مروری بر خرده‌نظام‌های سنن الهی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، دفتر مطالعات حکمرانی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گزارشی با عنوان «حکمرانی مبتنی‌بر نظام سنن الهی (۳): مروری بر خرده‌نظام‌های سنن الهی» بیان می‌کند که مسائل مورد بحث در عرصه حکمرانی، مسائلی هستند پیچیده و چندوجهی که حل آنها نیازمند نگاه چندبعدی و بررسی آنها از جنبه‌های گوناگون است. در عین حال، توجه به مسئله و بررسی آن تنها از جنبه‌های علی- معلولی مادی، سبب کج‌فهمی و حل غیردقیق مسئله می‌شود. سنن الهی این مزیت را برای حکمرانان ایجاد می‌کند تا بتوانند در عین بررسی علل مادی در حل مسئله، علت‌های معنوی را هم نیز مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.

* کاربست سنن الهی در عرصه حکمرانی

این گزارش توضیح می‌دهد که در ادامه بحث در خصوص کاربست سنن الهی در عرصه حکمرانی، «نظام سنن الهی» به‌منزله نوعی نگاه نظام‌مند به سنن الهی در حل مسائل و بررسی سنن الهی به‌شکل جامع در عرصه حکمرانی مطرح شد. تحلیل و تبیین سنن الهی به‌شکل نظام‌مند، سبب فهم دقیق‌تر آنها و ارائه تحلیل‌ها و تبیین‌های دقیق‌تر از پدیده براساس آنها می‌شود. زمانی می‌توان تحلیل‌های دقیق براساس سنن الهی ارائه داد که بتوان فهم دقیق و جامعی از نظام سنت‌های الهی داشت. کافی است که بتوان سنن الهی مرتبط با مسئله و نظام حاکم بر آن را به‌شکل مناسب، فهم و استخراج کرد.

این گزارش مطرح می‌کند که براساس نظام سنن الهی، برای حل یک مسئله، صرفاً به چند خرده سنت مرتبط با مسئله، اکتفا نمی‌شود؛ بلکه سعی می‌شود، تمام سنت‌هایی را که با مسئله مرتبط است، در نظر گرفته شود و براساس همه آنها و نظام حاکم بر آنها، به مسئله پاسخ داده شود. به‌عبارت‌دیگر در این رویکرد، همه سنت‌های مرتبط با موضوعی خاص، مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. این ویژگی می‌تواند جامعیت در تحلیل را برای حکمرانان به ارمغان آورد. تأکید بر نگاه نظام‌مند در استفاده از سنن الهی، از دستاورد‌های این پژوهش است.

* چهار سطح نظام سنن الهی

در این گزارش آمده است که نظام سنن الهی در چهار سطح ارائه شد. در سطح اول این نظام، انواع خرده سنن الهی قرار دارد. مقصود از خرده سنت‌ها، سنت‌هایی هستند که از تک گزاره‌های قرآنی به‌دست می‌آیند. سطح دوم نظام سنن الهی، به‌طور خاص به ارائه خرده‌نظام‌های گوناگون از سنن الهی بر‌اساس آیات قرآن کریم، ناظر به سطح اول نظام سنن الهی، می‌پردازد. تعداد این خرده‌نظام‌های سنن الهی بر‌اساس آیات قرآن کریم، ۴۲ عنوان بوده که با مراجعه به روایات اهل‌بیت (ع)، این تعداد افزایش می‌یابد. این گزارش به‌طور خاص، مروری است بر عناوین این خرده‌نظام‌ها به‌همراه اشاره به برخی از خرده سنت‌های مرتبط با هر یک از این خرده‌نظام‌ها. پرداختن به هر‌یک از این خرده‌نظام‌ها به‌صورت تفصیلی و ذکر خرده سنت‌های مرتبط با آن و تبیین منطق حاکم بر آنها و ارائه توصیه‌ها و پیشنهاد‌های سیاستی در عرصه حکمرانی بر‌اساس هر خرده‌نظام، چیزی است که در گزارش‌های بعدی به آن پرداخته می‌شود.

* خرده‌نظام‌های ۴۲‌گانه سنن الهی در قرآن کریم 

این گزارش با بررسی خرده‌نظام‌های ۴۲‌گانه سنن الهی در قرآن کریم مطرح می‌کند که در حوزه‌های سیاسی و روابط بین‌الملل باید خرده‌نظام سنن مرتبط با ولایت، جریان حق و باطل، امداد الهی، اهلاک و عذاب الهی و قوم برگزیده مدنظر قرار گیرد. همچنین توجه به سنن مرتبط با کفار و منافقان نیز لازم و ضروری است. توجه به این خرده‌نظام‌ها در بررسی طرح‌ها و لوایح ناظر به موضوع‌های سیاسی و ارتباط با کشور‌ها بسیار لازم و ضروری است. 

این گزارش ادامه می‌دهد که در حوزه‌های اقتصادی و مالی توجه به سنن مرتبط با دنیا، برکت، رزق و روزی‌رسانی، نعمات الهی و ازدیاد آن، جزا و پاداش و توکل و همچنین در بررسی طرح‌ها و لوایح اقتصادی مدنظر قرار گیرد. همچنین در حوزه فرهنگی و اجتماعی باید توجه به خرده‌نظام سنن مرتبط با امتحان و ابتلا، یاری، هدایت الهی، اضلال الهی، جامعه، خانواده، مؤمنین، خلقت انسان، آخرت، مرگ و برخی مقدسات مدنظر قرار گیرد. سیاستگذاری و قانون‌گذاری در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی بدون توجه به این خرده‌نظام‌ها باعث کج‌فهمی در قواعد عالم و قانون‌گذاری بی‌کیفیت می‌شود. 

متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.