عدم تعلق عاطفی به خانواده نتیجه استفاده نادرست از شبکه‌های مجازی است

فربد فدایی،‌ روانپزشک و مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه توابخشی علوم بهزیستی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا در مورد آسیب‌های روحی و روانی استفاده از وسایل ارتباط جمعی در خانواده‌ها اظهار کرد: خداوند انسان را به صورت یک موجود اجتماعی آفریده است و گذشته از آن با توجه به ظرفیت مغز،‌ انسان قدرت یادگیری بسیاری دارد و فقط به غرایز خود متکی نیست. هر کدام از این دو موضوع دارای مفاهیم و کاربردهایی است که انسان خود را در نوع رابطه و وجود انسان‌های دیگر باز می‌شناسد.

وی افزود: در عین حال روابط مختلف باعث پیچیدگی روابط انسانی می شود. انسان‌ها به محبت و پیوستگی نیازمند هستند و یکی از نیازهای به هنجار انسان طبیعی، نیاز به عشق و پیوند با سایر انسان‌هاست زیرا انسان دوست دارد و ضروری است که در گروهی عضو باشد و اساسی ترین گروه خانواده است. خانواده نهاد مقدسی است که از پدر مادر فرزندان تشکیل شده است، گذشته از آن دایره ارتباطات خانوادگی به مادربزرگ و پدربزرگ و عموها و دایی ها و دیگر بستگان نیز می‌رسد و درواقع انسان در وجود خانواده احساس امنیت می کند.

این روانشناس یادآور شد: باگذشت زمان مدرسه و محیط اجتماعی بزرگتر نیز اهمیت پیدا می‌کند و افراد سایر دوستان‌ و هم نوعان خود را به عنوان نمونه و الگو قرار می‌دهند به نحوی که کودک نوه رفتار و گفتار را از دبیر و استاد خود نیز می‌آموزد و آنان را سرمشق خود قرار می‌دهد. در گروه نیز با تمرکز بر برخی افراد سبب می‌شود کودکان و نوجوانان برخی افراد را به‌عنوان الگو انتخاب کنند و از آنان الگو برداری کنند که این نحوه آموزش و یادگیری از اطرافیان به صورت آگاهانه و ناخودآگاه صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: امروزه مطبوعات و رسانه‌ها به صورت رسانه‌های گروهی و شنیداری نیز در یادگیری و آموزش افراد موثر است بنابراین در مناطقی که رسانه‌های گروهی رواج داشته باشد آداب جدید ناشی از برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در اذهان جامعه رسوخ پیدا می‌کند و اگر چنین کاری آگاهانه انجام نشود باعث تهاجم فرهنگی می‌شود به این معنی که برنامه‌هایی که متناسب با فرهنگ ملی و بومی یک جامعه نیست می‌تواند بواسطه تاثیر بر نوجوان، ذهنیت و فرهنگ آن جامعه را به تدریج تغییر دهد.

فدایی تصریح کرد: امروزه رسانه‌های دیداری غربی به طور مستقیم اذهان کودکان و نوجوانان را هدف قرار داده‌اند و با برنامه‌های مبتذل سعی در دگرگون کردن فرهنگ آنان دارند. وسایل ارتباطی نوین ضمن آنکه دارای امتیازات و فوایدی هستند می‌توانند به صورت نامناسبی به کار رود؛ برای نمونه تلویزیون و ماهواره می‌تواند منبع مناسبی برای آموزش و اخبار استفاده شود و در عین حال به وسیله همین وسایل ممکن است اخبار جعلی و یا نمایش‌های تلویزیونی ماهواره‌ای نامناسب درون خانواده رسوخ کند.

این استاد دانشگاه یادآور شد: وسایل ارتباطی از قبیل تلفن و تلفن همراه و امکاناتی که توسط تلفن همراه در دسترس قرار می‌گیرد مانند وایبر و تلگرام گاهی برای انتقال سریع اطلاعات مفید است اما گاهی دیده می‌شود استفاده از این وسایل در برخی از افراد به تدریج تبدیل به یک عادت شده و بدون آنکه اطلاعات ضروری رد و بدل شود تبدیل به وسیله‌ای برای وقت گذرانی و حتی اعتیاد به فضای مجازی می‌شود. در واقع هر یک از اعضای خانواده با در دست داشتن یک تلفن همراه در حال تبادل پیامک به سایر گروه‌های همسالان و دوستان خود هستند در حالی که با نزدیکترین افراد خانواده که کنار آنان نشسته‌اند ارتباطی ندارند.

فدایی ادامه داد: قطع ارتباط بین اعضای خانواده در اثر استفاده نادرست از وسایل ارتباطی جدید موجب می‌شود که هویت خانوادگی تضعیف شود و نقش پدر و مادر در شکل دادن به رفتار و گفتار به تدریج رو به زوال می‌رود و فرزندان به جای اینکه خود را متعلق به خانواده بدانند احساس بی هویتی و عدم تعلق خاطر به خانواده کنند.

والدین الگوی استفاده از فضای مجازی

این روانشناس افزود: فردی که دچار بی هویتی و عدم تعلق باشد، مورد سوء استفاده دیگران قرار می‌گیرد. در واقع کودک و نوجوان احساس ‌می‌کند که نیازهای وی در خانواده تامین نمی‌شود بنابراین به دنبال راه‌های انحرافی برای حل این مسئله می‌رود اما باید بدانیم که راه حل این موضوع نیز استفاده از جنبه تنبیهی نیست.

وی به راهکار حل این موضوع اشاره کرد و گفت: پدر و مادر باید به عنوان نمونه و الگو، به دنبال استفاده صحیح از وسایل ارتباطی و رسانه های گروهی در خانواده باشند. زمانی که نوجوان ببیند که خانواده رسانه‌های داخلی و سیمای آموزشی کشور را به عنوان مرجع کسب اطلاعات و اخبار خود انتخاب می‌کند بنابراین نوجوان نیز متقاعد خواهد شد که رسانه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های خارجی را ملاک و معیار گذران اوقات فراغت قرار ندهد.

فدایی افزود: اگر پدر و مادر استفاده صحیح از تلفن برای برقراری ارتباط صحیح و فوری را به فرزند خود بیاموزند و تاکید کنند که تلفن نمی‌تواند جایگزین روابط عاطفی افراد شود و خود نیز به این گفته‌ها باور و اعتقاد داشته باشند، بنابراین فرزند هم به مرور زمان به این باور می‌رسد که نباید تلفن را به عنوان دریچه‌ای برای برقراری ارتباط با سایرین و غریبه‌ها استفاده کند.

مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه توابخشی علوم بهزیستی در خصوص مراجعان زیر 10 سال به مراکز روانپزشکی گفت: کودکان و نوجوانان اصولا تحت تاثیر روابط ناسالم خانواده دچار مشکلات می‌شوند بنابراین حتما باید در خانواده‌هایی که کودکان نشانه‌هایی از ترس، اضطراب، افسردگی و وسواس دارد ببینیم که رفتار پدر و مادر با نوجوان و دیگران به چه صورتی است. بسیاری از مشکلات کودکان ناشی از نبود مهر و محبت و عاطفه بین پدر و مادر و فرزندان است بنابراین کودک به محض بروز احساس بی‌پناهی و ناامیدی به سمت دیگران گرایش پیدا می‌کند.