سرقت علمی و راهکار‌های مقابله با آن/ توصیه‌هایی به دانشجویان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از نجف‌آباد، فرهاد فغانی، استادیار دانشکده مهندسی برق واحد نجف‌آباد در این کارگاه گفت: استفاده از آثار علمی، تحقیقاتی و ایده‌های دیگران بدون در نظر گرفتن حقوق مادی و معنوی آنها یا به عبارت دیگر، استفاده از تلاش و زحمت دیگران بدون جلب رضایت آنان می‌تواند تعریفی جامع از سرقت علمی باشد.

وی ادامه داد: سرقت علمی، نوعی حق‌الناس و تقلب در ارائه توانایی‌های واقعی یک فرد است، که باعث می‌شود تا منافع یک تحقیق، عاید افراد سودجو شده و محقق اصلی بی‌بهره بماند. در واقع این عمل غیراخلاقی به روند پیشرفت یک جامعه صدمات غیر قابل جبرانی وارد کرده و باعث بی‌انگیزگی در محقق اصلی می‌شود.

فغانی با مروری بر مصادیق سرقت علمی افزود: ارائه مکرر یک ایده به عنوان ایده‌ای نوین، دستکاری نتایج یک ایده، ارائه تفسیر اشتباه از یک موضوع، خواندن مقاله و استفاده از ایده به عنوان ایده خود و استفاده از نگارش و گویش دیگران از جمله نمونه‌های سرقت علمی است.

وی در خصوص راه‌های پیشگیری از سرقت علمی خاطرنشان کرد: استفاده از نرم افزارهای تشخیص سرقت علمی، تشخیص تفاوت بین اطلاعات عمومی و دانش نوین، استناد به پایگاه‌های علمی معتبر، عدم اعتماد به مجلاتی که در ازای گرفتن پول مقاله چاپ می‌کنند، افزایش مهارت‌های پژوهشی و ارزیابی صحیح از منابع اینترنتی می‌تواند از بروز و ظهور سرقت علمی جلوگیری کند.

مهدی رفیعی مدیر پژوهشی دانشکده مهندسی مواد واحد نجف آباد هم در ادامه این نشست علمی در خصوص آموزش و یادگیری روش‌های صحیح تحقیق و جستجوی منابع خطاب به دانشجویان گفت: در زمان یادداشت برداری از متن‌ها، در مورد تفسیر آن متن کاملا با دقت عمل کنید و اطمینان حاصل کنید منابعی را که مورد استفاده قرار داده‌اید، بدرستی ذکر شده‌اند. همچنین در نوشته‌های خود حتما بنویسید کدام جمله نوشته خود و کدامیک را از دیگر متون نقل کرده‌اید.

وی ادامه داد: مقاله تحقیقى اگر ارجاع نداشته باشد، به معناى آن است که همه آن را خودتان نوشته‌اید. داشتن ارجاع به آثار کار‌شناسان و صاحب نظران نشان مى دهد که در تهیه مقاله تا چه میزان مطالعه و تحقیق کرده‌اید. همچنین با ارجاع دادن، حق کسانى را که از کلام و نظراتشان استفاده کرده‌اید، محفوظ خواهید داشت. بهترین راه براى اطمینان از دقیق بودن ارجاع آن است که به هنگام مطالعه و تحقیق در منابع، به یادداشت بردارى منظم بپردازیم.

رفیعی با بیان لزوم ارجاع به تمام منابع استفاده شده اظهار کرد: به تمام منابعى که از آنها استفاده کرده‌اید، ارجاع بدهید. تنها کتاب نیست که باید به آن ارجاع داد. براى هر کلمه، فکر یا اطلاعاتى که از هر منبعى گرفته‌اید، باید ارجاع تهیه کنید. ارجاع به کتاب‌ها و مجله‌هاى علمى، روزنامه‌ها و مجله‌هاى عادى، جزوه‌ها یا بروشور‌ها، فیلم‌هاى سینمایى یا مستند، برنامه‌هاى تلویزیونى و سایت‌هاى اینترنتى و سایر منابع کامپیوتری جزء ارجاعاتی است که لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

وی با توجه به مجازات‌های قانونی سرقت‌های علمی و ادبی افزود: در دانشگاه‌ها، کمیته انضباطی به موارد دستبرد علمی دانشجویان و استادان رسیدگی می‌کند. در بسیاری از دانشگاه‌ها، دستبرد علمی توسط دانشجویان، تخلفی جدی محسوب شده و ممکن است به از دست دادن درجه دانشگاهی آنها بویژه در سطوح عالی نیز منجر شود. در برخی دیگر، بسته به نوع سرقت ادبی، از نمرة درسی دانشجو کاسته می‌شود. استادان و پژوهشگرانی که مرتکب دستبرد علمی می‌شوند، علاوه بر از دست دادن اعتبار خود، گستره‌ای از مجازات‌ها- از تعلیق تا اخراج کامل - را نیز متحمل خواهند شد.