۵ اسفند در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 5 اسفند برابر با 24 فوریه را ورق می‌زنیم.

***

خواجه نصیرالدین طوسی

۲۴ فوریه ۱۲۰۱ میلادی برابر با ۵ اسفند ۵۷۹ خورشیدی، خواجه نصیرالدین طوسی، همه‌چیزدان، معمار، ریاضی‌دان، منجم، پزشک، فقیه، متکلم، فیلسوف و شاعر ایرانی به‌دنیا آمد. از این‌رو، ۵ اسفند در بزرگداشت این دانشمند اندیشمند در ایران روز مهندس نامگذاری شده است. از کارهای خواجه نصیرالدین طوسی در حوزه نجوم می‌توان به ساخت رصدخانه مراغه اشاره کرد. او همچنین بر آثار ریاضی و علمی مختلفی از جمله افکار بطلمیوس درباره نجوم نقد نوشت. کتاب‌های او به‌عنوان پایه‌های ریاضیات و مثلثات امروزی شناخته می‌شوند. طوسی کار ناقص خیام را بر عهده گرفت و ریاضیات را گسترش داد. ازسوی‌دیگر تصمیم گرفت کار خیام را در زمینه هندسه دنبال کند. به‌علاوه، اصل پنجم اقلیدس را در «الرساله الشافعیه» تحلیل و تبیین کرد. می‌توان گفت که ازطریق آثار طوسی بود که مثلثات به جایگاه شاخه‌ای مستقل از ریاضیات محض دست یافت. او روشی را در هندسه را با نام «جفت طوسی» ابداع کرد و برای اولین‌بار در سده ۱۳ میلادی کشف کرد که اگر دایره‌ای داخل دایره‌ای بزرگ‌تر که شعاعی ۲ برابر آن دارد بر آن مماس شود، با دوران دایره کوچک روی محیط دایره بزرگ، هر نقطه‌ای از دایره کوچک در مسیر حرکت خود قطری منحصربه‌فرد از دایره بزرگ را رسم می‌کند. ازاین‌رو، بسیاری از دانشمندان خواجه نصیرالدین را خالق مثلثات می‌دانند. کتاب‌های او در حوزه مثلثات، در قرن شانزدهم به فرانسه ترجمه شد. او یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان عصر طلایی اسلامی در ایران است و به همین دلیل است که گهگاه او را با ابن‌سینا مقایسه می‌کنند. شاید تنها تفاوت ابن‌سینا و طوسی این باشد که اولی در حوزه پزشکی شخصیت بزرگ‌تری بود.

استیو جابز

۲۴ فوریه ۱۹۵۵ میلادی برابر با ۵ اسفند ۱۳۳۳ خورشیدی، استیون پل جابز مخترع و کارآفرین آمریکایی به دنیا آمد. جابز در سال ۱۹۷ همراه با استیو وزنیاک شرکت اپل را برای تولید رایانه‌های شخصی تاسیس کرد. او درطول زندگی‌اش نه‌فقط برای برنامه‌های کاربردی در رایانه‌ها، دستگاه‌های الکترونیکی قابل حمل و رابط‌های کاربر، که برای طیف وسیعی از فناوری‌ها، به‌عنوان مخترع یا همکار مخترع ۳۳۸ حق اختراع ثبت کرد یا درخواست ثبت داد. او از همان ابتدا در تمام جنبه‌های شرکت اپل، طراحی، توسعه و بازاریابی فعال بود. پس‌از موفقیت اولیه سری رایانه‌های شخصی Apple II، مکینتاش با رابط گرافیکی برپایه ماوس، جایگزین آن شد. جابز با محصولات جدیدی ازجمله تبلت آی‌پد و تلفن همراه آیفون، اپل را در خط مقدم طراحی‌های نوآورانه، کاربردی و کاربرپسند نگه داشت.

مدال فیلدز

۲۴ فوریه ۱۹۳۱ میلادی برابر با ۵ اسفند ۱۳۰۹ خورشیدی، ازآنجاکه هیچ جایزه نوبلی برای ریاضی‌دانان وجود نداشت مدال فیلدز برای به رسمیت‌شناختن تلاش‌هایی که در حوزه ریاضیات می‌شود بنیان گذاشته شد. هرچند جان چارلز فیلدز احتمالا از زمان‌های دور به این مدال فکر می‌کرد اما اولین اشاره ثبت‌شده به این مدال در ۲۴ فوریه ۱۹۳۱ در صورتجلسه جلسه کارگروه این جایزه ثبت شد. سال ۱۹۳۶ اولین جوایز مدال فیلدز در اسلو اعطا شد. این جایزه هر چهارسال یک‌بار به برجسته‌ترین ریاضی‌دانان جهان اعطا می‌شود. سال ۲۰۱۴ مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان ایرانی با دریافت این جایزه به اولین زنی تبدیل شد که مدال فیلدز به او اعطا شده است.

هنری کاوندیش

۲۴ فوریه ۱۸۱۰ میلادی برابر با ۵ اسفند ۱۱۸۸ خورشیدی، سِر هنری کاوندیش،‌ شیمی‌دان و فیزیک‌دان انگلیسی که آزمایش‌هایی را با علایق مختلف در آزمایشگاه خصوصی خودش انجام داد درگذشت. از مهم‌ترین کارهای او می‌توان به تعیین‌کردن جرم و چگالی زمین اشاره کرد. او به بررسی خواص هیدروژن و دی‌اکسید‌کربن و مقایسه چگالی آنها با هوا پرداخت. کاوندیش همچنین نشان داد که آب ترکیبی شیمیایی است و گرمای ویژه مواد مختلف را اندازه‌گیری کرد. دست نوشته‌های او که در سال ۱۸۷۹ منتشر شدند کشف‌هایی را که در الکترواستاتیک قبل‌از دانشمندانی چون کولن، اهم و فارادی انجام داده بود- ازجمله استنباط قانون مربع معکوس جاذبه و دافعه الکترواستاتیکی را نشان می‌دهند. او همچنین پژوهش‌هایی انجام داد که به‌طور مستقیم به کشف گروه عناصر معروف به گازهای نجیب منجر شدند.