بخش اول/ بختیاری در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا:
مسائل حوزه صنعت و جامعه باید با پژوهش‌های دانشگاهی حل شود
پژوهش خوب، مبتنی بر ادبیات مشترک دانشگاه و صنعت شکل می‌گیردمدیر کل برنامه‌ریزی و توسعه آموزشی دانشگاه امام صادق (ع) گفت: باید مسائل جامعه، دستگاه‌های اجرایی، صنعت و حاکمیت از طریق پژوهش‌های دانشگاهی حل شود.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا_ فاطمه بحیرایی؛ بارزترین شاخص بالندگی و توسعه‌یافتگی یک کشور، توانایی‌های فناورانه و پژوهش‌های علمی و کاربردی آن است، بنابراین افزایش ظرفیت و کارایی پژوهش‌های علمی و کاربردی، مستلزم شناخت دقیق منابع و مؤلفه‌های بالقوه موجود است.
جامعه‌ای می‌تواند از تحقیق به عنوان تنها امکان شناسایی و برنامه‌ریزی حل معضلات جاری خود بهره گیرد که علاوه بر گسترش فرهنگ تحقیقاتی، به امر نظام‌بخشی جامعه علمی خود نیز بپردازد و پژوهش و تحقیق را به عنوان یک عنصر بنیادین سازماندهی کند.
درحال حاضر اجماع تنها از طریق پژوهش‌های علمی می‌توان معضلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را حل و فصل کرد و از کنار این دستاورد گران‌قیمت نباید به آسانی گذشت. برنامه‌ریزی و تحقیق، لازم و ملزوم یکدیگرند و بدون برنامه‌ریزی مشخص، تحقیق اصولی صورت نمی‌گیرد.
در این زمینه با حسین بختیاری، مدیر کل برنامه‌ریزی و توسعه آموزشی دانشگاه امام صادق (ع) به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه مشروح آن‌را از نظر می‌گذرانید.
آنچه در گفت‌وگوی ما با حسین بختیاری می‌خوانید:
* لازمه رشد کیفی دانشگاه‌ها پژوهش است
* تعریف شاخصی برای سنجش میزان شور و نشاط علمی در دانشگاه‌ها
* محدودیت‌های بودجه‌ای بر انگیزه پژوهشگران تاثیرگذار است
*پایان‌نامه‌های غیرکاربردی نباید تایید شود
لازمه رشد کیفی دانشگاه‌ها پژوهش است
آنا: موانع فعالیت‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها چیست؟
بختیاری: در تعریفی که از نسل‌های مختلف مراکز آموزشی وجود دارد، دانشگاه‌های نسل اول آموزش محور هستند و مأموریت یادگیری، تعامل استاد و دانشجو و انتقال دانش به دانشجویان رادارند و این موارد دغدغه اصلی این نسل دانشگاهی است. دانشگاه‌های نسل دوم پژوهش محور هستند و علاوه بر مأموریت قبلی، تولید علم و انجام پژوهش‌هایی ناظر به حل مسائل واقعی را نیز بر عهده‌دارند.
منطقی در نسل بندی دانشگاه‌ها وجود دارد که اگر آن را به فضای پژوهش تعمیم دهیم به این نتیجه می‌رسیم که این مسیر از آموزش می‌گذرد و تا زمانی که آموزش کامل و جامعی مبتنی بر سرفصل‌های روزآمد و کاربردی ارائه نشود و در تقویت مهارت‌های کاربرد آموزش‌ها و تخصص‌ها گام برنداریم طبیعتاً برای پژوهش کیفی نیز موفق نخواهیم بود.
به‌عبارت‌دیگر شروع پژوهش از پیدا کردن مسئله است. یعنی پژوهشگر ابتدا باید مسئله را به‌درستی شناسایی کند و سپس طرحی برای تحلیل آن داشته باشد. مسئله شناسی مقوله‌ای بااهمیت بوده که می‌توان گفت بخش مهمی از مسیر پژوهش در آن وجود دارد. فردی قادر به شناسایی مسئله خواهد بود که مرحله آموزش را به‌خوبی پشت سر گذاشته باشد. اساساً مرحله آموزش جوابگوی سؤالات، و مرحله پژوهش برای پاسخگویی به مسائل است. تا هنگامی‌که فردی در قالب پاسخگویی به سؤالات، آموزش را پشت سر نگذاشته و رشد نکرده باشد در ذهنش مسئله‌ای شکل نمی‌گیرد. پژوهش مسئله محور نیز به همین معنا است. باید موضوعات پایان‌نامه‌ها برای تأیید، به یک حوزه کاربردی یا یک سازمان خاص گره بخورد.
بایدموضوعات پایان‌نامه‌ها برای تایید، به یک حوزه کاربردی یا یک سازمان خاص گره بخورد
در دوره کارشناسی ذهن دانشجویان مملو از آموزش‌ها، تئوری‌ها و نظریات است اما در مقاطع تحصیلات تکمیلی وارد عرصه پژوهش می‌شوند. هنگامی‌که فردی مقطع آموزشی و پژوهشی را به‌خوبی پشت سر گذاشته و ذهنش پر از نظریات باشد، در فضای واقعی جامعه با مسائلی مواجه می‌شود که این تئوری‌ها پاسخگوی مسائل او نیست، بنابراین باید به جست‌وجو و پژوهش می‌پردازد بنابراین علت اصلی مشکلات پژوهشی ما شکل نگرفتن دوره‌های آموزشی خوب است.
نکته دوم بحث اجرایی و بحث همیشگی محدودیت بودجه است، هر زمان کمبودی در بودجه‌ها ایجاد می‌شود اولین حوزه‌ای که با کاهش بودجه مواجه خواهد شد حوزه پژوهش است، درصورتی‌که لازمه رشد کیفی دانشگاه‌ها در بخش‌های مختلف، حتی آموزش و به‌روزرسانی سرفصل‌ها پژوهش است و اساساً باید مسائل جامعه، دستگاه‌های اجرایی، صنعت و حاکمیت از مسیر پژوهش‌های دانشگاهی حل شود.
نکته سوم این است که پژوهش محور شدن دانشگاه‌ها نیازمند اقدامات فرهنگی و زیربنایی جدی است. خواستگاه دانشگاه‌ها، علم‌آموزی و انتقال دانش به دانشجو بوده و لازمه عبور به نسل بعدی دانشگاهی و محوریت تولید علم، فرهنگ‌سازی و کارهای زیربنایی خواهد بود. برخی از دست‌اندرکاران کار علمی اعم از دانشجو و استاد، پژوهش را بخشی از زندگی علمی خود تعریف نمی‌کنند و یا جایگاه شایسته‌ای به آن نمی‌دهند که اساتید باید به این درک برسند و این فرهنگ ایجاد شود که بخشی از فعالیت علمی ۴۰ ساعته هفتگی ناظر به پژوهش باشد.
تعریف شاخصی برای سنجش میزان شور و نشاط علمی در دانشگاه‌ها
آنا: آیا کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها مطلوب است؟
بختیاری: دانشگاه‌ها با یکدیگر متفاوت هستند و سطح‌بندی دانشگاه‌ها نیز ناظر به شناسایی همین تفاوت‌ها است. در بعضی دانشگاه‌ها وضعیت بهتری داریم و در برخی دیگر فاصله قابل‌توجهی با وضعیت مطلوب وجود دارد و گویا ملاک تعدادی از دانشجویان تنها گرفتن مدرک است. برای سنجش مطلوبیت کیفیت آموزش نیازمند شاخص‌هایی هستیم، که به‌عنوان مثال می‌توان به شاخص‌هایی از قبیل میزان موفقیت و قبولی دانش‌آموختگان یک دانشگاه در مقاطع تحصیلی بالاتر، معدل دانشجویان و یا موفقیت در المپیادها اشاره کرد. یکی از شاخص‌های مهم که بعضاً جنبه کمّی ندارد و شاید سنجش آن نیز تا حدی سخت باشد میزان جنب‌وجوش علمی در دانشجویان و علاقه به علم‌آموزی و یادگیری به خاطر خود علم است.
دانشگاه‌ها چه میزان در تربیت افرادی که علم را عاشقانه و با جان و دل دریافت می‌کنند موفق بوده‌است؟ شاید بتوان شاخصی برای سنجش میزان شورونشاط علمی در دانشگاه‌ها تعریف کرد، به طور مثال می‌توان به میزان تربیت مدرسین و خروجی‌های علمی مراکز علمی اشاره کرد. در دانشگاه امام صادق (ع) بیش از ۳۵ درصد فارغ‌التحصیلان عضو هیئت علمی مراکز آموزشی مختلف هستند و این امر حاکی از شورونشاط علمی و دغدغه‌های پژوهشی در میان دانشجویان بوده که می‌تواند شاخص خوبی برای سنجش کیفیت آموزشی این دانشگاه باشد که این امر متضاد مقوله مدرک‌گرایی است.
آنا: کیفیت آموزش در سطح‌بندی دانشگاه‌ها موثر است؟
بختیاری: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تعداد زیادی دانشگاه مواجه است که بعضاً ساختارهای متفاوتی دارند، به‌طور مثال دانشگاه امام صادق (ع) یک دانشگاه ماموریت‌گرا بوده که رسالتی مشخص و ویژه برای آن تعریف شده است که در ابتدا می‌توان به تولید علوم انسانی اسلامی و علم دینی، در وهله دوم تربیت نیروی متخصص و متعهد و در گام آخر به ارائه یک الگوی ویژه دانشگاهی در فضای علمی کشور اشاره کرد. بنابراین واقعاً وضعیت دانشگاه‌های مأموریت گرا در این سطح بندی‌ها مبهم خواهد بود زیرا یک فلسفه وجودی خاصی دارند که تا حدی متمایز از سایر دانشگاه‌ها است و طبیعتاً شرکت در یک نظام رتبه‌بندی یکسان می‌تواند در حق این قبیل دانشگاه‌ها اجحاف شود.
به‌طور مثال در دانشگاه امام صادق (ع) رشته‌های فنی مهندسی وجود ندارد بنابراین دانشگاهی که مأموریتی خاص و شرایطی ویژه دارد باید ازنظر سطح‌بندی متفاوت باشد. ما در سطح‌بندی‌ها چندین موسسه آموزش عالی داریم و نمی‌توان همه را در یک نظام رتبه‌بندی قرارداد که از طریق آن سطح‌بندی‌ها را مشخص کرد.
بیشتر بخوانید:
- هدف از برگزاری هفته پژوهش ایجاد تعامل سازنده میان صنعت و دانشگاه است
- اجرای پژوهش‌های هدفمند و بنیادی برای حل چالش‌های کشور ضرورت دارد
- پژوهشگران به مجلس شورای اسلامی ایده و راهکار می‌دهند
محدودیت‌های بودجه‌ای بر انگیزه پژوهشگران تاثیرگذار است
آنا: با وجود امتیازآور بودن طرح‌های پژوهشی برای دانشگاه‌ها علت عدم حمایت دانشگاه‌ها از پروژه‌ها چیست؟
بختیاری: لازم است سازوکاری برای ارتباط مستمر دانشگاه با جامعه و صنعت تعریف شود. البته در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌ها و برخی وزارت خانه‌ها همچون وزارت صمت اقداماتی صورت گرفته است و حتی نرم‌افزارهایی برای تسهیل ارتباط دانشگاه‌ها و جامعه و صنعت توسعه یافته است ولی این اقدامات کافی نیست و باید رشد پیدا کند، بنابراین اولین اقدام تعبیه یک سازوکار ارتباط مستمر است.
پژوهش خوب، مبتنی بر ادبیات مشترک دانشگاه و صنعت شکل می‌گیرد
نکته دوم وجود ادبیات مشترکی بین دانشگاهیان با جامعه و صنعت است. گاهی اوقات به علت دور بودن فضای این دو عرصه، اعضای این دو بخش متوجه دغدغه‌های یکدیگر نمی‌شوند. طرح پژوهشی خوب، طرحی است که مبتنی بر این ادبیات مشترک شکل گیرد، در غیر این صورت در تعریف مسئله و طرح پژوهشی دستاوردی نخواهیم داشت. یکی از راهکارهای حل این مشکل قرار گرفتن دانشگاهیان در عرصه جامعه و صنعت در قالب فرصت مطالعاتی است. پژوهش خوب، مبتنی بر ادبیات مشترک دانشگاه و صنعت شکل می‌گیرد.
مبحث بعدی محدودیت‌های بودجه‌ای و بعضاً تأخیر در پرداخت حق‌الزحمه‌ها بوده که بر انگیزه پژوهشگران تأثیرگذار است، هرچند پژوهشگران عزیز کشور ما دغدغه‌های حل مسائل نظام برایشان اولویت دارد، اما باید در این رابطه سازوکار جبران خدمت را نیز هموار کرد.
مقوله‌ای که در بازنگری سرفصل‌ها باید به آن توجه شود و مرتبط با این موضوع است این است که، واحد کارآموزی و کارورزی در همه رشته‌ها تعریف شده و دانشجو برای پاس کردن این واحدها ملزم به حضور در صنعت یا شرکت باشد. عموم رشته‌ها این ظرفیت رادارند، و این امر موجب برقراری ارتباط با جامعه، صنعت، حاکمیت، دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌ها می‌شود.
پایان‌نامه‌های غیرکاربردی نباید تایید شود
آنا: نخستین گام برای کاربردی شدن مقالات و پایان‌نامه‌ها که بتواند نیاز بخش‌های مختلف کشور از جمله حوزه صنعت را بر طرف کند، چیست؟
بختیاری: نخستین گام این است که ارتباط مستمر دانشگاه با جامعه و صنعت شکل گیرد و تقویت شود. در گام بعدی دستگاه‌های اجرایی و صاحبان صنایع نیازهای پژوهشی و مسائل خود را به صورت روزآمد معرفی کنند تا دانشگاهیان به‌جز موارد معدود نیازمند پژوهش‌های بنیادی و نظری سایر پژوهش‌ها و فعالیت‌های خود را به سمت مسائل کاربردی در همه رشته‌ها سوق دهند.
در نهایت وجود پیشنهاد مناسب می‌تواند این باشد که شرط تصویب پیش نهاده‌ها (پروپوزال) پیدا کردن یک حامی از دستگاه‌های اجرایی تعیین شود که حداقل حمایت معنوی و اطلاعاتی را از طرح‌ها داشته باشد. درنهایت باید موضوعات پایان‌نامه‌ها برای تأیید به یک حوزه کاربردی و یا یک سازمان خاص گره بخورد. بر این اساس پژوهش‌ها به یک سازمان خاص و عرصه کاربردی مرتبط می‌شود، که باید حمایت‌های مربوطه توسط استاد راهنما و دانشجو شناسایی‌شده و از شرایط تصویب حداقل حمایت معنوی بهره گیرند.
انتهای پیام/
انتهای پیام/
