وب‌سایت تحلیلی شورای آتلانتیک:
ایران، چین و روسیه آینده افغانستان را شکل خواهند داد
تأثیر سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین بر تأمین امنیت افغانستانیکی از تحلیلگران امنیتی که با تحولات منطقه به‌خوبی آشناست معتقد است در پی خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان نقش اساسی در شکل دادن به آینده سیاسی کابل را ائتلافی متشکل از تهران، پکن و مسکو بر عهده خواهد داشت.
به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، نیلوفر سخی، یکی از مقاله‌نویسان افغانستانی وب‌سایت خبری تحلیلی شورای آتلانتیک و استاد دانشگاه جورج واشنگتن در مقاله‌ای به تحلیل تحولات پس از خروج نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا از افغانستان پرداخته است و در این میان نقش اساسی در شکل دادن آینده افغانستان را در اختیار سه کشور قدرتمند ایران، چین و روسیه دانسته است. سخی که کارشناس حل منازعات است تحلیل خود از اوضاع را این‌گونه آغاز می‌کند که فاز جدیدی از همکاری منطقه‌ای در پی تصمیم جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج نیروهای نظامی واشنگتن تا یازدهم سپتامبر سال جاری از افغانستان در حال شکل گرفتن است تا بتواند بر چالش‌های امنیتی در این کشور جنگ‌زده غلبه کرد.
موقعیت بهتر ایران در افغانستان نسبت به هر قدرت دیگری در منطقه
علاوه بر رایزنی‌های آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا با رهبران پاکستانی و افغانستانی و کنفرانس ماه مارس در روسیه و تاجیکستان این مقامات ایران، چین و روسیه هستند که این روزها شدیداً درگیر طراحی نشست‌هایی با رهبران طالبان و مقامات دولت کابل هستند.
حضور سردار شهید سلیمانی در دره پنج شیر در دوره جهاد افغانستان
واضح است که یافتن راه‌حل پایدار برای پایان دادن به جنگ در افغانستان بدون داشتن اجماع بر یک نقشه راه سیاسی برای این کشور امکان‌پذیر نخواهد بود. به علت اینکه نزاع در افغانستان چندبعدی است تلاش‌های انفرادی کشورهای منطقه برای دستیابی به صلح موازی‌کاری و غالباً کم‌اثر هستند. هر یک از کشورهای این منطقه منافع خاص خود را در افغانستان دارند و بر این اساس است که تمایل دارند در آینده افغانستان نفوذ داشته باشند به همین دلیل است که روابط بین قدرت‌های منطقه‌ای برای رسیدن به یک اجماع مهم به نظر می‌رسد.
افغانستان باید به نقش مهم ایران و پیوند اخیرش با چین با تأمل بیشتری بنگرد
کشورهای قدرتمندی همچون ایران، روسیه و چین بیش از بقیه کشورها از برد یا باخت خود در صحنه سیاسی افغانستان منتفع یا متضرر می‌شوند. در سال‌های اخیر این سه کشور به‌صورت مستقیم در تحولات افغانستان درگیر بوده‌اند. حضور این سه کشور یا به‌صورت رسمی و در قالب تعامل با دولت کابل بوده یا به‌صورت غیررسمی در چارچوب حمایت از یکی از گروه‌های سیاسی در این کشور. ایران و روسیه از زمان آغاز گفت‌وگوهای صلح در ۲۰۱۸ نقش فعال‌تری را در امور افغانستان ایفا کرده‌اند. علاوه بر این، مشارکت چین با این دو کشور می‌تواند پس از خروج آمریکایی‌ها در افغانستان معنی‌دارتر باشد.
بیشتر بخوانید:
حامد کرزای: آمریکایی‌ها ننگ و فاجعه به جا گذاشتند، بهتر است بروند
خیز طالبان برای تصرفات بیشتر در افغانستان پیش از ۱۱ سپتامبر
به‌عنوان یک ابرقدرت نظامی روسیه به‌صورت مداوم در پی تعمیق نفوذ خود در آسیای مرکز بوده است و در حال حاضر خروج آمریکایی‌ها می‌تواند فرصت خوبی برای روسیه در گسترش نفوذ در این منطقه هم تصور گردد. به‌هرحال مؤلفه‌های منفی ازجمله عدم امنیت، تولید و قاچاق مواد مخدر، و بنیادگرایی دینی می‌توانند برای روسیه هم خطرساز باشد اما اگر روسیه بتواند به‌نوعی موفق به پاک کردن خاطرات وحشتناک حضور نیروهای نظامی دوره اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان از اذهان مردم این کشور شود خواهد توانست حاشیه امنیت خوبی برای مسکو و هم‌پیمانانش در آسیای میانه ایجاد کند. روسیه مدت‌هاست که اقدام به یارگیری در میان گروه‌های سیاسی در افغانستان کرده است تا به‌محض ایجاد خلأ قدرت در افغانستان بتواند بهترین جایگاه را برای تأمین منافعش در این کشور به دست بیاورد.
نگرش ایران با روسیه اندکی متفاوت است و به نظر می‌رسد که تهران به دنبال تقابل یا رقابت با مسکو نباشد بلکه تمایل دارد که با مسکو و پکن ائتلافی در راستای برقراری ثبات ایجاد کند
از سوی دیگر چین که به‌تازگی با ارائه ابتکار کمربند و جاده به دنبال گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در غرب آسیا، آفریقا، اروپا و حتی آمریکای لاتین است نیز به افغانستان به‌عنوان یک سکوی پرتاب نگاه می‌کند. چین می‌داند که بهره‌برداری از منابع غنی افغانستان نیاز به ایجاد امنیت پایدار و ثبات سیاسی در این کشور دارد. چین از سال ۲۰۰۷ برای رسیدن به منابع افغانستان برنامه‌ریزی کرده است. به نظر می‌رسد که مسکو و پکن با داشتن سیاست تقریباً مشابه نسبت به افغانستان بتوانند باهم سریع‌تر و راحت‌تر کار کنند و به نتایج دلخواه دست یابند. اگرچه هیچ‌یک از این دو کشور از تأسیس یک امارات اسلامی خوشنود نخواهند شد؛ اما اگر سیستم حکومتی امارات اسلامی بتواند منافع آن‌ها را تأمین کند، مسلماً ارتباط خود را با طالبان به‌عنوان گروهی که به دنبال این نوع سیستم حکومتی است ارتباط برقرار خواهند کرد.
اما ایران به‌عنوان یکی از بانفوذترین بازیگران منطقه‌ای در افغانستان همیشه بی‌ثباتی در این کشور را برای خود تهدید و البته ارتباط با این کشور را راهی برای تقویت نفوذ سیاسی و اقتصادی در افغانستان و کشورهای منطقه آسیای مرکزی می‌دانسته است. ایران در این راه حضور نیروهای آمریکایی را سدی برای خود می‌دانسته و همیشه خواستار خروج نیروهای نظامی ایالات‌متحده از افغانستان بوده است.
نقش ایران در نجات افغانستان از چنگال داعش
ایران منافع امنیتی قابل‌توجهی در افغانستان دارد و به همین دلیل با حمایت از تیپ فاطمیون متشکل از شیعیان افغانی با گسترش داعش در این کشور مقابله کرد. ایران هم از تولید و قاچاق مواد مخدر، گسترش ناامنی و تروریسم در افغانستان ناخشنود است و با آن به مقابله هم برخاسته است. درواقع ایران اصلاً به دنبال عملیات میدانی خشن نیست و تمایل دارد با تکیه بر قدرت نرم به گسترش نفوذ خود در این کشور بیفزاید.
سخی معتقد است که علی‌رغم دیدگاه مشترکی که روسیه و ایران درخصوص حضور نیروهای آمریکایی در منطقه دارند اما به نظر می‌رسد که روس‌ها تمایلی به وجود یک ایران قدرتمند در افغانستان ندارند. دیگر نگرانی روسیه برقراری مجدد روابط بین ایران و آمریکا است که می‌تواند نفوذ روسیه را به حاشیه براند.
حال با خروج سربازان آمریکایی، ایران نفوذ مستقیم و مؤثرتری در افغانستان خواهد داشت. نگرش ایران با روسیه متفاوت است و به نظر می‌رسد که به دنبال تقابل یا رقابت با روسیه نباشد و تمایل دارد که با مسکو و پکن ائتلافی در راستای برقراری ثبات ایجاد کند. سند همکاری ۲۵ ساله بین ایران و چین را می‌توان در همین راستا دانست. با اجرایی شدن این سند، ایران دومین شریک بزرگ چین در منطقه پس از روسیه خواهد بود.
البته چین محتاط‌تر از ایران و روسیه عمل می‌کند. پکن اگرچه به دنبال ائتلاف با ایران است اما نیم‌نگاهی هم به کشورهای نفت‌خیز عرب در حاشیه خلیج‌فارس دارد و نمی‌خواهد پیوندش با ایران روابط با عرب‌ها را به خطر بیندازد.
اگرچه انعقاد قرارداد بین قدرت‌های منطقه‌ای احتمالاً در آینده نزدیک تأثیر مستقیمی بر افغانستان دربر داشته باشد اما در درازمدت به‌ویژه درخصوص تبادل اطلاعات تأثیر خواهد داشت و افغانستان باید به نقش مهم ایران و پیوند اخیرش با چین با تأمل بیشتری بنگرد.
ایران با برخورداری از زبان، دین، فرهنگ و تاریخ مشترک با افغانستان، میزبانی از میلیون‌ها مهاجر افغانی برای حدود پنج دهه و نیز حمایت‌های مادی و معنوی از مردم افغانستان همیشه از جایگاه خاصی نزد مردم، اندیشمندان و علمای افغانستان برخوردار بوده است
قرارداد دوجانبه بین ایران و چین و مشارکت فراگیر بین روسیه و چین یک مثلث همکاری بین این سه کشور قدرتمند منطقه ایجاد کرده است که ساختار امنیتی آینده در منطقه را شکل خواهد داد.
ایران، روسیه و چین هرگز افغانستان را اشغال نخواهند کرد اما از این کشور به‌عنوان مکانی برای رقابت استراتژیک با نفوذ آمریکا بهره خواهند گرفت. خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان برای هر سه کشور چین، روسیه و ایران خشنودکننده است؛ اما هر یک نگران اتفاقات پیش‌بینی‌نشده دوره انتقال برقراری امنیت کامل به ارتش افغانستان هم هستند.
مطمئناً آمریکا به همکاری خود در زمینه‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی با افغانستان ادامه خواهد داد تا مطمئن شود این کشور بار دیگر به مکانی برای طراحی و اجرای عملیات ضدآمریکایی بدل نخواهد شد اما در این راه آمریکا نمی‌تواند ایران، روسیه و چین را از روند برقراری صلح در افغانستان کنار بگذارد زیرا این سه کشور به‌ویژه ایران با در نظر گرفتن منافع خود می‌توانند در جاری شدن صلح پایدار در منطقه نقش بسیار مؤثرتری ایفا کنند.
لازم است که یک نکته دیگر به توضیحات سخی افزود. ایران با برخورداری از زبان، دین، فرهنگ و تاریخ مشترک با افغانستان، میزبانی از میلیون‌ها مهاجر افغانی برای حدود پنج دهه و نیز حمایت‌های مادی و معنوی از مردم افغانستان در تاریخ معاصر همیشه از جایگاه خاصی نزد مردم، اندیشمندان و علمای افغانستان برخوردار بوده است؛ جایگاهی که هیچ کشور دیگری در منطقه نمی‌تواند به آن دست یابد.
انتهای پیام/۴۱۵۵/پ
انتهای پیام/
