قطعنامه تروئیکا روی میز شورای حکام/ اهرم فشار دست کیست؟

گروه منطقه و جهان خبرگزاری آنا- نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی از امروز چهارشنبه ۲۵ آبان به مدت سه روز آغاز می‌شود، حال آنکه انتظار می‌رود در این بازه زمانی با صدور قطعنامه‌ای مواجه باشیم مبنی بر اینکه ایران باید با «فوریت» همکاری با آژانس پیرامون برنامه هسته‌ای خود را افزایش دهد.

پیشنویس این قطعنامه را جمعه گذشته، آمریکا و تروئیکای اروپایی طرف برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) روی میز شورای حکام گذاشتند تا در رویه‌ای سیاسی، ۳۵ عضو این شورا را برای اعمال فشار بر تهران، با خود همراه کنند.

این قطعنامه روی ادعای آژانس مبنی بر کشف ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در سه سایت از پیش اعلام نشده متمرکز است و در صورت تصویب از سوی شورا، از ایران می‌خواهد تمامی اطلاعات، اسناد و پاسخ‌های مورد نیاز در خصوص این مسئله را در اختیار «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس قرار دهد. 

این در حالی است که موارد ادعایی آژانس مربوط به فعالیت‌های گذشته ایران است و تهران می‌گوید پیشتر درباره آن‌ها توضیح لازم را داده است کمااینکه گروسی این توضیحات را قانع کننده نمی‌داند.

از سویی، تهران هشدار داده احیای برجام در گرو بسته شدن پرونده آژانس درباره این سه مکان ادعایی است تا مبادا مفتوح ماندن آن، ایران را در دور باطل بدعهدی‌های غرب گرفتار کند.

ناگفته نماند که ایران تاکید می‌کند که هیچ فعالیت هسته‌ای پنهان و نانوشته‌ای ندارد و هیچ سایت و فعالیت معرفی نشده‌ای هم وجود ندارد و ادعا‌های مطرح شده یک حرکت سیاسی برای تداوم فشار حداکثری است.

نکته اول: شورای حکام هر سه ماه یک بار تشکیل جلسه می‌دهد. در جلسه شهریورماه، این شورا بیانیه‌ای غیرالزام آور صادر کرد که از سوی نماینده آلمان قرائت شد و محتوای آن چنین بود:«۵۰ کشور نگرانی خود را از عدم همکاری ایران با آژانس ابراز داشته و این مساله نشان می‌دهد که جامعه بین‌الملل همچنان از ایران می‌خواهد که برای انجام تعهدات قانونی خود بر اساس فوریت عمل کند و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای شفاف‌سازی و حل و فصل همه موضوعات پادمان باقی‌مانده بدون تأخیر همکاری کند».

نکته دوم: شورای حکام در ماه میلادی ژوئن/ خرداد قطعنامه ضدایرانی را تصویب کرد که پیامد‌های منفی‌اش را به دنبال آورد. تصویب این قطعنامه، نه‌تنها موجب پیچیده‌شدن وضعیت مذاکرات وین شد؛ بلکه چالش‌های دیگری نیز برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در زمینه اقدامات راستی‌آزمایی مرتبط با برجام ایجاد کرد که این شامل قطع فعالیت تعدادی از دوربین‌های فرا‌پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران بود.

با این پیشنیه، نگاهی می‌اندازیم به کارآیی اهرم‌های فشاری که شورای حکام و غرب در تقابل با ایران استفاده خواهند کرد.

*گروسی از ادعا تا واقعیت

مصاحبه پشت مصاحبه و اظهارنظر پشت اظهارنظر. این موقعیت فعلی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی است که هفته گذشته با هیئت ایرانی اعزامی به وین دیدار کرد.

نتیجه اعلامی از سوی رافائل گروسی این بود که ایران در نشست وین هیچ چیز جدیدی ارائه نکرد حال آنکه آنچه کمتر به آن پرداخته شد این بود که این نشست آنقدر دستاورد داشته که به استمرار مذاکره بینجامد تا آنجا که مدیرکل آژانس می‌گوید: البته ما در چند هفته آینده، در سطح فنی دیدار مجددی در ایران خواهیم داشت.

سپس، واکنش گروسی به ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک از سوی ایران را داشتیم که طی آن مدعی شد که کار نهاد بین‌المللی تحت هدایت او مسائل هسته‌ای است، اما طبیعتاً هیچ چیز را نمی‌توان مجزا کرد حال آنکه آژانس شاهد همه این اعلام‌ها است که نگرانی‌ها و توجه عمومی درباره برنامه هسته‌ای ایران را افزایش می‌دهد. 

ناگفته نماند که گروسی از اینکه به او اتهام سیاسی کاری بزنند هم گله کرده و می‌گوید: در یک مقطعی، عده‌ای می‌گفتند که من مانع اصلی توافق هستم. می‌توانید تصور کنید؟

اشاره وی به این موضوع است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌های گذشته برخی از ادعا‌های مطرح‌شده از سوی رژیم صهیونیستی درباره برنامه هسته‌ای ایران را مورد توجه قرار داده و تکرار کرده است حال آنکه تهران این ادعا‌ها را ساختگی دانسته و آن‌ها را رد می‌کند.

اما گروسی شب گذشته هم بعد از دیدار با «آنالنا بربوک» وزیر خارجه آلمان، اظهاراتی درباره ایران مطرح کرد مبنی بر اینکه ما به همراه جامعه بین‌المللی سوالات واضحی از ایران داریم که باید به آن‌ها پاسخ داده شود.

*ژرمن‌ها و اهرم فشار 

زمانی، «الیوت آبرامز» که نماینده ویژه آمریکا در اواخر دوره زمامداری دونالد ترامپ بود، مدعی شد: «ترامپ همیشه پیش‌بینی می‌کرد که مذاکراتی با ایران انجام خواهد شد. هدف از فشار حداکثری، ساختن اهرم فشاری بود که بتوان از آن برای وادار کردن ایران به توقف اقدامات شرورانه استفاده کرد. اکنون این اهرم وجود دارد. برای حفظ فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم لازم است با اروپایی‌ها به خصوص انگلیس، فرانسه و آلمان که در مذاکرات با ایران در سال ۲۰۱۵ شرکت داشتند؛ هماهنگ باشیم».

این اظهارنظر به تنهایی نشان می‌دهد که گزینه «چندجانبه‌گرایی» آن گونه که مد نظر آمریکا و شرکای اروپایی است؛ هرگز از راهبرد تقابل با ایران حذف نشد تا آنجا که ترامپ به عنوان نماد «یک جانبه‌گرایی» آمریکا در سیاست خارجی، حاضر بود حین خروج از کاخ سفید، اهرم فشار حداکثری علیه ایران را به شرکای اروپایی بسپارد و آنگونه که از اظهارات این روز‌های وزیر خارجه جوان آلمان برمی‌آید؛ برلین این نقش را بسیار جدی گرفته است.

آنالنا بربوک که این روز‌ها به چهره منتقد ایران تبدیل شده، روز گذشته مدعی شد: در حال حاضر هیچ مذاکره‌ای با تهران در جریان نیست و ایران تقریبا تمام موارد هسته‌ای را نقض می‌کند حال آنکه باید به بازرسان بین المللی هم اجازه ورود به سایت‌های هسته‌ای را بدهد. 

این را هم فراموش نکنیم که بیانیه ضدایرانی نشست پیشین آژانس را هم نماینده آلمان قرائت کرده بود حال آنکه تاکید بر لزوم تحری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به واسطه ناآرامی‌های ایران هم از سوی او پیگیری می‌شود.

نکته: همینکه او بعد از دیدار با گروسی این اظهارات را بیان کرد، دلیل خوبی است برای آنکه ایران قانع شود که مدیرکل آژانس از مسائل فنی و کارشناسی فراتر رفته و اسیر سیاسی کاری شده است.

*بسته جدایی به اسم احیای برجام

 در کنار اتهام ها، تهدید‌ها و اظهارات یاس آور گروسی و بربوک، با پیام کاملا متفاوت «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در مذاکرات وین هم مواجه بودیم تا آنجاکه خبرگزاری تاس به نقل از وی نوشت: من شخصا تا پایان سال انتظار یک توافق را دارم. امیدوارم این اتفاق بیفتد. چشم انداز‌هایی هم وجود دارد.

اولیانوف توضیحی درباره این چشم انداز‌ها نداد، اما شاید بربوک که طبق برخی گزارش‌ها کشورش بی سروصدا در تکاپو برای خرید نفت ایران است، اطللاعات بیشتری در این باره داشته باشد.

از طرفی، برخلاف آلمان‌ها که دستشان روی اهرم فشار است و بدون توجه به فرانسوی‌ها که این روز‌ها به جایگاه سنتی خود مبنی بر ایفای نقش پلیس بد در مذاکرات احیای برجام روی آورده اند، «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرده که به رغم همه تحریم‌هایی که به بهانه ناآرامی‌ها بر ایران تحمیل می‌شود، به احیای برجام به عنوان یک ضرورت نگاه می‌کند.

با این اوصاف، در نشست پیش رو اگرچه با ادامه درگیر ماندن آژانس در بازی سیاسی آمریکا و تروئیکای اروپایی، احتمالا قطعنامه‌ای علیه ایران صادر خواهد شد، اما فارغ از لحن تندی که این روز‌ها در قبال تهران استفاده می‌شود، انتظار نمی‌رود که شورای حکام بخواهد از تهدید ارجاع مسئله به شورای امنیت استفاده کند و میز مذاکره با ایران را به طور کامل به هم بریزد.

ازهم اکنون، با احتمال خطای محاسباتی شورای حکام در تصویب قطعنامه پیشنهادی آمریکا و تروئیکا، «محمد اسلامی» رئیس سازمان انرژی اتمی ایران هشدار داده که فعلا سفری از آژانس در دستور کار نیست و موضوع حائز اهمیت این است که وزارت خارجه بحث تداوم مذاکرات را پیگیری کند و این کار به اشکال گوناگون در دست اقدام است.

با این حال، اگر آنطور که وزارت خارجه ایران پیشنهاد کرده، تروئیکا راه عقلانیت را بپیماید اصلا روی تصویب این قطعنامه پافشاری نخواهد کرد.