۱۱ اسفند در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۱ اسفند برابر با یکم مارس را ورق می‌زنیم.

***

جنگ‌های استخوان

یکم مارس ۱۸۷۲ میلادی برابر با ۱۱ اسفند ۱۲۹۴ خورشیدی، ادوارد درینکر کوپه، دیرینه‌شناس، جانورشناس و خزنده‌شناس آمریکایی، دو فسیل جدید دوران دایناسورها از کانزاس مربوط به دو خزنده بالدار بزرگ، از خانواده اُرنیتوسارینوس، برگرفته از دو واژه یونانی پرنده و مارمولک را توصیف کرد. رقیب سرسخت او در یافتن این فسیل‌ها اوتنیل چارلز مارشِ بود. مقاله مارش ۷ مارس و مقاله کوپه چند روز دیرتر از او در ۱۲ مارس در ژورنال آمریکایی علوم منتشر شد و این‌گونه رقابت شدیدی در فسیل‌یابی میان این دو دیرینه‌شناسی درگرفت که امروزه از آن به‌عنوان جنگ‌های استخوان یاد می‌شود. اما این ماجرا فقط سرآغاز جنگ‌های استخوان بود. به‌طوری‌که، هر دو دیرینه‌شناس بین سال‌های ۱۸۷۷ تا ۱۸۹۲ در جست‌وجوی فسیل دایناسورها بودند و در پایان جنگ‌های استخوان، هر دو نفر کل ثروتشان را در این راه از دست داده بودند. باوجوداین، تلاش‌های آنها به کشف و طبقه‌بندی بیش‌از ۱۳۶ گونه جدید از دایناسورها منجر شد.

کشف رادیواکتیویته

یکم مارس ۱۸۹۶ میلادی برابر با ۱۱ اسفند ۱۲۷۴ خورشیدی، هانری بکرل به‌طور تصادفی رادیواکتیویته را کشف کرد. ۲۶ فوریه، پس‌ازآنکه او آزمایش مورد نظرش درباره تابش‌های فسفر تحریک‌شده با خورشید را به تعویق انداخت، ابزار این آزمایش شامل یک صفحه عکاسی و بلورهای ترکیب نمک اورانیوم را در کشوی میز در تاریکی گذاشت و وقتی صفحه را بیرون آورد، تصویر مه‌آلودی از بلورهای اورانیوم را یافت که روی صفحه عکاسی افتاده‌ است.  او در سال ۱۹۰۳ جایزه نوبل فیزیک را با پیر و ماری کوری به دلیل کشف‌های مربوط به رادیواکتیو به‌طور مشترک برنده شد. امروزه «بکرل»، واحد اندازه‌گیری میزان پرتوزایی است و دو گودال در ماه و مریخ هم در بزرگداشت او نام‌گذاری شده‌اند.

آزمایش بمب هیدروژنی در جزیره مرجانی پیکینی

یکم مارس ۱۹۵۴ میلادی برابر با ۱۱ اسفند ۱۳۳۲ خورشیدی، در جزیره مرجانی پیکینی در اقیانوس آرام، انفجار بمب هیدروژنی ایالات‌متحده با اسم رمز «قلعه براوو» به‌عنوان قوی‌ترین آزمایش بمب گرماهسته‌ای آمریکا در این منطقه شناخته شد. این بمب معادل دست‌کم ۱۵ مگاتن ماده منفجره تی‌ان‌تی و مشابه هزار بمب اتمی از نوع پرتاب‌شده در هیروشیما در ژاپن، اواخر جنگ جهانی دوم بود. پیکینی مجمع‌الجزایری در اقیانوس آرام و بخشی از جزایر مارشال است.

در این آزمایش، یکی از جزایر مرجانی کاملاً تبخیر و در ابر قارچی که به‌وسعت بیش‌از ۱۰۰ مایل گسترده شده بود ناپدید شد و پراکندگی گرد رادیواکتیوی از پیش‌بینی‌ها فراتر رفت.  رادیواکتیویته برای چند دهه، جزایر محل انفجار بمب را به سرزمین بایر و ناامن تبدیل کرد.

فضاپیمای شوروی به سطح زهره رسید

یکم مارس ۱۹۶۶ میلادی برابر با ۱۱ اسفند ۱۳۴۴ خورشیدی، ماموریت فضاپیمای بدون سرنشین اتحادجماهیر شوروی سابق با نام ونرا۳ (ونوس ۳) به سیاره زهره رسید و به‌طور خودکار یک کپسول کوچک را که برای کاوش جو سیاره هنگام فرود با چتر نجات در نظر گرفته شده بود، با موفقیت نسبی آزاد کرد اما درنهایت این کپسول به سطح سیاره برخورد کرد و منهدم شد. تماس مرکز فرماندهی از ۱۶ فوریه ۱۹۶۶ با این فضاپیما قطع شده بود و هرچند تا پیش‌از برخورد کپسول هیچ اطلاعاتی دریافت نشد، اما این اولین شیء ساخته‌شده به دست انسان بود که سطح سیاره دیگری را لمس کرد.

اتحاد جماهیر شوروی تمبر یادبودی را به نشانه این دستاورد منتشر کرد. Venera 3 در ۱۶ نوامبر ۱۹۶۵ پرتاب شد. کپسول فرود با قطر ۰.۹ متر و وزن حدود ۳۰۰ کیلوگرم برای جمع‌آوری داده‌هایی درباره فشار، دما و ترکیب جو زهره طراحی شده بود. احتمال می‌رود خرابی به‌دلیل گرم‌شدن بیش‌ازحد قطعات داخلی و صفحات خورشیدی تامین انرژی باشد.

الکساندر یرسین

یکم مارس ۱۹۴۳ میلادی برابر با ۱۱ اسفند ۱۳۲۱ خورشیدی، الکساندر امیل ژان یرسین باکتری‌شناسی سوئیسی‌فرانسوی درگذشت. سال ۱۸۹۴، یرسین در مقام پژوهشگر انستیتو پاستور پاریس و زمانی که در شهر هنگ‌کنگ در چین بیماری طاعون شیوع پیدا کرده بود به آنجا سفر کرد تا درباره این بیماری مهلک تحقیق کند.

مطالعات او طی این سفر، به کشف باسیل یرسینیا پستیس، عامل بیماری طاعون منجر شد. پس‌از کشف این باکتری، یرسین برای تضعیف باسیل و ساخت سرم ضدطاعون اقدام کرد و اولین بیمار مبتلا به طاعون خودش را که یک دانشجوی چینی بود، در سال ۱۸۹۶ با موفقیت درمان کرد. یرسینیا پستیس ابتدا پاستورلا پستیس نامیده شد اما ۲۴ سال پس‌از درگذشت یرسین، در سال ۱۹۶۷ به افتخار او تغییر نام پیدا کرد.