بخشی از ریشه‌های انقلاب به فقدان تعادل هویتی باز می‌گردد

به گزرش گروه فرهنگی آنا و به نقل از رو.ابط عمومی رادیو گفت‌وگو، برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی» با موضوع «روابط نسلی و هویت و ارزش‌ها» با حضور منصور ساعی (استاد دانشگاه و متخصص ارتباطات)، اسماعیل فراهانی (عضو مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی) و حسین خزایی (آینده پژوه و عضو پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی) روانه آنتن رادیو گفت‌وگو شد.

در ابتدای این برنامه، ساعی درباره هویت و ارزش‌ها و ارتباط آن با نسل‌ها گفت: ارزش‌ها شکل‌دهنده هویتی افراد هستند و این بستگی به تجربه افراد در مدرسه، خانواده و محیط‌های اجتماعی دارد. ارزش همان چیزی است که افراد حاضرند برای آن بهایی بپردازند. شهادت، تحصیل، ازدواج و از خودگذشتگی ارزش است و ارزش‌هایی که افراد به صورت متفق به آن اعتقاد دارند، ارزش‌های اجتماعی محسوب می‌شوند.

ساعی ادامه داد: معتقدم ارزش‌ها شکل دهنده هویت هستند و هویت جنبه بیرونی و فعال ارزشهاست. به عنوان مثال، پوشیدن لباس کردی نشان‌دهنده بروز ارزش‌های فردی در اجتماع است. به عبارتی ما هویت‌ها را در زندگی خود نشان می‌دهیم و دیدن افراد امکان مشاهده لایه‌های هویتی را اعم از مدرن، سنتی، اسلامی و قومی فراهم می‌کند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مفهوم هویت و ارزش‌ها سیال هستند و در یکجا ساکن نیستند، افزود: چه ارزش ها و چه هویت ها مثل رودخانه‌ای هستند که از یکجا سرچشمه می گیرند و رودخانه هایی در این مسیر به آن اضافه می شوند اما هویت اولیه دچار تغییر نمی شود بلکه کامل تر می شود.

وی خاطرنشان کرد: این لایه های هویتی مثل پارچه به یکدیگر متصل نیستند و امکان جداکردن آن ها وجود ندارند چون با یکدیگر ممزوج شده اند. امکان جدا کردن هویت های جمعی وجود ندارد و بستگی به این دارد که چگونه هویت ها را در جامعه بازنمایی می کنیم. بخشی از ریشه های انقلاب اسلامی ایران به فقدان تعادل هویتی باز می گردد که باعث تحریک لایه های ارزش های مدرن، دینی و سنتی شد.

در ادامه فراهانی در تقابل با نظر ساعی درباره روابط بین نسل ها و ارزش ها بیان کرد: با این بحث موافق نیستم که بگوییم ارزش های والدین چه نسبتی با ارزش های فرزندان دارند. ما می توانیم درباره نسل های مختلف در حالی که در حال انتخاب یا پختگی هستند، صحبت کنیم. جوانان 15 و 25 ساله از لحاظ نیاز، تجربه زیستی و کشف دنیای جدید کاملا با هم متفاوت هستند.

فراهانی ادامه داد: وقتی نظریات را به عمق تاریخ ببریم نتایج عجیبی به دست می آید و معنایشان تغییر می کند. فوکو و دیگر نظریه پردازان نشان دادند، وقتی چیزی را که همه قبول دارند به عمق تاریخ ببریم، نتایج عجیبی به دست می آید. تصورم در خصوص شکاف نسل ها همین طور است و اگر آن را به عمق تاریخ ببریم حتما نتایج دیگری به دست می آید که بصیرت های عجیب و جالبی به ما می دهد.

وی گفت: در کشورمان بعد از جنگ تحمیلی متوجه شدیم اتفاقاتی در بطن جامعه در حال وقوع است. وقتی جامعه بحرانی را لمس می کند، نظریه ها متولد می شوند. نظریه شکاف نسلی و تهاجم فرهنگی به دلیل اینکه از سوی سید محمد خاتمی و رهبر معظم انقلاب مطرح شد، قدرت گرفت. کتاب توسعه و تضاد دکتر رفیع پور حول همین مسأله شکل گرفته اما نتوانست مطرح شود. وقتی دیدگاه تهاجم فرهنگی را می پذیریم یعنی اینکه دیگرانی مانع تحقق اهداف فکری و فرهنگی ما می شوند.

در ادامه این بحث، خزایی نیز در خصوص هویت نسلی و ارزش ها گفت: شکاف نسلی در دهه 60 شروع شد و به طور کلی 4 دیدگاه وجود دارد. اول اینکه نمی توانیم منکر تغییرات اجتماعی شویم و در سابقه فرهنگ و مدنیت بحث دختران فراری، جشن طلاق، روابط آزاد و ازدواج سفید را نداشتیم. بنابراین؛ ذائقه ها و هنجارها از یک نسل به نسل دیگر متفاوت شده است و دامنه تغییرات بین 10 تا 25 سال است اما در زمان ما 5 سال شده است؛ یعنی خواهر و برادری که اختلاف 5 ساله دارند، همدیگر را درک نمی کنند.

خزایی ادامه داد: دوم، مربوط به تفاوت نسلی و تغییرات فرهنگی و شرایط اجتماعی است و بحران محسوب نمی شود. برخی نیز قائل به تفاوت فردی نیستند و معتقدند تفاوت نسلی یک واقعیت اجتماعی است و گه گاه حتی نتیجه مثبت می شود.

وی درباره چیستی مفهوم هویت عنوان کرد: هویت بستگی به تصویر فرد از خودش و هویت جمعی دارد. تصویرسازی از خودمان درونی است و بخشی از آن بستگی به جهان بینی و بخش دیگر بستگی به ارزش هایی دارد که رسانه ها و اجتماع برای فرد قائل می شوند.

برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی» از شنبه تا چهارشنبه ساعت 20:00 روی آنتن شبکه رادیویی گفت و گو می رود. علاقه مندان می توانند فایل صوتی آن را از آرشیو شبکه و رادیو تأمین کنند.