چالش‌ اجتماعی - اقتصادی اعراب با اقتصاد دانش‌بنیان قابل حل است/ جایگاه علم و اقتصاد در میان کشورهای منطقه

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، ‌اقتصاد دانش‌بنیان به اقتصاد دانش‌محوری اطلاق می‌شود که دیتاهای خود را به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از علم می‌گیرد و دانش‌ محرک و موتور اصلی رشد اقتصادی است. محوریت اقتصاد دانش‌بنیان ارتباطات، فناوری اطلاعات و نوآوری است و شاهدیم اقتصاد دانش‌بنیان در سال‌های اخیر جهش فراوانی یافته و برخی از کشورها اهتمام ویژه‌ای به آن دارند. هرچند این نوع اقتصاد در انقلاب صنعتی چهارم پدید آمد و شاخصه اصلی آن استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیاست، ولی برخی کشورها ازجمله کشورهای عربی با دستیابی به آن فاصله زیادی دارند.

تفاوت‌های اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد سنتی

مشخصه اصلی اقتصاد دانش‌بنیان نقش فزاینده آن در زمینه نوآوری، تحقیقات علمی و همچنین آموزش مستمر است که مبنایی برای جهش تولید و رقابت اقتصادی به‌شمار می‌رود. علاوه بر این، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در نقش کاتالیزوری است که باعث رشد اقتصادی می‌شود. فضای پویای اقتصادی به فعال شدن سازوکارهای اقتصاد دانش‌بنیان کمک می‌کند و سرمایه عامل اصلی رقابت است. در چنین فضایی است که در اختیار داشتن نیروی کار متخصص و دارای مهارت انطباق با وضعیت کاری معنا و اهمیت می‌یابد و باید کوشید فضا را برای آموزش سریع نیروها، ارتباط‌گیری و تعامل با وضع موجود فراهم کرد.

رشد اقتصادی در اقتصاد دانش‌بنیان دََوَرانی به سمت بالاست، اما در اقتصاد سنتی شکل خطی به خود می‌گیرد

برخی شرکت‌ها در زمینه فناوری و تولید محصولات دانش‌بنیان متخصص هستند و در بازار از ارزش بالایی برخوردارند، ازجمله آمازون که ارزش بازار آن در فوریه ۲۰۱۹، ۷۸۹ میلیارد دلار، مایکروسافت ۷۸۸ میلیارد دلار، اپل ۷۸۵ میلیارد دلار و فیس‌بوک ۴۷۳ میلیارد دلار بود. با توجه به این موضوع می‌توان گفت، تفاوت زیادی میان اقتصاد دانش‌بنیان، یعنی اقتصاد نسل جدید و اقتصاد سنتی وجود دارد، زیرا اقتصاد دانش‌بنیان مشکلات و چالش‌های اقتصاد سنتی را ندارد و این نوع اقتصاد به دانش و امور فنی وابستگی شدیدی دارد. در این نوع اقتصاد دانش، خلاقیت، هوش، اطلاعات و سرمایه انسانی است که حرف اول را می‌زند، برخلاف اقتصاد سنتی که بیشترین وابستگی آن به سرمایه و نیروی کار است.

بیشتر بخوانید:

آواره‌شدن هزاران شهروند سعودی به‌بهانه پروژه‌های اقتصادی

ولیعهد عربستان برای احداث پروژه نئوم ۴ هزار خانه را تخریب می‌کند

رشد اقتصادی در اقتصاد دانش‌بنیان دََوَرانی به سمت بالاست و این سرعت رشد اقتصادی را نشان می‌دهد، اما در اقتصاد سنتی شکل خطی به خود می‌گیرد. همچنین در اقتصاد دانش‌بنیان برخلاف اقتصاد سنتی کالاها بر اساس ارزش مبادله‌ای و ارزش بهره‌وری قیمت‌گذاری می‌شوند. علاوه بر این، معیار کارایی در اقتصاد دانش‌بنیان کارایی اقتصادی است، در مقابل معیار بهره‌وری در اقتصاد سنتی. مشخصه اقتصاد دانش‌بنیان در انقلاب صنعتی چهارم استفاده از هوش مصنوعی و بر مبنای بکارگیری رایانه است. در این نوع اقتصاد از اینترنت اشیا که مفهومی پیشرفته از سامانه‌های هوشمند است، استفاده می‌شود و با آن می‌توان با همه موضوعات سر و کار داشت.

تمایل عربستان و امارات به در اختیار داشتن اقتصاد دانش‌بنیان

در حوزه اتصال و ارتباط وسایل باهم که طبق دیدگاه شرکت سیسکو گاهی عبارت «اینترنت اشیا» (Internet of Objects) نیز برای آن به‌کار می‌رود، به‌کلی اشیا و تجهیزاتی هستند که در محیط پیرامونمان قرار دارند و به شبکه اینترنت متصل شده‌اند. این لوازم یا اشیای متصل به شبکه اینترنت با نرم‌افزارهای موجود در تلفن‌های هوشمند، تبلت یا رایانه‌ها قابل کنترل و مدیریت هستند. هرچند تاکنون کشورهای عربی در این زمینه پیشرفت چندانی نداشته‌اند، ولی برخی کشورهای عربی علاقه خود را به اقتصاد دانش‌بنیان نشان داده‌اند؛ چه‌اینکه امارات نخستین شورای انقلاب صنعتی چهارم را در جهان تأسیس کرد.

نئوم، پروژه بزرگ سعودی‌هاست که در آن شهرهای هوشمند ساخته می‌شوند که به انرژی پاک وابسته هستند و سرمایه‌گذاری برای سایر قاره‌ها را فراهم می‌کند

در عربستان نیز سعودی‌ها با راه‌اندازی پروژه نئوم در راستای سند چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۳۰ تمایل خود را به اقتصاد دانش‌بنیان نشان داده‌اند. نئوم، پروژه بزرگی است که در آن شهرهای هوشمند ساخته می‌شوند که به انرژی پاک وابسته هستند و سرمایه‌گذاری برای سایر قاره‌ها را فراهم می‌کند.

با توجه به آنچه در این دو کشور عربی در حال انجام است، می‌توان گفت کشورهای عربی باید به راهبردهای ویژه‌ای در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان توجه کنند. تمایل اعراب را می‌توان فرصتی برای انقلاب صنعتی چهارم و ارتقای سطوح سرمایه‌گذاری در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان دانست. اعراب همچنین تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش، تحقیقات علمی، توسعه و نوآوری با هدف ارتقای مستمر سطح بهره‌وری، رقابت‌پذیری و ایجاد بستری مناسب برای تحول ساختار اقتصاد دانش‌بنیان نشان داده‌اند.

با بهره‌گیری از اقتصاد دانش‌بنیان چالش‌های غیرقابل حل برخی کشورهای عربی مانند نرخ رشد پایین، نرخ بالای بیکاری و موج مهاجرت سرمایه‌های انسانی (فرار مغزها) قابل حل است؛ همچنین می‌توان با آن از پژوهش‌های علمی و پژوهشگران حوزه‌های فناوری حمایت کرد. علاوه بر این، حمایت‌ها باعث می‌شود میزان بودجه تحقیقات علمی و جذب کارشناسان کشورهای دیگر برای کمک به زیرساخت‌های اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای عربی افزایش یابد. در مجموع می‌توان گفت حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای عربی زمینه‌های ارتقای جایگاه علمی و اقتصادی اعراب را فراهم می‌کند و باعث می‌شود دانشجویان و افراد جامعه در برخورد با رشته‌های تحصیلی توجه ویژه‌ای به علومی داشته باشند که رشد اقتصادی کشورشان را تضمین می‌کند.

انتهای پیام/۴۰۳۳/