۲۱ اسفند در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۱ اسفند برابر با ۱۹ مارس را ورق می‌زنیم.

***

آنفلوآنزای اسپانیایی

۱۱ مارس ۱۹۱۸ میلادی برابر با ۲۱ اسفند ۱۲۹۶ خورشیدی، اولین موارد آنفلوآنزای اسپانیایی در ایالات‌متحده گزارش شد. صبح زود، سربازی جوان به بیمارستان ارتش در فورت رایلی، کانزاس مراجعه کرد و از تب، گلودرد و سردرد شکایت کرد. تا ظهر، بیمارستان بیش‌از ۱۰۰ مورد داشت و طی یک هفته، تعداد موارد به ۵۰۰ نفر رسید. درمدت بهار، ۴۸سرباز در فورت رایلی جان باختند. هیچ‌کس دلیلش را نمی‌دانست تا زمانی‌که آنفلوآنزایی که شبیه هیچ  آنفلوآنزایی در گذشته نبود به‌عنوان علت مرگ‌ها شناخته شد. با گسترش ویروس قاتل در سراسر آمریکا، بیمارستان‌ها بیش‌از‌حد پر شد، چرخ دستی‌های حمل جان‌باختگان در خیابان‌ها پرسه زدند و قبرکن‌های بی‌پناه گورستان‌های شهرها، گورهای دسته‌جمعی حفر کردند. این یکی از بدترین همه‌گیری‌ها در تاریخ آمریکا بود که بیش‌از ۶۰۰هزار کشته برجای گذاشت و زمانی‌که به‌صورت عالم‌گیری در سراسر جهان شیوع پیدا کرد، بیش‌از ۴۰میلیون نفر در پی آن جانشان را از دست دادند. این بیماری در زمان جنگ جهانی اول در اروپا شایع شد و ازآنجاکه بین همه کشورهای اروپایی فقط روزنامه‌های اسپانیا اسیر سانسور اطلاعات نبودند آمار واقعی مبتلایان و فوتی‌ها را منتشر می‌کردند و روزنامه‌های سایر کشورهای اروپایی آمار غیرواقعی و کمتر از آمار واقعی را نشر می‌دادند. ازاین‌رو، مردم تصور می‌کردند که اوضاع در اسپانیا بدتر از دیگر نقاط اروپاست و این‌گونه، نام این عالم‌گیری به آنفلوآنزای اسپانیایی شهرت یافت. این شیوع مهیب و مهلک حدود یک‌قرن در تاریخ فراموش شده بود تا سال ۲۰۰۹ با شیوع همه‌گیری آنفلوآنزای نوع آ و در سال ۲۰۱۹ با شروع عالم‌گیری کووید-۱۹ به‌شدت مشهور شد.

شورش دربرابر ماشین

۱۱ مارس ۱۸۱۱ میلادی برابر با ۲۱ اسفند ۱۱۸۹ خورشیدی، شورش‌هایی معروف به لادایت در ناتینگهام انگلستان آغاز شد. فقر و بدبختی وجود داشت که با اختراعات جدید، ماشین‌هایی که می‌توانستند کارها را بهتر و سریع‌تر از مردم انجام دهند، بدتر شده بود در آن روزگار که دستمزدهای پایین و تهدید همیشگی گرسنگی واقعی وجود داشت، اگر این دستمزدها به هر دلیلی متوقف می‌شد، این نوآوری‌ها چشم‌انداز آینده را تاریک‌تر می‌کردند. کمبود مواد غذایی ناشی‌از جنگ‌های ناپلئونی و بیکاری بالا بود. گروهی از کارگران به یک کارخانه‌ ریسندگی‌بافندگی که به دستگاه‌های جدید مجهز بود حمله کردند و ۶۳ قاب تولید جوراب و توری و ماشین‌هایی را شکستند که می‌ترسیدند جایگزین‌شان شوند. طی سه هفته بعد از آن، گروه‌های شورشی متشکل از بیش از پنجاه نفر، مسلح به تپانچه، تفنگ و چکش سنگین، ۲۰۰ قاب و ماشین دیگر را شکستند. نمونه آینده این شورش‌های دوره انقلاب صنعتی می‌تواند تا پایان قرن ۲۱ و با رشد هوش مصنوعی و ربات‌هایی که در بسیاری از حرفه‌ها جایگزین نیروهای انسانی خواهند شد بار دیگر تکرار شود.

رونمایی از کاغذ

۱۱ مارس ۱۰۵ میلادی برابر با ۱۸۰۰ سال قبل در ۲۱ اسفند، تسای لون که از بزرگان دربار امپراتوری چین در سلسله هان بود نمونه‌های کاغذی را که به شکل امروزی اختراع و تولید کرده بود به امپراتور هان هو تی هدیه داد. ازآنجاکه او در دربار صاحب مقام بود به منابع زیادی ازجمله پول و منابع انسانی برای تحقیقات کاغذسازی دسترسی داشت توانست به این اختراع مهم دست یابد. با اختراع کاغذ امپراتور او را ارتقا داد و بیش‌از گذشته ثروتمند شد و به‌همین‌علت، درگیر دسیسه‌های کاخ شد که به سقوطش منجر شد و سرانجام با نوشیدن زهر به زندگی‌ پایان داد. در چین، قبل از تسای لون، کتاب‌هایی از جنس پوست بامبو ساخته می‌شد که سنگین و دست و پا گیر بودند. بعضی دیگر از کتاب‌ها از جنس ابریشم ساخته می‌شدند. اما کاغذهای ابریشمی بسیار گران قیمت بودند. در آن زمان در غرب کتاب‌ها را از پوست گوسفند یا گوساله می‌ساختند. اما تسای لون، فناوری ساخت کاغذ را از فیبر کنجد ابداع کرد. او از مواد قابل بازیافت ازجمله بامبو، پوست درخت و پارچه‌های کهنه برای ساخت کاغذ استفاده کرد. شیوه کاغذسازی به مدت پنج قرن در چین مخفی نگه داشته شد. در سال ۷۵۱ بعضی از کاغذسازان چینی به اسارت اعراب درآمدند و این‌گونه کاغذ در خاورمیانه تولید شد. هنر کاغذسازی به‌تدریج گسترش یافت و در قرن دوازدهم اروپاییان این هنر را از اعراب آموختند و کاغذ به رایج‌ترین ماده نوشتاری در غرب تبدیل شد.

پایونیر 5

۱۱ مارس ۱۹۶۰ میلادی برابر با ۲۱ اسفند ۱۳۳۸ خورشیدی، کاوشگر پایونیر ۵ از پایگاه کیپ کاناورال در فلوریدا به‌عنوان یکی از اولین تلاش‌های عمیق برای مطالعه منظومه خورشیدی به فضا پرتاب شد. این فضاپیما با موشک سه مرحله‌ای تور-اِیبِل به فضا رفت. پایونر ۵، کره کوچکی به قطر ۰.۶۶ متر و با محدوده پدال‌های ۱.۴ متر و مجهز به سلول‌های خورشیدی چهار پدال بود که باتری‌های داخل کاو را شارژ و نیروی الکتریکی را تامین می‌کردند. پایونیر۵ وارد مداری دور خورشید بین زمین و زهره شد و مجموعه داده‌های جدیدی را درباره فضای میان‌سیاره‌ای ازجمله اندازه‌گیری میدان‌های مغناطیسی، تابش‌های کیهانی، میدان‌های الکتریکی و ریزشهاب سنگ‌ها ارائه کرد. این فضاپیما تا ۲۶ ژوئن ۱۹۶۰ که در فاصله ۳۶میلیون کیلومتری از زمین بود اطلاعات مخابره می‌کرد.