به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری آنا، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از نخستین روزهای حضورش در وزارتخانه از لزوم خودکفایی در تولید داخلی کاغذ سخن گفت، وی حتی فرصتی یک‌ساله و نیمه را برای رسیدن به این خودکفایی تعیین کرد، حالا چند ماهی بیشتر به این فرصت باقی نمانده است، آیا خودکفای در تولید کاغذ یک آرزوست یا می‌تواند به واقعیت تبدیل شود؟
** حال و هوای پاییزی این روزهای بازار کاغذ
چند ماهی است که بازار کاغذ و مقوا در ظهیرالاسلام روزهای پرالتهابی را سپری می‌کند، با ورود تقاضای جدید از ابتدای تابستان، این بازار از رکود پیشین خارج شده و با برهم خوردن نظم عرضه و تقاضا قیمت‌ها تا مرز دوبرابر شدن نیز پیش رفت، بر این اساس هر بند کاغذ چاپ و تحریر در ابعاد ۷۰ در ۱۰۰ و وزن ۷۰ گرم که بندی ۷۰۰ تا ۷۵۰ فروخته می‌شد، تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان پیش رفت. حالا چند هفته‌ای است که قیمت‌ها متعادل‌تر شده و با کاهش ۲۰۰ هزار تومانی مواجه شدند.
اما بر کسی پوشیده نیست که این آرامش دیری نخواهد پایید و با تلاطم در بازار جهانی کاغذ یا بازار ارز التهاب دوباره روانه ظهیرالاسلام خواهد شد. ناشران به عنوان یکی از مصرف‌کنندگان جدی بازار کاغذ که ۳۰ درصد از فروش بازار را به خود اختصاص داده‌اند، در دسترسی به کاغذ سال‌هاست که دچار مشکل هستند، افزایش قیمت چند صد برابری کتاب در دهه ۹۰ خود گواه این مدعاست. در این مسیر دولت‌ها نیز عموما مسیر درستی را انتخاب نکرده‌اند، اگر در دوره‌ای کاغذ یارانه‌ای نشر موجبات فساد را فراهم آورد و پروانه‌های نشر را به بیش از ۱۱ هزار مجوز رساند، در سال‌های پس از آن و با حذف یارانه کاغذ، ورود کاغذ تحریر به کالا‌های اساسی و برخورداری از ارز دولتی در سال‌های ۹۶ و ۹۷ نیز میلیارد‌ها دلار را روانه مسیر‌هایی غیر از نشر و صاحبان آن یعنی ناشران کرد.
حالا دولت یک سالی است بر مبنای فرمایش رهبر انقلاب مبنی بر خودکفایی در تولید داخلی کاغذ، این مطالبه بر زمین مانده را در دستور کار قرار داده است، همت دولت در این مسیر ستودنی است،، اما باید توجه داشت که اگر قرار است به خودکفایی مدنظر که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بار‌ها بر آن تاکید کرده و حتی فرصت یک سال و نیمه برای رسیدن به آن ترسیم کرده است، برسیم. باید قبل از هر چیز نیازمندیها و مقدمات کار را فراهم کرد.
درست است که کارخانه چوب و کاغذ مازندران با برطرف شدن حداقلی مشکلات توانسته بخشی از نیاز بازار را در کاغذ تحریر پاسخ دهد، ۳۵ هزار تن برای آموزش و پرورش، ۷ هزار تن برای ناشران و بخش محدودی نیز برای بازار آماده تولید کند، اما آیا این به معنای خودکفایی است؟
** درخواست دولت برای فعال شدن کاغذ تحریر در کارخانه پارس
«ابوالفضل روغنی گلپایگانی» رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در این زمینه به «آنا» می‌گوید: کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ تحریر در پس اتخاذ سیاست‌های نادرست گذشته، با معضل بروزرسانی تجهیزات و نوسازی خطوط تولید روبرو هستند. اگر فرض کنیم همه شرایط برای تولید مهیاست و فقط ما همین یک مشکل یعنی عدم بروزرسانی خطوط تولید را داریم؛ به دلیل کاهش سطح بهره‌وری و افزایش هزینه تولید بازهم با چالش روبرو خواهیم شد؛ بنابراین برای رسیدن به اهداف تعیین شده نیازمند تامین زنجیره‌ای از امکانات هستیم.
وی با بیان این مطلب که خودکفایی در تولید کاغذ نیازمند تسهیلات بلند مدت است، گفت: برای رسیدن به تولید باید مواد اولیه در اختیار داشته باشیم، مواد اولیه نیازمند نقدینگی بالاست. هم‌چنین باید به بازسازی و نوسازی دستگاه‌ها پرداخت که آن هم نیازمند منابع ارزان قیمت است.
به گفته روغنی، اینکه دولت تنها کارخانه‌ها را مکلف به تولید کاغذ تحریر کند، منجر به خودکفایی نخواهد شد، بلکه دولت باید مسیر را نیز هموار کند، برای نمونه در جلساتی که با حوزه ریاست جمهوری داشتیم از ما خواسته شد که در کارخانه پارس تولید تحریر را کلید بزنیم، اما شرط آن بازسازی دستگاه‌هاست وضعیت ماشین‌آلات ما مناسب نیست، باید تجهیزاتمان بروزرسانی شود، نیازمند خرید مواد اولیه هستیم که نقدینگی بسیار بالایی را می‌طلبد که آن هم نیازمند تامین منابع مالی ارزان‌قیمت برای بازسازی و نوسازی است. خوب همه این موانع به‌گونه‌ای مانع از رسیدن به اهداف تعیین شده است.
** مسیر خودکفایی از کجا می‌گذرد؟
به نظر می‌رسد مسیر اصلی در خودکفایی کاغذ تحریر از مازندران و شرکت چوب و کاغذ مازندران می‌گذرد، کارخانه‌ای که اختصاصا برای تولید کاغذ تحریر در دهه ۸۰ راه‌اندازی شد و در دهه ۹۰ به دلیل سیاست‌های غلط تا مرز واگذاری پی رفت.
کارخانه حالا با روشن شدن خط تولید تحریر پس از چند سال در مسیر اهداف اصلی که همان تولید تحریر است، افتاده است و چرخ تولیدش را می‌چرخاند، اگرچه با ظرفیت اسمی تولید خود فاصله بسیار دارد. اما کارخانه مازندران نیز چندان مطمئن در بازار کاغذ تحریر حضور ندارد.
امید نیک‌نژاد مدیرعامل این کارخانه چندی پیش از احتمال توقف تولید خبر داده و گفته بود: با جان و دل و علی رغم همه سختی‌ها و مشقات، بدون ریالی مساعدت، تولید کاغذ تحریر را به سقف ۴۵ هزارتن و با بهترین کیفیت با وجود بدهی‌های زیاد مانده از قبل تولید را به سامان رساندیم، در شرایط سختی به لحاظ نقدینگی و تأمین چوب مورد نیاز بسر می‌بریم. هشدار می‌دهم و بیم آن دارم این دستاورد بزرگ که با دستِ خالی و با تلاش همکارانم در کاغذ مازندران و تنها برای تحقق شعار «ما می‌توانیم» به وقوع پیوست، در صورت عدم حمایت لازم، دوباره به محاق رفته و حاصل این تلاش و خودباوری خاموش شود.
به نظر می‌رسد رسیدن به خودکفایی در عرصه کاغذ تحریر قبل از هر چیز نیازمند فراهم کردن مقدمات تولید در کشور است، هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید، فراهم کردن مواد اولیه، در شمال چوب و در جنوب خمیر کاغذ، تسهیل در واردات مواد اولیه، تدوین قوانین حمایتی، فراهم کردن تسهیلات مناسب برای تجهیز و نوسازی دستگاه‌ها و برطرف کردن موانع پیش پای تولید از جمله این مقدمات است؛ بنابراین همانطور که با حلواحلوا گفتن دهان شیرین نمی‌شود، با صحبت از خودکفایی کردن نیز نمی‌توان به خودکفایی رسید.
امروز بیش از هر روز دیگر حمایت دولت از تولید می‌تواند سرنوشت کاغذ ایرانی را تغییر دهد. آیا دولت نمی‌تواند زمینه دستیابی کارخانه مازندران به چوب‌های شکسته و افتاده بر زمین جنگل‌های هیرکانی را که به موجب طرح تنفس جنگل چند سالی است از آن محروم شده را فراهم کند؟ آیا دولت نمی‌تواند برای تجهیز و بروزرسانی دستگاه‌های کارخانه پارس سرمایه‌گذاری کند؟ آیا مشکلات کارخانه زاگرس شیراز را نمی‌توان برطرف کرد؟ پاسخ به این پرسش‌ها ما را در مسیرخودکفایی کاغذ بیشتر جلو خواهد برد.
