اما و اگرهای اجرانشدن مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی/ با کمبود نخبگان علوم انسانی مواجهیم

گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا - پروین طالبیان: شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای بالادستی در نظام جمهوری اسلامی است که مسئولیت سیاستگذاری در حوزه‌های علم و فناوری و فرهنگ را برعهده دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخشی از این سیاست‌ها اجرایی نمی شود و نتایج مورد انتظار را به بار نمی آورد.

منصور کبگانیان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در این زمینه معتقد است که «در بخشهایی که شورا مصر بوده به نظارت بر مصوباتش، مصوبات انجام شده، نمی‌گویم ایده‌آل ولی از اجرا راضی هستیم. اما در جاهایی که گزارش‌گیری از دستگاه‌ها صورت نگرفته یک مقداری متوقف مانده و این گلایه درست است.»

وی اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را به رویکرد دولت‌ها گره می‌زند و می‌گوید: «انگیزه دولتها مهم است، متأسفانه در دو دولت قبل ما این انگیزه را ندیدیم یا بسیار ضعیف بود، اگر یک جاهایی مخالفت نمی‌شد اصلا انگیزه نبود که به طور جدی کار انجام گیرد.»

در ادامه درباره چگونگی اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با منصور کبگانیان، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید:

آنا: ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید تا بتوانیم این مصاحبه را ترتیب بدهیم. بفرمایید شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان یک نهاد فعال در حوزه علم و فناوری و فرهنگ اساساً چه کارکردی را در کشور پیش می‌برد و چه مسائلی را دنبال می‌کند؟

کبگانیان: طبق قانون اساسی سیاست‌گذاری نظام جمهوری اسلامی ایران بر عهده مقام معظم رهبری است و مقام معظم رهبری می‌توانند بخش‌هایی را به شوراهای عالی که خودشان ایجاد می‌کنند تفویض کنند، رهبری نظام از ابتدا و از زمان امام راحل در شورای عالی امنیت ملی نمایندگانی داشتند.

شورای عالی فضای مجازی نیز با احکام مقام معظم رهبری تشکیل شد، ریاست و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط مقام معظم رهبری طراحی می‌شد.

سیاست‌گذاری بخش فرهنگ به شکلی از زمان امام راحل بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی گذاشته شده است. منتها نکته مهم این است که سیاست‌گذاری به معنای اعم آن برعهده شوراست چون در نظام حکمرانی برداشتی هست که سیاست‌گذاری به معنای اخص فقط وظیفه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. همه نوع مصوبات چه سیاست‎‌گذاری کلان، چه سیاستگذاری اجرایی، چه تنظیمات ضوابط، مصوباتی هستند که به منزله قانون لازم الاجراست. تشکیل نهادهای متعددی که در اضطرار لازم بوده ایجاد بشود و از راهکارهای موجود امکان تشکیلش نبود؛ همه اینها را شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام داده است.

پس در بخش فرهنگ و علم، سیاستگذاری، راهبری و مدیریت به عهده شورای عالی گذاشته شده است. البته شورای عالی به عنوان یک نهاد فرادستی، فراقوه‌ای است که هر سه قوه در آن حضور دارند و با تغییر دولتها مصوباتش تغییر نمی‌کند و باید از تمام ظرفیت‌های کشور استفاده شود تا این مصوبات اجرایی شود که اینطور هم بوده یعنی خودش هیچوقت ورود به اجرا نخواهد کرد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی به این خاطر ایجاد شد که انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود، اوایل انقلاب برای تشکیل دولت موقت شورای انقلاب داشتیم، بعدا که تقسیم کارها شد و سه قوه ایجاد شدند و قانون اساسی تصویب شد، شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد شد. جوهره انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود. درست است که به قدرت نظامی، قدرت اقتصادی و قدرت سیاسی و ... نیاز داریم ولی اصل اقتدار جمهوری اسلامی ایران فرهنگی است که حرف نو برای دنیا دارد.

امام راحل سال 1359 ستاد انقلاب فرهنگی را تشکیل دادند و با تغییراتی در سال 62 و در نهایت در سال 63 تبدیل به شورای عالی انقلاب فرهنگی شد که تغییرات سال 63 را مدیون پیشنهادات و رهبری و هدایت مقام معظم رهبری هستیم که آن زمان رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی بودند یعنی روسای سه قوه وارد این نهاد شدند، بنابراین می‌شود گفت که شورای عالی انقلاب فرهنگی سال 1363 با پیشنهادات مقام معظم رهبری و تصویب و تأیید امام راحل تأسیس شد.

آنا: همانطور که فرمودید شورای عالی انقلاب فرهنگی متشکل از روسای سه قوه هست که تقریباً اجرای کشور با هرکدام از این روسا در حوزه‌های مختلف است ولی عملاً شاهد هستیم که مصوبات شورا در حوزه‌های فرهنگی و علم و فناوری، اجرایی نمی‌شود، تا جایی که مقام معظم رهبری در آخرین حکمشان هم موضوع بازنگری در شورا را مطرح کردند. چرا این اتفاق افتاده است؟ مثلا همین سند نقشه جامع علمی کشور که محصول کار شوراست می بینیم که اجرا نشده است، یکی از قسمت‌های مهم این سند سهم پژوهش و تحقیقات است که قرار بود 4 درصد از تولید ناخالص ملی باشد، حتی در برنامه ششم سهم پژوهش نیز 3 درصد از تولید ناخالص ملی بود، اما امروز زیر نیم درصد برآورده شده یعنی نه تأکیدات شورا و نه برنامه‌های چشم‌اندازی اجرا نشده اساساً علت این امر چیست؟

کبگانیان: قبلا از اینکه به پاسخ این سوال شما برسم روندی که در شورای عالی طی شد مختصراً عرض بکنم، همانطور که گفتم روسای سه قوه در شورا حضور دارند.

در مقاطعی وزیر علوم که آن موقع وزیر فرهنگ و آموزش عالی بود و وزیر آموزش و پرورش به ترکیب شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه شدند، این نشان می‌دهد که دیدگاه رهبران نظام امام راحل و مقام معظم رهبری نسبت به این شورا چه بوده است. وزیر ارشاد، معاون علمی رئیس جمهور، اکثر مسئولان، نه فقط روسای سه قوه بلکه مسئولانی که در این حوزه‌ها دستی از نزدیک به آتش داشتند به شورا اضافه شدند.

ما مصوباتمان را رها نمی‌کنیم حداقل در علم، فناوری، نوآوری، اقتصاد دانش بنیان، آموزش، آموزش عالی مصوبات رها نمی شود، نمی‌گویم صد در صد  موفق هستیم ولی کارها باید پیش برود.

در مراحلی مانند سال های 86، 92، 93 و آخرین مرحله در سال 1400 اعضای شورا تکمیل یا مورد روزآمد سازی قرار گرفتند. بنابراین شورا به تدریج بسیط شده است. حالا من می‌خواهم یک جمله پاسخ شما را بدهم اینکه مصوبات آیا اجرا شده یا نه؟

در پاسخ باید بگویم هم بله هم نه. در بخشهایی که شورا مصر بوده به نظارت بر مصوباتش،  ادعا داریم که مصوبات انجام شده، نمی‌گویم ایده‌آل ولی از اجرا راضی هستیم. اما در جاهایی که گزارش‌گیری از دستگاه‌ها صورت نگرفته یک مقداری متوقف مانده و این گلایه درست است.

ما اعتقاد داریم که سیاستگذار نمی‌تواند فقط سیاست و مصوبه داشته باشد و بعد رها کند. برخی از دستگاه‌های اجرایی تمایل ندارند تغییر سیاست و ریل بدهند و این طبیعی است. یک اصلی است در طبیعت به آن اصل لختی می‌گوییم. از لحاظ لختی، دستگاه‌ها دوست دارند همانجایی که هستند، باشند. مثل انسانی که نشسته سختش است بلند شود چراکه باید یک انرژی بگذارد، پس اولین نکته این است که دستگاه‌ها به تغییر و تحول به سختی تن می‌دهند.

دومین نکته این است، دستگاه‌هایی که می‌خواهند کار و حرکت کنند، موانعی جلوی پای آنهاست. مثلا می‌گویند شما این وظیفه را به دوش من گذاشتید، دستگاه دیگر دخیل در موضوع نمی‌گذارد کارم را بکنم. مثلا در موضوع کنکور، دانشگاه آزاد، وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم حرف‌هایی دارند هر کدام در برخی موارد مزاحم دستگاه‌ها دیگر هستند و ما باید این هماهنگی را ایجاد کنیم. نمی‌توانیم خودمان را کنار بکشیم، این سیاستگذاری نیست این راهبری اجراست.

بنابراین قسمت دوم این است که سیاستگذار وظیفه راهبری و پشتیبانی دارد. به طور مثال در بخش کنکور، آموزش و پرورش می‌گوید یک بخشی را به دوش من گذاشتید ولی این بودجه می‌خواهد، بودجه دست شورای عالی انقلاب فرهنگی نیست ولی برای حرمتی که برای شورای عالی انقلاب فرهنگی قائل هستند، تلاش می‌کنیم این بودجه محقق شود. ما مرتب با سازمان برنامه، با دفتر مقام معظم رهبری و با شخص آقای رئیس  جمهور در جلسات اینها را مطرح کردیم که این تحول یک تحول زیرساختی در آموزش و پرورش است که باید ایجاد بشود چرا که 40 درصد نمره کنکور از سوابق تحصیلی به صورت تأثیر قطعی خواهد بود. بودجه‌هایی لازم است که در حال اجراست.

سومین عامل بستگی به رویکرد کلان دولتها دارد مثلا یادم می‌آید در برخی دولتهای قبل انگیزه جدی در بخشی از نیروهای دولت بود که مصوبات شورای عالی سریع انجام شود. بد نیست ذکر خیری از معاون اول آن زمان داشته باشم، ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) را تصویب کردیم. من فقط یک نامه به آقای دکتر داوودی، معاون اول رئیس جمهور نوشتم، ایشان بلافاصله پاسخ دادند چقدر بودجه می‌خواهید. آن زمان یادم هست بودجه‌ای گذاشتند و ما در شیراز آن پایگاه را ایجاد کردیم.

انگیزه دولتها مهم است. متأسفانه در دو دولت قبل ما این انگیزه را ندیدیم یا بسیار ضعیف بود. اگر یک جاهایی مخالفت نمی‌شد اصلا انگیزه نبود که به طور جدی کار انجام گیرد. باید همه اینها را ببینیم. بنابراین یک مقداری کوتاهی از ماست، هر جا که راهبری، نظارت، پشتیبانی کم از مصوبات داشتیم آنجاها شکست خوردیم. یک جاهایی ادعا دارم که وقتی این کار را کردیم خوب جلو رفته‌ایم. یک جایی به رویکرد کلان رئیس دولت بستگی دارد که الان خوشبختانه در این دوره خیلی امیدواریم. نگاه آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور مثبت است. فرهنگ سازی ساده نیست، همانطوری که گفتم تغییراتی قرار است انجام بشود.

آنا: مثلا در موضوع کنکور شورا اقداماتی انجام داده و مصوباتی دارد بعد می‌بینیم نهاد دیگری مثل مجلس نه تنها مصوبه شورا را نقض می‌کند بلکه با انتقادات تند در فضای رسانه‌ای کشور این موضوع مطرح می‌شود که نه آن اصلا قرار نیست که مصوبه اجرایی بشود و مصوبه‌ قانونی نیست یا شورا نمی‌تواند ورود داشته باشد. عملاً هم قرار بود این مصوبه در سال 1401 اجرایی شود که به تعویق افتاد و به 1402 رسیدیم، همین الان هم یک فوریت طرحی تصویب شده است. حتی بسیاری از منتقدان معتقدند مصادیق  زیادی وجود دارد که شورا مصوباتی داشته اما در کمیسیون‌های مجلس که آن مصوبه یک مدل دیگری به کشور ابلاغ شده است. این آسیب چرا اتفاق می‌افتد؟

کبگانیان: نکته شما را اصلاح بکنم. مجلس مصوبه شورا را نقض نکرده و هیچوقت نخواهد کرد. نقد کرده و این فرق دارد. یک نماینده مجلس آزاد هست حرف بزند. ما نمی‌گوییم حرف نزند ولی نقض یعنی اینکه مجلس مصوبه‌ای داشته باشد در تناقض  با مصوبه شورای عالی، این به هیچ وجه امکان ندارد چرا به هیچ وجه؟ در متن قانون اساسی است و در خود قانون مجلس هست. در جلسه قبل من این را برای خود آقای دکتر قالیباف خواندم و برای ایشان کاملاً روشن شد. نقض برای موقعی است که مصوبه مجلس در صحن مجلس تصویب بشود توسط شورای نگهبان تأیید و ابلاغ بشود که در ارتباط با کنکور 1401 غیرممکن است.

کشور ما آزاد است همه عزیزان میتوانند نقد بکنند و حرف بزنند، برخی عزیزان اطلاعاتشان ناقص بود و به آنها اطلاعات  دادیم. برای کنکور 10 سال کار علمی انجام شده است.

بنابراین اجرای مصوبات در بخش فناوری و آموزش فرق دارد. این بخشها تا حد امکان اجرایی شده است. چراکه یا وارد موضوعی نمی‌شویم یا اگر می‌شویم مطالعات کافی، کارشناسی و سیاستگذاری شده است. بزرگان و استاد تمام‌های مجلس همه مدافع این طرح هستند. حالا برخی نمایندگان جوان نقد می‌کنند اتفاقا استقبال می‌کنیم چون باعث می‌شود موضوع بیشتر در سطح جامعه باز بشود.

طرح دو فوریتی مجلس درباره کنکور رای نیاورد، یک فوریتی هم طول می‌کشد که تصویب شود و البته غیر ممکن است چراکه مصوبات شورای عالی نقض نخواهد شد

شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع کنکور مصوبات زیادی دارد. از زمان مرحوم شاهرودی در شورای نگهبان نیز به این موضوع تاکید شده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی 20 تا 30 مصوبه درباره کنکور دارد، از اول پیروزی انقلاب، اولین سالی که مجلس تصمیم گرفت که تغییراتی در کنکور بدهد در شورای نگهبان به شدت مخالفت شد. چند بار اعلام شد این در تناقض با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. چراکه عنوان می‌شد که شورا نهاد بالادستی سه قوه است و طبق اصل 57 قانون اساسی مصوبات مجلس نمی‌تواند مغایر با مصوبات شورای عالی باشد.

ماده 4 قانون مجلس مصوب سال 94 در مورد کنکور نیز می‌گوید که تمام فعالیت‌های این قانون باید ذیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی باشد. دقیقا روی این مصوبه 10 سال کار شد، اگر تناقض بود وارد آن نمی‌شدیم. اگر تناقضی داشت به هیچ وجه ما راضی نیستیم که با مجلس شورای اسلامی تزاحمی باشد.

 بنابراین در ماده 4 قانون مجلس آمده که باید قانون مجلس ذیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و نه ذیل سیاستها باشد. این را دقت کنید چون آقای قالیباف عزیز فکر می‌کردند ذیل سیاستها باید باشد، توضیح دادیم که این مصوبه ذیل سیاستهای کلی نظام و مصوبات شورا باید باشد و این مصوبه سنجش و پذیرش است که ایشان قانع شد ولی بدانید نه رئیس مجلس مصوبه شورای عالی را نقض می‌کند نه شورای نگهبان اجازه می‌دهد. ولی ما از نقدهای موجود استقبال می کنیم. بنابراین پیشنهاد جدید برخی نمایندگان محترم منطقاً مصوب نخواهد شد.

بزرگان و استاد تمام‌های دانشمند در مجلس مدافع کامل این مصوبه هستند. مجلس 200-300 نماینده دارد و همه آزاد هستند حرف بزنند و نقد کنند. اتفاقا ما استقبال می‌کنیم، چراکه نقدها را جواب می‌دهیم و آگاهی بیشتری ایجاد می‌شود. جوانها متوجه آسیب خطرناک مافیای کنکور و تست زنی هستند. اگر این روند ادامه پیدا کند تا 10 سال آینده جوانی که با تست وارد دانشگاه شده نمی تواند باعث پیشرفت شود. خوشبختانه جلوی این امر را گرفتیم. البته دو سالی دیر انجام شد، چون می‌خواستیم هماهنگی‌ها با همه ارکان نظام به صورت کامل صورت گیرد.

با این حال 1401 تمام شد و کنکور به شکل اعلام شده انجام می‌شود. به این بهانه به جوانها می‌گویم اصلا به این جوسازی‌ها گوش ندهند. بالاخره منافع بیش از 80 هزار میلیارد تومانی مطرح است و به این راحتی کنار نمی‌آیند.

به کلاس‌های کنکور نصیحت می‌کنیم که جهت کارشان را عوض کنند و به سمت عمق یادگیری بروند. ما مخالف کلاسهای کنکور نیستیم ولی به جای اینکه تست یاد بدهند و سطح علمی را کم کنند به عمق یادگیری توجه کنند. فعلا سهم سوابق تحصیلی به میزان 40 درصد است و بعدا اضافه می‌شود، موسساتی که می‌توانند تغییر مسیر دهند، باقی می‌مانند و بقیه خود به خود حذف می‌شوند. بسیاری از والدین می‌گویند که بچه‌ها کتابهای عمومی را نمی‌خوانند و مدام می‌گویند که کنکور دارند و فقط تست می‌زنند و این تست زنی صرف برای آینده کشور خطرناک است.

طرح دو فوریتی مجلس که رای نیاورد، یک فوریتی هم طول می‌کشد که تصویب شود و آن هم غیر ممکن است چراکه مصوبات شورای عالی نقض نخواهد شد. به شما بگویم ما در جمع 30-40 نفره اعضای شورای عالی رای‌گیری انجام داده‌ایم و اکثراً به غیر از یکی دو نفر رای مثبت دادند. روسای سه قوه هر سه رای مثبت دادند. برای شخص من مهم است که روسای سه قوه چه رایی داده‌اند. اگرچه که هرکدام یک رای داریم، رای بنده ممکن است با آقای رئیس جمهور یکی باشد ولی برای من رای سه رئیس قوه خیلی مهم است. چون بعدا قرار است آنها مصوبات را اجرا کنند. آقای قالیباف، آقای اژه‌ای و آقای رئیسی به مصوبه کنکور رای مثبت دادند. ما مصوباتمان را رها نمی‌کنیم حداقل در علم، فناوری، نوآوری، اقتصاد دانش بنیان، آموزش، آموزش عالی مصوبات رها نمی شود. نمی‌گویم صد در صد  موفق هستیم ولی کارها باید پیش برود. در بخشهای دیگر ممکن است آسیبهایی داشتیم.

شورای عالی انقلاب فرهنگی یک سری اقدامات ساختاری و اجرایی انجام داده که باید اجرایی شوند. یکی از اقدامات ساختاری تشکیل شورای عالی برنامه‌ریزی آموزش عالی کشور بود که این یک قطب بسیار مهمی است و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است. تشکیل شورای فرهنگ عمومی یکی دیگر از این مصوبات است که در تمام استانها شعبه دارد. شورای فرهنگی اجتماعی زنان، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی، هیئت امنای دانشگاه‌ها نیز مصوبه شورای انقلاب فرهنگی ایجاد شده است. آن زمانی که هیئت امنای دانشگاه‌ها تصویب شد کسی جرأت نمی‌کرد بگوید دانشگاه‌ها استقلال نسبی و خودگردانی داشته باشند و بودجه‌شان کمک تلقی بشود و ذیحساب نداشته باشند این تحول بزرگی بود. اکنون دانشگاه‌ها مسئول مالی دارند و این مهم است.

شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمانها و نهادهای کلان ملی نظیر سازمان سمت، مرکز نشر دانشگاهی، دفتر جذب نخبگان، انجمن آثار مفاخر فرهنگی را تشکیل داد. انجمن مفاخر فرهنگی انجمن فعالی است و جذب نیروهای متخصص خارج از کشور را در دستورکار دارد. وزارت خارجه به هیچ دستگاهی طبق قانون خودش اجازه نمی‌دهد در خارج از کشور فعالیت کند ولی با این مصوبه وزارت خارجه هم همکاری می کند.

بزرگان و استاد تمام‌های دانشمند در مجلس مدافع کامل مصوبه کنکور هستند، اما مجلس 200-300 نماینده دارد که همه آزاد هستند حرف بزنند و نقد کنند.

دانشگاه‌هایی مانند ترتبیت مدرس، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه بین المللی اسلامی، دانشگاه پیام نور، دانشگاه شاهد، فرهنگستان علوم، موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی، فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند. انتصاب تمام روسای دانشگاه‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام می‌شود. موضوع سهمیه‌ها که برخی از عزیزان مجلس مصوب کرده‌اند قرار است در شورای عالی انقلاب فرهنگی نهایی شود، چراکه شورا هم در این زمینه مصوباتی دارد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این سوال مطرح بود که برای کنکور چه بکنیم. شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه تصمیم‌گیری کرد. آیین‌نامه تشکیل پژوهشگاه و مراکز تحقیقاتی کشور در شورا تدوین شده است. آیین‌نامه مدیریت دانشگاه‌ها مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است و ما نظارت می‌کنیم، اگر جایی خلاف آیین‌نامه عمل ‌شود در ستاد نقشه جامع علمی کشور که در حقیقت ستاد علمی و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی است، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم و اصلاح می‌کنیم.

فعالیت تشکل‌های دانشگاهی و آیین نامه انضباطی دانشجوها در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شده است. در این آشوبهای اخیر، جناح‌های منتقد و غیرمنتقد همگی قبول داشتند که اینجا(دانشگاه) باید مرجع باشد و دستگاه‌های امنیتی در داخل دانشگاه‌ها حتی المکان نباشند چون مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، هم اکنون کمیته انضباطی دانشجویان آیین‌نامه‌های انضباطی دارد، دانشجویان هم مدافع هستند چراکه دانشگاه یک جای علمی است که اگر خطایی وجود دارد باید همانجا بررسی بشود.

انجمن‌های علمی و ادبی، اساسنامه موسسات و مراکز آموزش عالی، شهرک علمی اصفهان، فرهنگستان هنر، بنیاد ملی نخبگان همگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی هستند.

می‌دانید برای چه اینها را ذکر می‌کنم؟ چون برخی از عزیزان می‌گویند شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاستگذار است چه کار دارد که چیزی تأسیس کند که بودجه و پرسنل می‌خواهد.

بسیاری از روزهای خاص نیز با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم درج شده است. فعالیت‌های برون مرزی دانشگاه‌ها نظیر دانشگاه آزاد اسلامی و تربیت مدرس با مجوز شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته است.

سند جامع روابط علمی بین‌المللی یکی دیگر از مصوبه‌های مهم شوراست. چند سال پیش است در همین ستاد نهایی کردیم و تصویب و ابلاغ شد. اساتید و محققان برای شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی، فرصت مطالعاتی مشکل دارند و امروزه حمایت جدی نمی‌شوند و تقریبا در حال تعطیل شدن است. برخی از دستگاه‌های امنیتی کشورهای دیگر نسبت به دانشمندان ما آزار و اذیتهایی را شروع کردند. چون نگران هستند می‌گویند از نظر علمی باید ایران را محاصره کرد در صورتی که ما اعتقاد داریم علمی که در دنیا هست بخشی از آن، از ماست.

ما خواجه نصیر الدین طوسی‌ها زیاد داشتیم. اینها مجانی علم را به دنیا یاد دادند، آن زمانی که اروپا وحشی بود و حمام نداشت در رودخانه خودشان را می‌شستند، شاگردان خواجه نصیر الدین طوسی نظیر کوپرنیک از فیزیکدانی بود که می خواست نجوم و علوم فضایی را یاد بگیرد و در رصدخانه مراغه حضور یافت. می‌دانید چرا؟ چون در اسلام  اعتقاد داریم علم را به همه باید یاد داد. الان متأسفانه غرب این کار را نمی‌کند.

برخی روسای دانشگاه‌ها به ما نامه نوشتند که طبق ماده 989 قانون مدنی استخدام اساتیدی که دو تابعیتی هستند ممنوع است. این قانون نیاز به بازنگری دارد چراکه از متخصصین خودمان که در خارج از کشور هستند باید به نحو خوبی استفاده کنیم. این متأسفانه راکد بوده و الان به آن ورود پیدا کردیم. این سند برای همکاری علمی بین المللی خیلی مهم است. البته سند جامع روابط علمی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، با مطالبه آقا شروع شد. ایشان نامه‌ای به شورای عالی نوشتند که تمام مصوبات‌تان را جمع کنید و یک سند جامع برای همکاری علمی بین‌المللی بنویسید که بلافاصله بعد از اینکه این سند را نوشتیم و تصویب شد حضرت آقا به رئیس جمهور وقت نامه نوشتند این سند بسیار خوب است و سریعاً ابلاغ شود.

نظام سنجش و پذیرش و نه کنکور چون نباید با هم دیگر قاطی شوند از دیگر مصوبات شوراست. سنجش عمدتاً باید دست کسی باشد که درس می دهد، آموزش و پرورش می‌گوید ما کاره‌ای نیستیم و دانش آموزان درس نمی‌خوانند. پذیرش هم باید دست دانشگاه‌ها، وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد باشد، خوشبختانه با مصوبه جدید به این هدف نزدیک شده‌ایم.

افزایش ظرفیت پزشکی یکی دیگر از مصوبات خوب شوراست، تا مدتها به ما حمله می‌کردند چرا می‌خواهید تعداد پزشکان را زیاد کنید، این جزو سیاستهای نقشه جامع علمی کشور است. در علوم و مهندسی بیش از حد دانشگاه ایجاد شده است. قدیم‌ها هر نماینده‌ مجلس دانشگاهی تاسیس می‌کرد و خیلی افراط شد و ما باید آن را جمع بکنیم که کردیم. اینکه بعضی‌ها می‌گویند چرا مصوبات شما اجرا نشده، در علم و آموزش را قبول ندارم.

در حوزه پزشکی هم افراط و تفریط دیده می‌شود. معدل 19.5 برای پزشکی به گرجستان می‌رود. چرا؟ چون آقایان پزشک به شدت به ما حمله کردند، عنوان می‌کردند که کیفیت پایین می‌آید و دانشگاه‌ها ظرفیت ندارند. اعلام کردیم که باید مشکلات برطرف شود، برخی از عزیزان که قبلا بر علیه ما مصاحبه می‌کردند که این خیانت است الان می‌گویند پزشک کم داریم. شما مصاحبه‌های رئیس محترم سازمان نظام پزشکی را رصد کنید. 6 ماه قبل و دو سه هفته اخیر، نشان می‌دهد که خوشبختانه این آقایان قانع شدند که ما پزشک کم داریم. ملاک ما، فقط تعداد پزشک در تهران نیست در شهرستانها متخصص کم داریم.

آخرین موضوع، خروج نخبگان از کشور است. این خیلی موضوع مهمی است و جزو دستور کار ماست. نخبگان که می‌گوییم فقط رتبه‌های دو رقمی کنکور سراسری نیستند. من به رئیس بنیاد نخبگان و معاونت علمی عرض کردم که ما این آمار را می‌خواهیم، الان خوشبخانه پروژه جدی تعریف شده است. قائم مقام محترم بنیاد نخبگان در حال تدوین طرحی در این زمینه است.

جمهوری اسلامی ایران برای افراد از کودکستان، دبستان، دبیرستان، دانشگاه، فوق لیسانس و دکترا، صدها میلیون خرج می‌کند ولی به راحتی کشورهای صنعتی و پیشرفته آنها را جذب می‌کنند. در صورتی که ما باید بستری را فراهم بیاوریم که اینها ترجیح بدهند در کشور کار کنند. این ضررش از ضرر خام فروشی نفت بیشتر است. خروج نخبگان درست است و دوست ندارم بگویم فرار نخبگان. عده‌ای می‌گویند هرکسی فرار نکرد دیگر نخبه نیست و بعضی‌ها می‌گویند مهاجرت نخبگان. این را هم قبول ندارم چون کلمه مهاجرت یک کلام مقدس است. خروج نخبگان یک آسیب جدی است و در دستور کار ماست.

آنا: با وجود تحولات اجتماعی با مسائلی روبرو شدیم که بخش اعظم آن به علوم انسانی برمی‌گردد ما در علوم انسانی حقیقتاً ضعیف عمل کردیم، فکر می‌کنم که لازم است این را بپذیرید و اینکه یکی از نهادهایی که به مباحث نظری اتفاقات اخیر وارد شده و شاید به دنبال یافتن پاسخ است، شورای عالی انقلاب فرهنگی است چراکه می‌توان رد پای شورا را در برخی از مسائل مشاهده کرد. در این زمینه آیا شورا برای یافتن پاسخ به جامعه برنامه‌ای دارد؟

کبگانیان: این مسائل که فراتر از جامعه شناسی هست. یک بخش علوم شناختی، روانشناسی و جامعه شناسی. اینها بحث‌هایی است که خوشبختانه ما اهمیتش را از سالهای پیش می‌ دانستیم و مهم هست دنیا به این سمت رفته است.

چیزی که من عرض می‌کنم نظر شخصی خودم است، چون بالاخره در شورای عالی انقلاب فرهنگی علوم انسانی جزو نقشه جامع علمی کشور است، به خاطر این است که شورای تحول علوم انسانی با ریاست آقای دکتر حداد عادل است، سعی کردیم که به آنها مشورت بدهیم.

در این مسائلی که اتفاق افتاد، دو تا مسئله را مخلوط نکنیم. یک سری مسائل نرم و فرهنگی بوده که گره خورده با یک سری مسائل سخت. مسائل سخت این بوده که رئیس جمهور آمریکا گفت که ما وارد ایران می‌شویم از کردستان اسلحه وارد می‌کنیم. بن سلمان گفت جنگ را به داخل ایران می‌آوریم. اینها مسائل سختی است که مخلوط شده است. ترورهایی انجام شد در اینجا که قطعا دستگاه‌های امنیتی کار خودشان را می‌کنند. ولی یک سری بحث نرم بوده که سوال شما بحث علوم انسانی است که قطعاً باید به آن به صورت جدی نگاه بشود. از مرحله سخت در عرض دو سه ماه تقریباً عبور کردیم، الحمدالله قدرت نظام در مسائل سخت در جنگ هشت ساله خودش را نشان داده و در این بحثها نظام ما چیزی کم نمی‌آورد. ولی در بخش نرم کار که بحث فرهنگی است من اعتقاد دارم که مجموعه‌ای شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی باید وسط میدان بیایند این نقد را من داشتم که به طور جدی حضور نداشتیم. البته جای آن این دو سه ماهه نیست باید گذاشت که این آب گل آلود بگذرد و موضوعات با هم مخلوط نشود.

به نظر من درباره علوم انسانی کوتاهی شده و این انتقاد به ما به عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی وارد است و دنبال رفعش هم باید باشیم که در حد وسع خودمان عمل کنیم.

هر وقت من این حرفها را می‌زنم برخی می‌گویند چون مهندس هستید این نقدها را بیان می‌کنید. علوم انسانی ما ضعیف عمل کرده است. من به نسل آینده امیدوارم. در کشورهای غربی کانادا و آمریکا، نخبه‌ترین آدمها در این رشته درس می‌خوانند. نرم افزارهای علوم انسانی کلی ریاضیات دارد، گاهی همان کارهایی را که ما می‌کنیم اینها در علوم انسانی انجام می‌دهند. من نمی‌خواهم از علوم انسانی غربی تعریف کنم زیرا آن شیوه علوم انسانی اشکالات اساسی دارد، جهتش درست نیست. علوم انسانی کار پیچیده‌ای است. برای این ما خیلی حرف داریم. اولین قدمش این است که نخبگان به این رشته‌ها علاقه‌مند شود. چرا داوطلبان در صورتی که در رشته‌های پزشکی و مهندسی قبول نمی‌شوند وارد رشته‌های علوم انسانی می‌شود، این ضعف بزرگی است.

برخی از دانشجویان علوم انسانی از برخی از محققین و اساتید این رشته گلایه دارند. برخی کشورها به کمک علوم انسانی، کارهای عجیبی می‌کنند و با علوم انسانی در کشورها کودتا می کنند، نظر مردم و فرهنگ مردم را عوض می‌کنند. صراحتاً جواب شما را بدهم، شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه کوتاهی کرده است.

شاید این مدت بهانه‌ای بشود که ما یک کار اساسی در علوم انسانی انجام دهیم. محتواهای علوم انسانی نیاز به تغییر دارد. ترجمه بد نیست ولی متن علوم انسانی ما با دیدگاه اسلامی و انقلابی فرق دارد. توانایی به حدی است که در علوم انسانی اتفاقا به دیگران یاد بدهیم. بنابراین یکی بحث خود محتوای علوم انسانی و یکی جاری شدن آن در بطن جامعه است. به نظر من این دو نهاد کوتاهی کردند و این انتقاد به ما به عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی وارد است و دنبال رفعش هم باید باشیم که در حد وسع خودمان عمل کنیم.

آنا: متاسفانه اصلا نخبگان علوم انسانی در کشور نداریم؟

کبگانیان: اسمش را داریم ولی در واقعیت بسیار ضعیف هستیم. حدوداً 15 سال پیش در این رابطه یک مطالبه مقام معظم رهبری از شورای‌عالی داشتند. ما یک کارگروه ویژه‌ای ایجاد کردیم من آن موقع معاون پژوهشی وزارت علوم بودم که عنوان می‌شد «چه بکنیم نخبگان ما به سمت علوم انسانی بیایند؟» اگر نگاه کنید یک کمی در رشته‌های سیاستگذاری، حکمرانی، مدیریت این کار شده است. حتی در شورای‌عالی تحت فشار بودم، نمی خواهم اسم کسی را ببرم، در صحن شورا انتقاد شد که چرا دانشگاه‌های صنعتی، شریف و امیرکبیر و اینها رفتند سراغ رشته مدیریت که علوم انسانی است، من دفاع کردم و گفتم برای اینکه یک سری نخبگان در این دانشگاه‌ها وارد رشته‌های علوم انسانی شوند. دلیلی که من مخالفت کردم همین بود که شما می‌گویید و واقعا باعث شد یک سری از کشور رفتند. به آینده امیدوارم یک سری نخبگان، تحصیلات عالیه و تحقیقات خوبی دارند. آرام آرام انشالله وارد دانشگاه‌ها می‌شوند تحول جدی را رقم خواهند زد، ولی طول می کشد و کار سختی است.