی است که دسترسی توانایی جستجو، یافتن و کسب کردن اطلاعات سلامت و درک و فهم توانایی فهمیدن اطلاعات سلامت و ارزیابی توانایی تفسیر، پالایش، قضاوت و ارزیابی اطلاعات سلامت استفاده از اطلاعات به منظور بهبود و حفظ سلامت است.

یکی دیگر از تعاریفی که عنوان شده است این است که سواد سلامت نیازمند کیفیت شناختی است و به کیفیت اطلاعات سلامت فراهم شده بستگی دارد و دسترسی و کسب اطلاعات سلامت به درک، به روز بودن، و معتبر بودن آن بستگی دارد.

* اهمیت آموزش‌های رسانه‌ای

بر اساس یافته‌های این مطالعه، سلامت اجتماعی به‌عنوان ساز‌ه‌ای اجتماعی از کمیت و کیفیت حضور و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی تاثیر می‌پذیرد و  اهمیت آموزش‌های رسانه‌ای و ارتقای سواد رسانه‌ای در استفاده از رسانه‌های مختلف به ویژه اینترنت به عنوان یک رسانه تعاملی است.

از نظر این پژوهش در عصری که اطلاعات با جستجوی ساده در دسترس همگان قرار می‌گیرد و مطالعه آن آسان می‌شود، استفاده و رضایتمندی اهمیت بسیاری در فعال بودن مخاطب و انتخاب رسانه دارد، شناخت ارزش، فهم و درک به‌موقع و به‌کارگیری صحیح آن مستلزم شناخت اهمیت سواد سلامت است.

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که برخی کاربران توصیه‌های ارایه شده برای موضوع بهداشتی آنان از طریق شبکه‌های اجتماعی را به دلیل جایگزین شدن جهت رفتن به بیمارستان یا کلینیک که می‌تواند بسیار وقت‌گیر باشد، سودمند می‌دانند.

سلامت اجتماعی به‌عنوان ساز‌ه‌ای اجتماعی از کمیت و کیفیت حضور و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی تاثیر می‌پذیرد

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ افراد با سطح سواد سلامت پایین، از توانایی کمتری در ارزیابی اطلاعات، درک کیفیت و اعتماد به اطلاعات برخوردارند و با این حال بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزارت بهداشت کشور میانگین سواد سلامت در ایران ۶۸ درصد است که هنوز با وضعیت مطلوب فاصله زیاد دارد.

* رابطه شبکه‌های اجتماعی و سواد سلامت

در ادامه این پژوهش آمده است که شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر زندگی بیشتر کاربران تبدیل شده است که نه تنها تاثیر عمیقی بر جنبه‌های اجتماعی کاربران در جوامع مختلف گذاشته است بلکه در زمینه‌های مختلف برای مثال: آموزشی، پزشکی و شغلی دارای کاربرد‌های فراوانی هستند.

از نظر این پژوهش بالا بودن هزینه‌های درمان و گسترش جوامع، استفاده بیش از پیش از اطلاعات الکترونیکی سلامت را می‌طلبد و از آنجاییکه کاربران کتابخانه‌های عمومی را قشر‌های مختلف جامعه اعم از دانشجو، دانش‌آموز و ... تشکیل می‌دهد و پژوهش حاضر درصدد تعیین وضعیت سواد سلامت ظرفیت و توان دسترسی، درک و فهم، پردازش و ارزیابی و تصمیم‌گیری و رفتار در خصوص اطلاعات آنان است.

در نهایت از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ مطالعه کردن اطلاعات برای کاربران در فضای مجازی کاملا آسان شده و راحت‌تر می‌توانند توصیه‌ها و توضیحات مرتبط با سلامت را از این طریق درک نموده و درستی و تاثیرگذاری این اطلاعات را بهتر ارزیابی کنند و به شیو‌ه‌ای صحیح در مورد این اطلاعات تصمیم‌گیری کرده و در زندگی خود به‌کار گرفته و بتوانند به دیگران منتقل نمایند.

بنابراین به طور کلی با توجه به استفاده وسیع از شبکه‌های اجتماعی این امکان وجود دارد که از این فرصت برای ارتقای سطح سواد سلامت و رفتار‌های مرتبط با آن به منظور پیشگیری از بیماری‌ها، حفظ و ارتقای سلامت در کاربران استفاده شود.

نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در رابطه با ارتقای سطح سواد سلامت کاربران کتابخانه‌های عمومی از حد میانگین بالاتر است؛ بدین‌معنی‌که کاربران به لحاظ استفاده از شبکه‌های اجتماعی به‌منظور ارتقای سطح سواد سلامت خود در وضعیت مطلوبی به سر می‌برند.

گفتنی است، این یافته‌ها، به صورت یک مقاله علمی پژوهشی باعنوان «بررسی رابطه‌ی استفاده از شبکه‌های اجتماعی با سواد سلامت کاربران در کتابخانه‌های عمومی شهر ایلام» به کوشش صالح رحیمی (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه)، مرضیه فتاحی (کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، کتابخانه‌ی عمومی پروین اعتصامی، ایلام)، تهیه شده که در دوماهنامه «پیاورد سلامت» منتشر شده است. این نشریه متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران است.