ایرانیان در غربت؛
بررسی روند مهاجرت ایرانیان در چند دهه گذشته/ ایرانیان در غربت موفق و خوشبخت هستند؟
تاریخ بشر مملو از ماجراهای جابجا شدن اقوامی است که سرزمین مادری خود را در پی یافتن زندگی موفق‌تر و برخورداری از احساس خوشبختی بیشتر ترک کرده‌اند اما سؤال اینجاست که این اقدام به چه نتیجه‌ای رسیده است؟
به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، ایران که خود میزبان اقوام مهاجر از سرزمین‌های دور و نزدیک است در چند دهه اخیر به یکی از سرزمین‌های فرستنده مهاجر هم بدل شده است.
شکی نیست که جمعیت ساکن در جای‌جای گیتی به‌صورت مداوم در حال جابه‌جایی است، اما بعضی کشورها بیشتر و بعضی کمتر درگیر این جابه‌جایی هستند. جنگ، گرسنگی، شرایط نابسامان اقتصادی، تحصیل، کار یا تفاوت سبک زندگی ازجمله عواملی هستند که افراد یک جامعه را به فکر مهاجرت می‌اندازند.
اکثریت مهاجران ایران تحصیل‌کرده و متخصص هستند
ایران نیز در چند دهه گذشته یکی از کشورهایی بوده که مردمانش به هر یک از دلایل فوق‌الذکر جلای وطن کرده‌اند. بررسی اینکه ایرانیان در این سال‌ها بیشتر به کدام کشورها مهاجرت کرده‌اند و مهم‌ترین دلایل مهاجرت آنان چه بوده است خالی از لذت نیست.
بر اساس داده‌های سالنامه مهاجرتی ایران، کشورهای دارای بیشترین جمعیت ایرانی (افراد متولد ایران) امارات متحده عربی، ایالات‌متحده آمریکا، کانادا، آلمان، انگلستان، ترکیه، سوئد، استرالیا، کویت، هلند، قطر، فرانسه، نروژ، اتریش، دانمارک، ایتالیا، عراق، سوئیس و بلژیک هستند.
داده‌ها و اطلاعات قابل‌دسترس سال ۲۰۱۹ نشان داده‌اند که تا پایان سال ۲۰۱۹ به‌طورکلی یک‌میلیون و ۳۰۱هزار و ۹۷۵ ایرانی به این کشورها مهاجرت کرده‌اند. اما این آمار ایرانیان مهاجر در سال ۱۹۹۰ در کل جهان ۶۳۱هزار و ۳۳۹ نفر بوده است.
آمار سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ نیز نشان می‌دهد که چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه بیش از دیگر اعضای اتحادیه اروپا میزبان ایرانیان مهاجر بوده‌اند
سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر اساس آخرین آمار موجود قابل استناد در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱.۸ میلیون نفر است. البته دبیرخانه شورای عالی ایرانیان، جمعیت مهاجران خارج از کشور را ۴.۰۴ میلیون نفر برآورد کرده که این آمار بر پایه منابع بین‌المللی موجود قابل راستی آزمایی نیست.
بر پایه محتوای این سالنامه که از سوی رصدخانه مهاجرت ایران تدوین و از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران منتشرشده، جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر پایه داده‌های منابع بین‌المللی در سال ۱۹۹۰ میلادی، بالغ‌بر ۸۲۰ هزار نفر بوده است که این رقم تا سال ۲۰۲۰ و طی سال ۳۰ سال ۲.۲ برابر شده است.
آمارهای جهانی همچنین می‌گوید غالب ایرانیان مهاجر تحصیل‌کرده و متخصص‌اند. وضع مهاجران ایرانی در کشورهای حوزه او. ای.سی.دی یعنی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نشان می‌دهد اولین گروه شغلی در میان ایرانیان در این کشورها متخصصان هستند. این سازمان دارای ۳۸ کشور است و در سال ۱۹۶۱ پایه‌گذاری شد.
سالنامه مهاجرتی ایران در ادامه دراین‌باره نوشته است: همچنین به‌طورکلی روند تعداد متخصصان از نیروی کار ایرانی در این کشورها صعودی بوده است و از ۲۵درصد در سال ۲۰۰۰ به ۲۹.۶درصد در سال ۲۰۱۵ افزایش‌یافته است. دومین گروه شغلی ایرانیان در این کشورها کارکنان ارائه خدمات و کارکنان فروش و بازاریابی بوده‌اند و کارکنان ماهر بخش کشاورزی و شیلات کمترین درصد ایرانیان در بازار کار کشورهای او. ای.سی.دی بوده‌اند.
داده‌های سازمان ملل می‌گوید آمریکا نخستین مقصد مهاجران ایرانی است. آمار ایرانیان در این کشور بر اساس دو معیار دسته‌بندی می‌شود. طبق آخرین آمار موجود یعنی سال ۲۰۱۷ جمعیت ایرانیان ساکن در آمریکا بر اساس محل تولد ایران به ۳۹۵هزار نفر رسید. این رقم بر اساس اصالت ایرانی هرچند محل تولد خاک آمریکا باشد، به ۴۷۷هزار نفر می‌رسد.
گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان در سال ۱۳۹۹ حاکی است که آمریکا با پذیرش یک و نیم میلیون ایرانی، مهم‌ترین مقصد مهاجران کشور بوده است. اما داده‌های تجمیع شده سازمان ملل متحد و بانک جهانی نشان می‌دهد که ۴۵۴ هزار ایرانی مهاجر راهی امارات عربی متحده شده‌اند که از این نظر امارات بالاتر از آمریکا که ۳۸۷ هزار و ۲۴۶ ایرانی به آن مهاجرت کرده‌اند، قرار دارد.
بیشتر بخوانید:
وزارت امور خارجه: ایران در هیچ شرایطی منافع اتباع کشور را نادیده نمی‌گیرد
امیرعبداللهیان: هدفمان درک مشکلات ایرانیان خارج از کشور است
در خصوص سطح تحصیلات آکادمیک هم ایرانی‌های مهاجر از رتبه خوبی نسبت به دیگر ملل برخوردار هستند. اغلب این ایرانیان یعنی بیش از ۷۴درصد آنان دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم هستند و حدود ۷۲درصد آنان در سن کار یعنی از ۱۸ تا ۶۴سال قرار دارند. درصد افراد با تحصیلات تکمیلی یا دوره‌های حرفه‌ای نیز رو به افزایش بوده و ۲۹درصد ایرانیان بالاتر از ۲۵سال ساکن آمریکا دارای تحصیلات تکمیلی هستند.
بر اساس آمار منتشرشده، از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ هرسال بین ۸ تا ۱۰هزار نفر ایرانی تابعیت ایالات‌متحده را دریافت می‌کردند. در این سال‌ها تعداد ایرانیانی که توانسته‌اند اقامت دائم قانونی این کشور را دریافت کنند یا ویزای موقت کاری و تحصیلی بگیرند به‌خصوص از سال ۲۰۱۵، رو به کاهش بوده است. ازنظر شغلی بیش از ۵۶ درصد از افراد شاغل در مشاغل مدیریتی، کسب‌وکار و هنر فعالیت می‌کنند و پس‌ازآن ۲۲درصد از ایرانیان در مشاغل فروش و دفتری مشغول به کار هستند. عمده‌ترین محل فعالیت نیروی کار ایرانی خدمات آموزشی، مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اجتماعی و پس‌ازآن متخصصان، دانشمندان و مدیران اجرایی و مدیران خدمات پسماند و در جایگاه سوم خُرده‌فروشی بوده است.
اما شمار مهاجران ایرانی به کانادا از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ در حال افزایش بوده و از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ نزدیک به ۱۰هزار نفر افزایش داشته است. بیشترین ویزای موقت اعطاشده به ایرانیان تحصیلی بوده است و در سال‌های اخیر تعداد اجازه کار بشردوستانه و حمایتی صادرشده برای ایرانیان در این کشور از تعداد اجازه کارهای تحت برنامه جابه‌جایی‌های بین‌المللی بیشتر شده است.
مطابق داده‌های هر دو گزارش داخلی و بین‌المللی، کانادا جزء سه کشوری است که بیشترین تعداد ایرانی‌ها به آن مهاجرت کرده‌اند. این جمعیت بر اساس گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان، ۴۰۰ هزار نفر و بر پایه گزارش‌های بین‌المللی ۱۶۶ هزار و ۲۹۴ نفر است.
تعداد زیادی از ایرانیان مهاجر نیز در قاره سبز (اروپا) زندگی می‌کنند. بر اساس آمار سازمان ملل در سال ۲۰۱۹، کشورهای آلمان، انگلیس، سوئد، هلند و فرانسه مقصد اکثریت ایرانیان مهاجر در اروپا ذکر شده است. البته آمارها ازنظر اجازه اقامت معتبر اندکی متفاوت است و آمارهای سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد بیش از ۷۳هزار ایرانی در آلمان زندگی می‌کنند به همین دلیل ایران در میان ۱۰ کشور اول در میان کشورهای غیر اتحادیه اروپاست که شهروندانش به علت داشتن شغل در آلمان اقامت دائم دریافت کرده‌اند.
بعد از آلمان با فاصله زیاد ایرانیان در انگلستان، سوئد و ایتالیا سکونت دارند. از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ تعداد شهروندان ایرانی که در اروپا اقامت بلندمدت دریافت کردند ۲۰ برابر شده و بیش از ۸۴هزار نفر را در برمی‌گیرد.
کشورهایی که بیشترین ایرانی را در آسیا دارند امارات متحده عربی، کویت، قطر، عراق، مالزی، ژاپن، ترکمنستان، و پاکستان هستند
آمار سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ نیز نشان می‌دهد که چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه بیش از دیگر اعضای اتحادیه اروپا میزبان ایرانیان مهاجر بوده‌اند.
یکی از مقاصد مهم مهاجرت ایرانیان در سال‌های اخیر ترکیه است. با توجه به داده‌های مهاجرتی سازمان ملل متحد، تعداد ایرانیان در ترکیه ۸۳هزار نفر گزارش‌شده است، ولی این آمار در پایگاه داده دوجانبه بانک جهانی برای سال ۲۰۱۷ در ترکیه ۳۶هزار نفر اعلام شده است. به نظر می‌رسد آمار ثبت‌شده بانک جهانی بدون احتساب تعداد ایرانیان در ترکیه در حالت انتظار و به‌صورت پناه‌جویی است. در سال ۲۰۱۸ تعداد مهاجران ایرانی که وارد ترکیه شدند افزایش ناگهانی در مقایسه با سال ۲۰۱۷ داشت. در سال ۲۰۱۸ ایران در جایگاه پنجم مهاجرت به ترکیه قرار گرفت. این جهش ناگهانی، در خرید خانه‌های ترکیه از سوی ایرانیان هم به چشم می‌خورد. تا سال‌های ۲۰۱۵،۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ رتبه ایرانیان در خرید خانه در کشور ترکیه هشتم بود، ولی در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ ایرانیان دومین خارجیانی بودند که در ترکیه خانه خریدند. آمارهای سه ماه اول سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد ایرانیان به‌جای عراقی‌ها در رتبه اول خرید خانه در ترکیه نشسته‌اند.
جمعیت رو به افزایش سالمندان در اروپا
پیری جمعیتی کشورهای اروپایی عاملی برای جذب ایرانیان مهاجر
کشورهایی که بیشترین ایرانی را در آسیا دارند امارات متحده عربی، کویت، قطر، عراق، مالزی، ژاپن، ترکمنستان، و پاکستان هستند. مهاجرت ایرانیان به استرالیا هم سال‌هاست در وضعیت صعودی قرار دارد و در سال ۲۰۱۹ بیش از ۷۳هزار ایرانی در این کشور زندگی می‌کردند. این عدد به نسبت سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۰۰ درصد افزایش داشته است.
سال ۲۰۰۳ ایران حدود ۱۹ هزار دانشجو در خارج از کشور داشت. این عدد در سال ۲۰۱۷ به حدود ۵۳هزار نفر رسید. بااین‌حال سهم دانشجوفِرستی ایران از کل بازار دانشجویان بین‌المللی جهان از سال ۲۰۱۲ روندی کاهشی به خود گرفته و از حدود ۱.۳درصد به حدود ۰.۹درصد رسیده است. رتبه دانشجوفِرستی ایران طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ از جایگاه ۱۲ به رتبه ۲۰ تنزل کرده است. پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی کشورهای آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کاناداست. آمریکا چهار دهه است که اولین مقصد دانشجویان ایرانی است. در سال ۲۰۱۸ میلادی، تعداد ۱۲هزار و ۱۴۲ دانشجوی ایرانی در آمریکا مشغول به تحصیل بوده‌اند. دومین مقصد محبوب سال‌های اخیر دانشجویان ایرانی ترکیه است. آمارهای سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد این کشور میزبان بیش از ٦هزار دانشجوی ایرانی بوده است. مقاصد بعدی دانشجویان ایرانی آلمان و ایتالیاست؛ هرکدام با بیش از ۴هزار دانشجو.
پیمایش سنجش میل به مهاجرت در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ایرانی که رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۱۳۹۷ انجام داده نشان می‌دهد هشت عامل اصلی برای مهاجرت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ایرانی وجود دارد. ناامیدی از سطح درآمد و تناسب آن با هزینه‌ها، امکان پیشرفت شغلی، نظم و قانون‌مداری جامعه، علاقه به کسب سابقه تحصیلی یا کاری در خارج از کشور، شایسته‌سالاری، امکان یافتن شغل و میل به تجربه زندگی در خارج از کشور این هشت عامل اصلی هستند.
دیگر نتایج پیمایش رصدخانه مهاجرت ایران از میل به بازگشت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان می‌گوید: ۱۶ درصد از کسانی که میل به مهاجرت دارند، می‌خواهند دوباره برای زندگی به ایران بازگردند، درحالی‌که ۳۸ درصد از آنان تمایلی به بازگشت به کشور ندارند. از طرف دیگر، حدود نیمی از افرادی که می‌خواهند مهاجرت کنند هنوز تصمیم قطعی برای ماندن در خارج از کشور یا بازگشت به وطنشان نگرفته‌اند. این پیمایش همچنین می‌گوید حدود ۴۰درصد افراد بدون آگاهی از شرایط مهاجرت و اطلاعات دقیق از وضع کشور مقصد، اقدام به مهاجرت می‌کنند.
انتهای پیام/۴۱۵۵/
انتهای پیام/
