ازسرگیری رابطه با عربستان به سبک دیپلماسی ایران/ زمینه‌های همگرایی با ریاض در زمینه برجام وجود دارد

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، فروردین‌ماه سال گذشته بود که نخستین اخبار درباره مذاکرات میان هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران و عربستان به میزبانی بغداد منتشر شد و تاکنون چند دوره مذاکره دوجانبه برگزار شده است تا روابط دو کشور که از دی ماه ۱۳۹۴ به تیرگی گراییده، به جاده صلح بازگردد. گزارش‌های رسیده نشان می‌دهد تا امروز مذاکرات دوجانبه تهران و ریاض که با میانجی‌گری بغداد و مسقط برگزار می‌شد، تقریباً فضایی مثبت و خوب داشته و پنجمین دور آن اوایل اردیبهشت سال جاری در پایتخت عراق برگزار شد. مذکرات بغداد را باید تکمیل‌کننده و در راستای مذاکراتی دانست که چند ماه پیش‌تر از فروردین‌ماه گذشته میان دو طرف در مسقط، پایتخت عمان برگزار شده بود.

به‌باور مقام‌های ارشد منطقه‌ای ازجمله مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق که کشورش در پنج دور گذشته مذاکرات ایران و عربستان نقش میانجی و میزبان را ایفا کرده و نیز فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان، مذاکرات در مرحله پیشرفته‌ قرار دارد، اما قطعاً این موضوع کافی نیست و باید دانست دست‌های ریاض همچنان به سوی تهران دراز است.

فضای مثبت دور پنجم مذاکرات این تلقی را ایجاد کرده که ظاهراً پرونده‌های منطقه‌ای، روابط دوجانبه و امنیت منطقه خلیج‌فارس در دستور کار دو طرف بوده و یادداشت تفاهم ۱۰ بندی میان ایران و عربستان دال بر تفاهم‌های جدی بر سر پرونده‌های مطرح‌شده در میز مذاکرات است؛ پرونده‌هایی که ماهیتی سیاسی و دیپلماتیک دارند و تفاهم بر سر آن‌ها را می‌توان مقدمه‌ای برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو کشور تعبیر کرد.

تاکنون پنج دور مذاکره میان دو کشور انجام شده و در مجموع رویکرد دو کشور مثبت است

سعودی‌ها معتقدند مذاکره با ایران بخشی از تغییر ریل بزرگ‌تری است که ریاض از ژانویه ۲۰۲۱ به‌دنبال آن بوده است؛ یعنی آشتی با قطر و ترکیه. ناظران بین‌المللی نیز معتقدند ناکامی‌های فراوان عربستان را به پای میز مذاکره با ایران کشاند که بزرگ‌ترین مورد آن جنگ هفت ساله یمن است؛ جنگی که عربستان اوایل سال ۲۰۱۵ آتش آن را برافروخت تا اهدافی را رقم بزند، ولی به هیچ‌یک از آن‌ها دست نیافته است. ناکامی ریاض در تحقق اهدافش در منطقه و به‌طور خاص شکست در عرصه سوریه، لبنان و راه‌انداختن جنگ خونین هفت ساله علیه یمن که باعث شده حمایت همیشگی آمریکا را در منطقه از دست دهد، ریاض را به این نتیجه رسانده که در سیاست‌های تهاجمی خود در منطقه تجدیدنظر کند.

بیشتر بخوانید:

ادعای رسانه کویتی درباره احتمال دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان

دور جدید مذاکرات ایران و عربستان سعودی در سطح بالا برگزار می‌شود

گرچه در میانه آتش‌بس موقت در یمن قرار داریم، ولی عربستان امیدوار است بتواند از دل آن راهی برای خروج آبرومندانه از باتلاق خودساخته بیابد؛ در این زمینه توافق با ایران می‌تواند در تسهیل این مهم به عربستان کمک کند. علاوه بر این، تحولات منطقه‌ای در مسیری قرار دارد که احتمال ازسرگرفته شدن روابط میان ایران و عربستان را تقویت می‌کند.

بیم و امیدهای نزدیکی روابط ایران و عربستان

با توجه به تحولات سال‌های گذشته و عواملی که به تیرگی روابط میان ایران و عربستان منجر شد، به نظر می‌آید باید ذهنیت و بخشی از حافظه تاریخی میان دو کشور پاک یا تلطیف شود؛ موضوعی که می‌تواند نیازمند رقابت همراه با صرف انرژی بسیار میان تهران و ریاض در منطقه غرب‌آسیا و حتی خارج از آن باشد. گرچه در کنار رقابت دوجانبه میان ایران و عربستان، می‌توان برخی موضوعات و اتفاقات تاریخی مانند فاجعه منا که باعث کشته‌شدن حجاج ایرانی در عربستان شد یا رقابت‌های منطقه‌ای ازجمله بحران سوریه، عراق و مناطق دیگر را مطرح کرد، اما آنچه مسلم است بر سر نزدیکی روابط ایران و عربستان موانعی وجود دارد که آن‌قدر خطیر نیست بتواند جلوی رسیدن روابط دو کشور به حالت عادی را بگیرد.

یکی از ظرفیت‌های موجود برای هم‌گرایی میان ایران و عربستان توان کشورمان برای برقراری آتش‌بس در یمن و تلطیف روابط موجود است و آنچه برمی‌آید اینکه شاید تلاش ایران و استفاده از هنر دیپلماسی در حل بحران یمن بتواند به روند نزدیکی روابط تهران و ریاض کمک کند. همچنین به نظر می‌آید می‌توان از نقش میانجی‌گری عراق بهره برد، زیرا بغداد علاقمند است بار دیگر به مناسبات منطقه‌ای بازگردد و میانجی‌گری میان ایران و عربستان می‌تواند بر جایگاه آن‌ها بیفزاید، زیرا اگر موفق شوند روند نزدیکی روابط ایران و عربستان را به نتیجه برسانند، امتیازهای بسیاری دریافت خواهند کرد.

یکی از ظرفیت‌های هم‌گرایی میان ایران و عربستان توان کشورمان برای برقراری آتش‌بس در یمن است

تاکنون پنج دور مذاکره میان دو کشور انجام شده و در مجموع رویکرد دو کشور مثبت است و نمایندگان دو کشور موضوعات امنیتی، اقتصادی، سیاسی و ... را بررسی کرده‌اند. به نظر می‌آید در اوضاع کنونی آینده روابط ایران و عربستان می‌تواند بسیار جدی پیگیری شود، گرچه با موانعی ازجمله کارشکنی برخی کشورهای عربی در عادی‌سازی روابط با رژیم‌ صهیونیستی همراه است.

در حوزه هسته‌ای سعودی‌ها موضع‌گیری‌هایی درقبال ایران داشته‌اند، ولی رویکرد آن‌ها بیش از آنکه تابع حوادث و اتفاقات بیرونی باشد، به سیاست‌های داخلی ریاض بازمی‌گردد که البته دیوان پادشاهی عربستان با توجه به نوسان روابط دوجانبه در این زمینه موضع‌گیری جدیدی انجام خواهد داد. تجربه روابط میان دو کشور نشان داده است هر چقدر روابط با ریاض مثبت، رو به آرامش و باثبات باشد به همان اندازه موضع‌گیری آن‌ها در زمینه پرونده هسته‌ای و برجام می‌تواند متعادل و متناسب باشد.

انتهای پیام/۴۰۳۳/