تشخیص سرطان و تومور با فناوری ایرانی/ وقتی تحریم‌ها جلودار رشد علمی ایران نیست

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، اسپکت نام دستگاه تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است که در تشخیص سرطان، توده، تومور، گرفتگی قلب و عروق به کار می‌رود. در این شرایط رادیودارو به بیمار تزریق می‌شود، سپس ابزارهای آشکارساز اسپکت تصویرسازی کرده و فعالیت غیرمعمولی سلول‌ها یا بافت‌ها را شناسایی می‌کنند. درواقع این دستگاه میزان زنده بودن سلول را نشان می‌دهد، در صورتی که میزان فعالیت بالا باشد، تومور بدخیم است اما اگر میزان فعالیت کم باشد تومور خوش‌خیم به شمار می‌رود. پزشکان و متخصصان معمولا برای بررسی سلول‌ها یا بافت مشخصی از این دستگاه استفاده می‌کنند تا دریابند میزان فعالیت در چه حدی است.

بیشتر بخوانید:

رونمایی از قدرت جدید ماسک نانویی/ هوای پاک را با فناوری ایرانی تنفس کنید

روش‌های دیگری برای تصویربرداری از بدن وجود دارد مانند سی‌تی اسکن، ام‌آرآی و سی‌تی آنژیو، اما سی‌تی اسکن روشی آناتومیک است و بافت را نشان می‌دهد. سی‌تی آنژیو نیز ابزاری برای تشخیص و بررسی بیماری‌های قلبی است، ام‌آرآی نیز روشی برای تصویربرداری از اندام‌های درونی است. اسپکت دستگاهی تشخیصی به شمار می‌رود که سطح فعالیت سلول‌ها و بافت‌ را نشان می‌دهد. دستگاه‌های اسپکت از جمله فناوری‌های استراتژیک بوده که تنها چند کشور در دنیا دانش فنی ساخت و توان تولید آن را در اختیار دارند. به همت محققان یک شرکت دانش‌بنیان چهار سال است که ایران نیز به جمع کشورهای دارای دانش فنی ساخت دستگاه اسپکت اضافه شده است. این شرکت دانش‌بنیان که در سال ۱۳۹۰ تاسیس شده، دو مدل دستگاه تصویربرداری هسته‌ای ساخته که یکی از آنها دستگاه اسپکت قلبی و دیگری اسپکت عمومی است.

اسپکت ۲ وارد می‌شود

حامد عبدالله‌زاده، کارشناس مکانیک شرکت سازنده دستگاه تصویربرداری هسته‌ای می‌گوید؛ «چهار سال قبل اولین مدل دستگاه اسپکت قلبی ساخته شد و حال نسخه دوم آن آماده عرضه به بازار است. عیب‌ها و ایراداتی مدل اول شناسایی و برای رفع آنها تلاش شد که این امر منجر به ساخت نسخه دوم اسپکت قلبی شد. مدل جدید نقص‌های نسخه اولیه را ندارد، بدنه آن بهبود یافته و عملکرد بهتر و دقت بالاتری نیز دارد. مدل جدید با هدف ورود به بازارهای جهانی و تامین نیاز داخلی ساخته شده است. این دستگاه تنها نمونه داخلی بوده و حتی در آسیا نیز منحصر به فرد است.»

مدل اول اسپکت قلبی چهار سال پیش در بیمارستان امام خمینی (ره) نصب شده و تاکنون بیش از ۶ هزار بیمار را تصویربرداری کرده است. این دستگاه در ۶ بیمارستان در شهرهای مشهد، یزد، اردبیل و تهران استفاده می‌شود.

اسپکت جنرال؛ تصویربردار منحصر به فرد

اسپکت تمام بدن محصول دیگر این شرکت دانش‌بنیان است که برای نخستین بار در ایران تولید می‌شود. کارشناس مکانیک این شرکت بر این باور است که «این دستگاه افتخاری برای کشور است. اسپکت تمام بدن یا جنرال حتی از نظر سبک طراحی و کارکرد نیز در دنیا جزئی از اولین‌ها به شمار می‌رود چراکه شیوه تصویربرداری منحصر به فردی دارد. دستگاه اسپکت تمام بدن آشکارسازهای بزرگ‌تری در مقایسه با اسپکت قلبی دارد و می‌تواند تصاویری با کیفیت بهتر بگیرد. این دستگاه قابلیت تبدیل به اسپکت قلبی را نیز دارد، به عبارت دیگر اگر مرکزی اسپکت عمومی را داشته باشد می‌تواند اسپکت قلبی نیز از بیماران بگیرد.»

دستگاه اسپکت تمام بدن می‌تواند تمامی اسکن‌های حوزه پزشکی هسته‌ای را بگیرد. این محصول ایران‌ساخت پس از دو و سال نیم تلاش محققان کشور تولید شده و به‌زودی وارد بازار می‌شود. تعداد تولیدکنندگان این دستگاه در دنیا انگشت‌شمار هستند و با وجود اینکه اسپکت تمام بدن ایرانی هنوز قیمت‌گذاری نشده اما قابلیت رقابتی بالایی از لحاظ اقتصادی دارد چراکه هزینه تولید آن نسبت به دستگاه‌های ساخت کشورهای دیگر پایین‌تر است. از این دستگاه می‌توان در تحقیقات حوزه سرطان و سلامت جامعه استفاده کرد. همچنین قبل از تشخیص سرطان و بعد از شیمی‌درمانی نیز به کار می‌رود.

دستگاه‌های اسپکت قلبی و تمام بدن این شرکت دانش‌بنیان کپی نیست و سبک تصویربرداری منحصر به فرد خود را دارد. به گفته عبدالله‌زاده «به هیچ عنوان از مهندسی معکوس در طراحی و ساخت این محصولات استفاده نشده و طراحی و مالکیت کامل آنها در اختیار شرکت ماست.»

تلاش محققان ایرانی به ثمر نشست

دستگاه تصویربرداری پزشکی هسته‌ای ابزاری استراتژیک است، هر وسیله‌ای که به علم هسته‌ای مرتبط شود با حساسیت‌های بسیار همراه است. اکثر دستگاه‌های تصویربرداری هسته‌ای در آمریکا ساخته می‌شوند و تعداد شرکت‌های تولیدکننده این فناوری در جهان محدود است. این دستگاه در آلمان و مجارستان نیز تولید می‌شود اما بازار کوچکی دارد. کمپانی آلمانی زیمنس نیز در کارخانه‌ای دستگاه اسپکت تولید می‌کند اما سهامداران این قیمت نیز آمریکایی هستند. به عبارت دیگر طراحی و ساخت دستگاه اسپکت حوزه‌ بسته‌ای است اما محققان ایرانی با تلاش و پشتکار بسیار موانع را کنار زده و دانش ساخت این دستگاه استراتژیک را به دست آورده‌اند.

به گفته کارشناس مکانیک این شرکت دانش‌بنیان «نه تنها موفق به فعالیت در این حوزه شدیم بلکه شهرت خوبی نیز در آن به دست آورده‌ایم. هیچ‌کس انتظار نداشت با چنین امکاناتی موفق به تولید چنین دستگاه های‌تکی شویم. با وجود اینکه دستگاه‌های پزشکی نباید بخشی از تحریم‌ها باشد اما اسپکت قلبی جزء دستگاه‌های تحریمی است. پیش از تولید این دستگاه ایران‌ساخت نمونه خارجی آن با هزینه بالایی وارد کشور می‌شد قیمت نمونه ایران‌ساخت یک‌دوم تا یک‌سوم پایین‌تر از نمونه‌های خارجی است، برای مثال دستگاه تمام بدن اسپکت حدود ۸۰۰ هزار دلار ارزبری داشت، بنابراین از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه به شمار می‌رود.»

قلمی که بافت سرطانی را تشخیص می‌دهد

محصول دیگر این شرکت قلم گاما نام دارد که نسخه دوم قلمی است که هفت سال پیش تولید شده است. قلم گاما ابزار کمک تشخیصی حین عمل جراحی است که برای شناسایی توده‌ها و بافت‌های سرطانی استفاده می‌شود. معمولا پزشکان پس از خارج کردن توده و تومور مجبور هستند که حجم زیادی از بافت‌های اطراف آن را بردارند تا خطر سرطانی شدن را کاهش دهند. حذف بافت‌های اطراف تومور در برخی موارد بیش از اندازه می‌شود، قلم گاما به پزشک کمک می‌کند تا بافت آلوده را شناسایی و آن را حذف کند، بدین ترتیب بیمار آسیب کمتری می‌بیند. مدل اول شامل یک کنسول می‌شد که در نسخه دوم حذف شده و قلم گامای نوین تبدیل به ابزاری کوچک، سبک و بی‌سیم شده است. این قلم با هر یک بار شارژ که چهار ساعت طول می‌کشد، ۱۲ ساعت به صورت مداوم کار می‌کند.

عبدالله‌زاده می‌گوید؛ «این محصول نمونه‌های مشابه بسیاری دارد اما هیچ یک از آنها به سبکی و خوش‌دستی نمونه ایرانی نیست و حتی کیفیت عملکرد مدل ایرانی نیز بهتر از تمامی رقبای آن است. این مزیت‌ها بر اساس داده‌ها و اطلاعات است و شعار نیست. مدل اول قلم گاما هفت سال پیش تولید شده و ۱۵۰ مورد از آن تاکنون فروخته شده و در اکثر عمل‌های جراحی به کار می‌رود. این قلم مجهز به یک آشکارساز است که اشعه‌های کانت ساطع‌شده از بیمار را می‌خواند. این تشعشعات به دلیل تزریق رادیو دارو به بیمار صورت می‌گیرد. قلم گاما به پزشک کمک می‌کند تا بافت سرطانی را شناسایی کند.»

بیشتر بخوانید:

نجات طلای سیاه با فناوری/ نانو صنعت نفت ایران را احیا می‌کند

هر چه میزان تشعشعات کانت بیشتر باشد، سلول‌ها سرطانی‌تر هستند بنابراین باید قسمت بیشتری از بافت حذف شود. این قلم مجهز به ابزارهای کالیبراسیون است، در هر محیط طبیعی یک سری تشعشعات وجود دارد و دستگاه می‌توان آنها را بخواند. برای این که کار پزشک حین عمل آسان‌تر شود، محدودیت کالیبراسیون برای دستگاه در نظر گرفته می‌شود، بدین ترتیب قلم اشعه محیط را صفر در نظر می‌گیرد و میزان تشعشعات کانت ساطع شده از بیمار را نسبت به محیط بیرونی نشان می‌دهد.

مشکلات بازار صادرات برای تولیدکنندگان ایرانی

کارشناس مکانیک این شرکت در خصوص مشکلات صادرات می‌گوید؛ «یکی از چالش‌های بزرگ شرکت‌های ایرانی در حوزه صادرات استانداردهای روز اروپاست که امری حیاتی در صادرات به شمار می‌رود. اخذ استانداردها و گواهینامه‌های این حوزه هزینه‌های بسیاری در بر دارد و از سوی دیگر شرکت‌های ایرانی محدودیت مالی دارند، بنابراین توانایی ورود به بازارهای بین‌المللی را ندارد. این در حالی است که محصولات ایرانی به دلیل قیمت تمام‌شده کمتر می‌توانند موفقیت زیادی در صادرات داشته باشند. هزینه تمام شده پایین‌تر می‌تواند رقابت‌پذیری محصولات ایرانی را به طور قابل‌توجهی در مقابل نمونه‌های خارجی مشابه افزایش دهد.»

امید می‌رود مسئولان و نهادهای مربوطه مشکلات شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان را شناسایی و گامی برای حل آنها بردارند. این امر نه‌تنها باعث ارزآوری برای کشور می‌شود بلکه منجر به اشتغال‌زایی برای جوانان می‌شود که می‌تواند مانع از مهاجرت‌ نخبگان شود.

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ