شعر فاطمی نباید در مرثیه خلاصه شود/سلاح مداحی شعر است

به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوحه و نغمه‌های سوگواری مهم‌ترین سنت شیعی برای پاسداشت شهدای اسلام است. نغمه‌هایی که قدمتی تاریخی دارند و نشان‌دهنده استمرار تاریخی دلدادگی مردم ایران به مکتب عاشورا هستند. بعد از انقلاب اسلامی هم با استقرار حکومت دینی توجه به عزاداری‌ها و انواع مختلف آن بیشتر شد. به نحوی که امسال بر اساس آمار‌های رسمی کشور اکثریت مطلق مردم در هیئت‌ها و مراسم عزاداری شرکت کردند و نغمه‌های عاشورایی، بیش از پیش در عمق جامعه راه پیدا کرد.

موضوع نوحه در مورد بخش محتوایی مؤثر جریان هیئت است. می‌توان گفت هیچ بخشی از جریان هیئت را نداریم که بتواند اندازه نوحه مؤثر باشد و آن چیزی که مردم از هیئت‌ها به یادشان می‌ماند و با آن زندگی می‌کنند، نوحه است. بخش معنوی که به جامعه منتقل می‌شود همین نوحه‌هایی است که در طول سال‌‎ها توسط بزرگان گفته شده و در حرف‌ها یا خفی باقی مانده؛ لذا پرداختن به موضوع نوحه و بیان، موضوع مهمی است. معمولا مداح دیده می‌شود، معمولا در نهایت مسئول هیئت دیده می‌شود و حتی چای‌ریز، رئیس هیئت و میاندار هم دیده می‌شود. آن کسی که زحمت امر محتوا را که در یاد‌ها باقی می‌ماند را می‌کشد شعر و نوا است.

در همین راستا محمد جواد شرافت شاعر آئینی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درباره اهمیت شعر‌هایی که در منابر و مجالس عزاداری خوانده می‌شود، گفت: اهمیت شعر‌ها به اندازه برنامه و جلسه روضه حضرت زهرا (ع) هستند. ما باید نسبت به شعری که درباره حضرت زهرا(س) خوانده می‌شود اهمیت بدهیم. باید درباره انتخاب و خوانش و ارائه شعر دقت ویژه به خرج دهیم. اینکه ما چطور حضرت زهرا را شناختیم، بسیار مورد توجه است. ابعاد زندگی این بانوی عالم در جنبه‌های مختلف فردی، اجتماعی سیاسی رابطه با خالق، خلق و حضور اجتماعی را تا چه میزان دریافت کردیم و از این معارف بهره بردیم؟ تمام این‌ها در شعر و انتخاب اشعار خودش را نشان می‌دهد.

شعر فاطمی آمیزه‌ای از احساس، حماسه، مبارزه، تحلیل و حضور فعال زن در جامعه است

وی ادامه داد: شعر فاطمی اگر صرفاً در مرثیه خلاصه شود ما به اندازه خودمان به تاریخ شیعه جفا کردیم. در حق شخصیت حضرت زهرا کوتاهی کردیم اگر بخواهیم صرفاً به حماسه بپردازیم. یا صرفاً به بحث عرفانی حس رابطه حضرت با مسائل آسمانی بپردازیم به همان میزان خطا کردیم. چرا که تنها یک بعد ویژگی حضرت زهرا نبوده است. بلکه شعر فاطمی آمیزه‌ای از احساس و حماسه و مبارزه و تهدید و تحلیل و حضور فعال زن در جامعه است که باید به این‌ها توجه شود.

شرافت با بیان اینکه تا چه میزان این امر بسامد دارد یا خیر، بیان داشت: ما خیلی شعر خوب برای خطبه حضرت زهرا و برای دفاع حضرت زهرا از امام و ولی زمان خودش داریم. در زمینه مرثیه حضرت زهرا فضا‌ها و رویداد‌های تلخ که دلمان را سوزانده شعر فراوان داریم، اما درصدش کم و زیاد می‌شود. تعبیری که استاد سنگری دارند مبنی بر اینکه ما تا دم در خانه حضرت زهرا می‌رویم و درب‌های آتش گرفته را می‌بینیم، ولی داخل خانه نمی‌رویم. یعنی اینکه سبک زندگی حضرت را توجه کرده و در اشعار بیارویم تا مخاطب شنیده و یاد بگیرد و به سمت زیست زهرایی حرکت کنیم.

این شاعر آیینی با تاکید بر اینکه در حوزه شعر فاطمی خیلی بیشتر از شعر عاشورای سبک زندگی مطرح است، اضافه کرد: نمونه‌های خوبی قابل بیان است، اما بعضی در سرایش شعر است که دچار ایراد میشوند یا شاعر در جایی کم گذاشته و در جایی زیاد افراط و تفریط داشته است و در بعضی مواقع بسیار خوب کار کرده اند. در چهل سال اخیر حجم آثار و کیفیت آن‌ها قابل قیاس با قبل خودش نیست. خیلی درخشش داشته اند.

سلاح مداحی، شعر است

وی با بیان اینکه یک مداح برای فعالیت مناسب مذهبی سه راه دارد، افزود: یک مداح یا خودش باید شاعر خوبی باشد یا باید شعر شناس خوبی باشد و یا مشاور ادبی خوبی داشته باشد وگرنه نمی‌تواند مداح خوبی باشد چرا که سلاح مداحی شعر است؛ لذا در انتخاب شعر هر چه مداح انجام می‌دهد تأثیر گذار است. هم در شعر و هم در نوحه.

شرافت ادامه داد: در سال‌های اخیر نوحه‌هایی که خوانده می‌شود به عنوان مثال تسبیحات حضرت زهرایی که مهدی رسولی خوانده است به این بحث محتوایی شعر توجه ویژه شده است. مهدی رسولی توجه به مضامین معرفتی دارد و با دوستان شاعر هم هماهنگ است و در نوحه این تجلی اتفاق می‌افتد.

این شاعر آیینی و دبیر جشنواره بین‌المللی رضوی در بخش شعر ادامه داد: این تعامل طرفینی است و گاهی خود مداح به این شناخت می‌رسد که شعر خوبی است. ما شعر خوب سرودیم و شعر خوب هم انتخاب شده است، اما شعر خوب خوانده نمی‌شود و انتخاب شعر خوب بوده، اما مداح مسلط نیست و لحن خوبی خوانده نمی‌شود که این امر به هنر مداح و اشراف بر روی موضوع و اشعار برمی‌گردد.

وی در پایان به ارتباط تعاملی بین مداح و شاعر اشاره کرد و گفت: هر چه مداح هنرمند‌تر باشد در ارائه اشعار متفاوت‌تر است یک شعر خاص را مداح‌های مختلفی می‌خوانند، اما یکی درخشان می‌شود. مداحان با فهم خوبی که از شعر دارند باید بتوانند آن را به صورت مطلوب ارائه کنند.