هر آنچه باید در مورد «خاک» بدانید!

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا،‌ خاک یکی از لایه های مهم پوسته زمین است که گیاهان روی آن رشد می کنند و با رس ساده یا سطح ماسه‌ای متفاوت است. خاک لایه زیستی و بالایی پوسته زمین است که به خودی خود یک زیست بوم را تشکیل می دهد. زیست بوم خاک جایی است که گیاهان، حشرات، باکتری‌ ها، قارچ ‌ها و حیوانات با هم تعامل دارند. خاک، لایه ای از مواد مغذی است که از رشد گیاه حمایت می کند.

ترکیب خاک

خاک مخلوطی از مواد متنوع از جمله ماسه، خاک رس، مواد آلی، لای (سیلت)، گازها، آب و مواد معدنی مختلف است. مواد موجود در خاک از منطقه ای به منطقه دیگر تغییر می‌کنند که به نوع خاک نیز بستگی دارند. بیشتر اوقات، خاک حاوی حدود 50 درصد مواد جامد و 50 درصد آب و گاز است.

علاوه بر این، خاک از لایه‌های متعددی تشکیل شده است که به آنها افق می‌گویند. سه افق خاک، A، B و C نام دارند.

افق  A: یا افق سطحی به دلیل سطح بالای مواد آلی و مواد معدنی تیره رنگ است و گیاهان اولین مرحله رشد خود را در آن آغاز می‌کنند. یک لایه افقِ خوب و ضخیم، رشد گیاهان را تقویت می‌کند.

افق B : یا خاک زیرین بیشتر از خاک رس، ماسه و مقداری مواد آلی تشکیل شده است. افق A و B به گونه ای مخلوط شده اند که مرز مشخصی بین آنها وجود ندارد.

افق C : یا لایه زیرین پایه که بیشتر اجسام بزرگ مانند سنگ به همراه مخلوطی از خاک رس یا ماسه دیده می‌شود.

خاک چگونه تشکیل می‌شود؟

هزاران سال طول می‌کشد یک خاک خوب شکل بگیرد وقتی که لایه‌های مناسبی از سنگ‌ها رس و مواد آلی کنار هم قرار بگیرند. معمولا آب، خاک رس و ماسه را به سوی خود کشیده و در لایه‌های مجزایی قرار می‌دهد. بارش‌های شدید باران نیز مواد آلی از جمله درختان افتاده، گیاهان کوچکتر و اجساد حیوانات را وارد خاک می‌کند. این ماده آلی در اثر فرآیندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تجزیه شده و با خاک رس زیر آنها مخلوط می‌شود. لایه بالایی خاک به مرور زمان تیره می‌شود و گیاهان جدیدی روی آن می‌رویند.

خاک چگونه می‌میرد؟

خاک فقط خاک و گل و لای نیست، بسیاری از موجودات زنده همراه با فرآیندهای مختلف فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک را زنده می‌کنند. خاک زنده به این معنی است که برای رشد گیاهان عالی است. وقایع مختلفی وجود دارد که در آن یک خاک می‌تواند بمیرد و به عبارتی ویژگی پشتیبانی از زندگی گیاهان را از دست بدهد. به عنوان مثال، یکی از عوامل اصلی مردن، جنگل زدایی است. هنگامی که درختان و سایر گیاهان با ریشه عمیق از بین می‌روند، چرخه طبیعی که خاک را تجدید می‌کند نیز از بین می‌رود.

عامل دیگری که سلامت خاک را مختل می‌کند، بارندگی شدید است که لایه بالایی غنی از مواد آلی خاک را می‌شوید. این پدیده معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که درختان برای اهداف کشاورزی از بین می‌روند. درختان با ریشه‌های عمیق جریان آب را کند می‌کنند و از شسته شدن خاک جلوگیری می‌کنند. محصولات زراعی به تنهایی قادر به تحمل فشار جریان آب باران نیستند.

حقایق

پوسته ای که توسط گدازه ایجاد می‌شود از نظر مواد معدنی بسیار غنی است و به سرعت به خاک تبدیل می‌شود.

کشت بیش از حد محصولات کشاورزی در زمین‌های زراعی می‌تواند مواد مغذی خاک را به سرعت کاهش دهد. در نتیجه، عملکرد محصولات کاهش می‌یابد و خاک بیمار می‌شود.