نشست ریشه‌یابی تحولات قفقاز-۳:
عضویت دائم ایران در پیمان شانگهای گوی و میدان را از دست ناتو بیرون آورد/ روسیه در هماهنگی با ایران اجازه یکه‌تازی ترکیه را در قفقاز نمی‌دهد
اگرچه هنوز آن هماهنگی دلخواه و کامل استراتژیک بین تهران و مسکو شکل نگرفته است اما هریک از دو قدرت روسیه و ایران در مسیری مشترک قدم برمی‌دارند که راه را بر ناتو برای نفوذ در قفقاز خواهد بست.
گروه جهان خبرگزاری آنا- محمد جعفری؛ حوزه قفقاز جنوبی شامل جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان و نیز جمهوری خودمختار نخجوان که همگی در شمال مرزهای ایران قرار گرفته‌اند به دلیل اهمیت استراتژیک در ۳۰ سال گذشته یعنی پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ به محلی برای محقق شدن توطئه‌های ناتو و شرکایش ازجمله رژیم صهیونیستی تبدیل شده است. ناتو از طریق ترکیه و اسرائیل بسیار سعی دارد که زمینه حضور خود در قفقاز را فراهم کرده و تا مرزهای چین گسترش یابد. جنگ ۴۴ روزه سال گذشته در قفقاز جنوبی با حضور ملموس ترکیه و اسرائیل همراه بود. این امر به‌واقع زنگ خطری برای ایران و روسیه بود زیرا تحت کنترل ناتو قرار گرفتن قفقاز خطری جدی برای امنیت ایران، روسیه و حتی چین محسوب می‌شود.
موضوع مهمی که تمرکز تحلیلگران حوزه قفقاز را بیش‌ازپیش به خود جلب کرده است، طرح گسترش ناتو به شرق از طریق قفقاز جنوبی است که البته با مشارکت رژیم صهیونیستی که عضو ناتو نیست اما از شرکای اصلی این سازمان نظامی محسوب می‌شود سرعت و جدیت گرفته است. در این میان، روح‌الله مدبر، کارشناس ارشد مسائل روسیه و قفقاز با نگرش سیاسی – اقتصادی و نیز امیر سرتیپ محمدحسن نامی، استاد دانشگاه علوم نظامی با اشاره به واکنش‌های ایران و روسیه در مقابل طرح‌های درازمدت ناتو معتقدند که حضور دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای و نیز هوشیاری روسیه در مقابل اقدامات ترکیه در قفقاز جنوبی تا حد زیادی برنامه ناتو برای گسترش به شرق را متوقف خواهد کرد. به دلیل اهمیت راهبردی منطقه قفقاز، آنا پای صحبت دو کارشناس ارشد فوق‌الذکر در قالب بخش سوم نشست ریشه‌یابی تحولات قفقاز نشسته که متن کامل آن به‌قرار ذیل است:
دستگاه دیپلماسی ایران در خصوص حضور در قفقاز و تقویت روابط با روسیه فعال شده است
آنا: آقای مدبر با توجه به اشراف شما به سیاست داخلی و خارجی مسکو، آیا عملکرد مقامات ارشد تصمیم‌گیرنده در کرملین را برای جلوگیری از چرخش قفقاز به سمت غرب و در واقع ناتو مناسب می‌دانید؟
مدبر: در ابتدا از نقش کمرنگ ایران در قفقاز جنوبی در یک دهه اخیر باید گله کنم زیرا ما از همه لحاظ از این منطقه مهم راهبردی غافل شده بودیم مخصوصاً از دیدگاه امنیتی. در این میان جای خوشبختی است که ابرقدرت نظامی روسیه که در بسیاری از موضع‌گیری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی همسو با ایران است، در منطقه حضور داشت و در هماهنگی با ایران اجازه نداد که ترکیه بیش‌ازحد در قفقاز جنوبی به‌ویژه در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ جولان دهد.
ایران و روسیه به‌عنوان دو قدرت بزرگ و همسو در خصوص مسائل مهمی چون امنیت باهم هماهنگی دارند
منظورم دعوت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان برای حضور در روسیه در نهم نوامبر سال ۲۰۲۰ است. مسکو در آن نشست سه‌جانبه هیچ نقشی برای ترکیه قائل نشد و به‌واقع آنکارا را لایق حضور یک نشست منطقه‌ای مهم ندانست.
البته کشور ما هم می‌توانست چنین ابتکاری را حتی قبل از روسیه انجام دهد یا تلاش کند در نشست سه‌جانبه برای رسیدن به آتش‌بس بین ایروان و باکو با میانجیگری مسکو حضور داشته باشد که متأسفانه این‌چنین نشد، هرچند شاهد این هستیم که دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم نسبت به تحولات قفقاز جنوبی فعال‌تر از دولت قبلی است. متولیان سیاست خارجه کشور در حال برجسته کردن نقاط مشترک ایران با جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان هستند تا با تکیه بر آن‌ها راه نفوذ بیگانگان به منطقه را ببندند. تماس‌های متعددی بین وزیر خارجه ما و وزیر خارجه آذربایجان صورت می‌گیرد و طرفین هم بر رفع سوء تفاهمات تأکید دارند. رسماً هم رئیس‌جمهور آذربایجان اعلام کرده، تعهد داده و گفته اینجا پایگاه اسرائیلی‌ها نخواهد شد.
آنا: از ترکیه و جولانش در منطقه صحبت کردید. به عقیده شما چرا ترکیه به این سیاست روی آورده است؟
مدبر: ترکیه سر قضیه جزیره کریمه از اوکراین حمایت و در مورد قفقاز، خود را به نفع باکو وارد قضیه کرد. یعنی سیاست ترکیه یک سیاستی است که فکر می‌کند اگر به روسیه مثلاً در کریمه فشار بیاورد می‌تواند در قفقاز امتیاز بگیرد که اشتباهی محض است. یعنی این‌جوری نیست که روسیه به ترکیه اجازه دهد که از آن امتیاز بگیرد. این روسیه، روسیه (بوریس) یلتسین نیست که به کسی امتیاز دهد، این روسیه، روسیه پوتین است. روسیه‌ای است که راهبرد مشخصی دارد. روس‌ها دارند از ترکیه در حوزه اقتصادی استفاده می‌کنند. بیشترین سرمایه‌گذاری‌ها را هم از ترکیه جذب کرده‌اند اما این همکاری‌های اقتصادی باعث نشده که مسکو در مسائل راهبردی گوی و میدان را به آنکارا واگذار کند.
آنا: به عقیده شما روسیه در ابتکار آتش‌بسی که در نهم نوامبر ۲۰۲۰ انجام داد یا بعدازآن با ایران هماهنگ شده بود؟
مدبر: شکی نیست که ایران و روسیه به‌عنوان دو قدرت بزرگ و همسو در خصوص مسائل مهمی چون امنیت با هم هماهنگی دارند. سفر سرلشکر محمد باقری، رئیس‌کل ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران به روسیه نمونه بارز این هماهنگی است. استقبال از سرلشگر باقری بی‌نظیر بود. من اطلاع دارم که یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح‌شده در دیدار سرلشگر باقری از مسکو در خصوص قفقاز بود.
باید این موضوع مورد تأکید قرار دهم که ایران برای روسیه یک موضوع خاص است. دیده نشده که ارتش روسیه در فرودگاه برای استقبال از یک فرمانده خارجی مارش نظامی بزند و سرود بخواند اما دیدیم برای سرلشکر باقری این کار صورت گرفت. این مراسم به‌ندرت حتی در دوره اتحاد جماهیر شوروی انجام شده بود. ژنرال‌های روسی در مقابل ژنرال‌های خارجی کت‌وشلوار می‌پوشند، اصلاً تحویلشان نمی‌گیرند و می‌گویند درجه ما بالاتر از آن‌هاست اما در مقابل سردار باقری ما بسیار محترمانه رفتار کردند و یونیفورم نظامی به تن داشتند.
بیشتر بخوانید:
همین مسئله باعث می‌شود که ما این نقطه مشترکمان با روس‌ها را تقویت کنیم و از این امر در گرفتن امتیازاتی به نفع خودمان در تعاملات منطقه‌ای و جهانی بهره بگیریم. افزون بر این، سردار باقری از واحدهای نمونه ارتش روسیه دیدار رسمی نظامی داشت که خودش نوعی پیام به آنکارا و باکو بود.
آنا: با تشکر از دکتر مدبر، صحبت به نیروهای نظامی و استقبال بی‌سابقه از سردار باقری در مسکو رسید. بهتر است در خصوص دیپلماسی نظامی از امیر نامی سؤال کنیم تا در خصوص تعامل نیروهای مسلح کشور با دستگاه دیپلماسی توضیحاتی ارائه بدهند.
نامی: همکاری بین نیروهای مسلح و دستگاه دیپلماسی در ایران نهادینه‌شده است. امروزه دستگاه دیپلماسی و نیروی مسلح ما از روابط و همکاری‌های بسیار تنگاتنگی برخوردارند. حضور نمایندگان نیروهای مسلح در سفارتخانه‌های ایران تحت عنوان وابسته نظامی نمونه بارز این همکاری است.
علاوه بر آن، در حال حاضر ستاد کل نیروهای مسلح یک معاونت در همین راستا تشکیل داده و خیلی گسترده و خیلی فعال دارد عمل می‌کند ضمن اینکه شورای عالی امنیت ملی هم از فرماندهان ارشد نیروهای مسلح در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کند.
با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب به کشورهای منطقه ازجمله ترکیه و آذربایجان باید گفت که فرمایشات فرمانده کل قوا خط قرمز ایران هستند
ما در دانشگاه عالی دفاع به ریاست سردار احمدی مقدم بیش از ۴۰۰ میز مطالعاتی در اختیار داریم که مشغول پژوهش در زمینه‌های متفاوت هستند. میز مطالعاتی که از آن صحبت شد منحصر به نظامیان نمی‌شود و کارشناسان و مقامات وزارت امور خارجه و دانشگاه‌های مرتبط هم در آن حضور دارند. آن‌ها می‌نشینند روی یک مسئله فکر می‌کنند و نتایج را جمع‌بندی می‌کنند تا در قالب طرحی مدون به مسئولان مربوطه و حتی اگر لازم باشد به رهبر معظم انقلاب اسلامی هم ارائه شود.
آنا: با توجه به توضیحات شما پس چرا ما در خصوص مسئله حساسی همچون قفقاز خیلی خوب و به‌موقع عمل نکردیم و درواقع از بروز این نابسامانی‌ها پیشگیری نکردیم؟
نامی: لازم است متذکر شوم نظام ما یک تفاوت با همه کشورهای جهان دارد. ما یک نظام اسلامی داریم که دو قسمت است. یکی حاکمیت است که ثابت است و خوشبختانه بر تمامی ارکان کلان جامعه اشراف دارد و بخش دیگر نظام ما دولت‌ها هستند که هر چهار سال یا هشت سال با سلایق و علایق سیاسی مختلف بر اساس آرای مردم می‌آیند، سیاست‌های خود را اجرا می‌کنند و می‌روند.
من فکر می‌کنم در این چند سال گذشته برخی از کشورها به‌خصوص ترکیه و آذربایجان یا برخی از کشورهای دیگر، سیگنال‌های اشتباه دریافت کردند؛ دلیل آن را هم توضیح می‌دهم. در دریای خزر آقای روحانی رئیس‌جمهور سابق قراردادی را پذیرفت که مفاد آن را در مقابل هر انسان عادی هم بگذارید می‌گوید که اشتباه است. قراردادی که دولت سابق در خصوص دریای خزر امضا کرد بر اساس تراز ۲۸ متر بود که مطابق با نظر کارشناسان کاملاً اشتباه بود. منهای ۲۸ متر یعنی اینکه سطح آب دریای خزر نسبت به سطح آب‌های آزاد منهای ۲۸ متر پایین‌تر است درحالی‌که در طول سه دهه گذشته فقط دو سال منهای ۲۸ بوده، بقیه‌اش همه منهای ۲۶ یا منهای ۲۴ بوده.
وقتی ما می‌گوییم منهای ۲۸ متر یعنی سطح دریای خزر که ۳۶۹ هزار کیلومترمربع است به ۴۱۷ هزار کیلومترمربع افزایش می‌یابد. یعنی آن فردی که قرارداد را امضا کرد به‌واقع آن تفاوت را بخشیده به کشورهای دیگر بدون اینکه اصلاً روی آن فکر کند.
این‌گونه اقدامات بود که سیگنال اشتباه به دیگر کشورها ارسال کرد. البته لازم است که تأکید کنم مقام معظم رهبری در اوضاع حیاتی همیشه وارد میدان شده‌اند و جلوی اشتباهات عمده را گرفته‌اند. به‌عنوان‌مثال در خلال جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ ایشان فرمودند که مناطق اشغال‌شده توسط ارتش ارمنستان باید به باکو بازگردانده شود و درعین‌حال مرزهای بین‌المللی حفظ شوند و امنیت ارامنه ساکن در قره‌باغ هم باید برقرار باشد.
در خصوص سهم ایران از دریای خزر هم ایشان فرمودند که سهم ما ۲۰.۱ درصد کمتر نباید باشد. این‌گونه مواردی که فرمانده کل قوا می‌فرمایند برای ما فصل‌الخطاب است. با توجه به بیانات رهبر معظم انقلاب به کشورهای منطقه ازجمله ترکیه و آذربایجان اعلام می‌کنم که فرمایش فرمانده کل قوا خط قرمز ما هستند. شما که از قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران آگاه هستید، آذربایجان شما هم آگاه هستید، ما تا به حال تنها بخشی از قدرت نظامی‌مان را به دنیا نشان داده‌ایم.
دیده نشده که ارتش روسیه در فرودگاه برای استقبال از یک فرمانده خارجی مارش نظامی بزند و سرود بخواند اما دیدیم برای سرلشکر باقری این کار صورت گرفت
به‌طورمثال، در سال ۹۸ ما با سامانه سوم خرداد، آن هواپیمای فوق پیشرفته و سری آمریکا (گلوبال هاوک) را در آب‌های سرزمینی خودمان توسط نیروی هوافضای سپاه هدف قرار دادیم. شاید آن هواپیمای آمریکایی از آسمان بسیاری از کشورها عبور کرده و کار شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات انجام داده بود که از دو حالت خارج نبود. یا آن را شناسایی کرده بودند اما نتوانستند یا نخواستند بزنند یا جرئت نکردند درگیر شوند یا نتوانستند درگیر شود. اما شناسایی کردیم و زدیم که به هر صورت نشان‌دهنده قدرت نظامی ما بود.
ما در مناطق دوردست ازجمله سوریه هم قدرت خود را به رخ جهان کشیدیم. باخبر هستم که رؤسای ستاد مشترک بعضی از کشورها کنار هم جمع شده بودند، یکی از آن‌ها به سایرین گفت: «باید جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان یک واقعیت بپذیریم زیرا قدرت نظامی‌اش بسیار بالاست و این کشور در طول دو، سه دهه گذشته دست پشت سر هر کس گذاشت که بماند، ماندگار شد، نشانه‌اش بشار اسد رئیس جمهور قانونی سوریه و جنبش مقاومت حزب‌الله لبنان بود.»
جمهوری اسلامی ایران در خصوص امنیت مرزهایش با هیچ‌کس شوخی ندارد
علاوه بر این، قدرت‌های غربی تلاش کردند که حزب‌الله را خلع سلاح کنند اما نتوانستند این کار را انجام دهند. نه‌تنها نتوانستند خلع سلاح کنند بلکه قدرتمندتر هم شد. در خصوص یمن فرمانده نیروهای ائتلاف به رهبری سعودی‌ها که یک ژنرال بازنشسته پاکستانی بود گفت من ظرف ۳۰ تا ۴۵ روز یمن را کاملاً جمع می‌کنم. این قول را هم به عربستان و هم به امارات داد که شما بر تنگه باب‌المندب کاملاً اشراف استراتژیکی و راهبردی پیدا خواهید کرد اما الآن بعد از بیش از ۶ سال نه‌تنها نتوانستند علی‌رغم همه تسلیحات پیشرفته و توانمندی‌هایی که داشتند پیشروی داشته باشند بلکه مناطق تحت اشغال ائتلاف یکی پس از دیگری به دست ارتش و نیروهای مردمی یمن می‌افتند.
بیشتر بخوانید:
درهرصورت این پیام‌ها را باید مجدداً به ترکیه اعلام کنیم. البته خودشان از قدرت نظامی ما مطلع هستند و بدانند که ما باکسی شوخی نداریم. حتماً در مواردی که اقدامی انجام شود که با حاکمیت و با تمامیت سرزمینی ما متضاد باشد حتماً اقدام خواهیم کرد و باقدرت خواهیم ایستاد.
نکته دیگری می‌خواستم بعداز دریای خزر به آن اشاره کنم این بود که زمانی که ما به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمدیم، ناتو بسیار ناراحت شد چون به هر صورت پیمان شانگهای امروزه به‌تدریج روی ابعاد نظامی هم با قدرت دارد وارد عمل می‌شود.
کشورهای قدرتمندی ازجمله روسیه، هند و چین از قبل در پیمان شانگهای حضور داشتند اما وقتی جمهوری اسلامی به عضویت دائم این پیمان درآمد واقعاً معادلات به هم خورد و این موضوع بود که باعث عصبانیت ناتو شد. به‌هرحال ناتو می‌داند که نیروهای مسلح ایران اعم از سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی از عملیاتی‌ترین نیروهای جهان هستند.
انتهای پیام/۴۱۵۵/پ
انتهای پیام/
