خوشرو: حسن‌نیت آمریکا می‌تواند از بی‌اعتمادی‌ها بکاهد

سمیرا امیرچخماقی؛ گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: غلامعلی خوشرو نزدیک به یک سال است که به‌عنوان سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند. او پیش‌ از این، سفیر ایران در سوئیس بود. خوشرو البته در سال‌های 1380 تا 1384 معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه بوده است و معاونت نمایندگی ایران در سازمان ملل در آمریکا و سفارت استرالیا را نیز در کارنامه خود دارد.

او در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درباره روزهای پس از اجرای برجام و روابط ایران و آمریکامی‌گوید و مبارزه با تروریسم در سازمان ملل. نماینده ایران در سازمان ملل معتقد است که تصمیم‌گیری‌های سازمان ملل درباره گروه‌های افراطی مانند «داعش و النصره» تاکنون یکی از قوی‌ترین و سریع‌ترین تصمیم‌گیری‌ها در تاریخ سازمان ملل بوده است.

مشروح این گفتگو را می خوانید:

فکر می‌کنید با اجرای برجام و با توجه به آنکه مقامات ایرانی و آمریکایی تاکنون تأکید داشته‌اند که هر دو طرف تعهدات خود براساس برجام را اجرا کرده‌اند، آیا دیوار بی‌اعتمادی در روابط ایران و آمریکا فرو خواهد ریخت و آیا برجام می‌تواند مقدمه‌ای برای شکل‌گیری گفتگوهای جدید باشد؟

در روند مذاکراتی که به برجام منتهی شد، توجه ما بر رفع برخی ابهام‌ها در مورد برنامه هسته‌ای مسالمت‌آمیز ایران و نهایتاً رفع تحریم‌ها متمرکز بود که خوشبختانه با حمایت مقام معظم رهبری، درایت آقای روحانی و مهارت آقای ظریف و همکاران ایشان به اهداف خود رسیده‌ایم و به‌زودی باید شاهد به اجرا گذاشته شدن برجام یعنی رفع تحریم‌ها باشیم.

با توجه به پیچیدگی‌های اجرای برجام ضروری است که تماس‌ها بین ایران و گروه 1+5 از جمله آمریکا، در چارچوب کمیسیون مشترک برجام برای مدت‌ها به همان ترتیبی که در جریان مذاکرات انجام می‌شد، ادامه داشته باشد. اما درباره اینکه این روند بتواند دستاوردهای دیگری نیز داشته باشد، نیاز به اندکی صبر دارد. پایبندی توأم با حسن نیت آمریکا نسبت به تعهداتی که در برجام عهده‌دار شده، به‌ویژه رفع کامل تحریم‌ها، و اجتناب آن کشور از ایجاد مسائل و مشکلات تازه در حوزه‌های دیگر قطعاً می‌تواند به کاستن از بی‌اعتمادی ریشه‌دار بین دو کشور کمک کند. با توجه به دشواری‌ها و بحران‌های عمیق و خطرناک در منطقه و ضرورت تمرکز جدی بر این بحران‌ها، اقدامات مورد اشاره از جمله می‌تواند در صورت صلاحدید مقامات عالی نظام شامل تبادل‌نظرهایی در این موارد باشد.

نوع ارتباط ایران و آمریکا در حل بحران سوریه را چطور ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به آنکه آمریکا تا پیش از گفت‌وگوهای هسته‌ای از هرگونه حضور ایران در مذاکرات مربوط به سوریه جلوگیری می‌کرد اما اکنون در گفت‌وگوهای وین از ایران دعوت کرده است و به‌نوعی کشورهای غربی در حل بحران سوریه بر اساس راه‌حل ایران چرخش کرده‌اند.

در جریان تلاش‌های جاری برای حل بحران سوریه، ایران مانند 17 کشور و دو نهاد بین‌المللی دیگر عضو یک گروه تماس بین‌المللی یعنی گروه بین‌المللی حمایت از سوریه ISSG است که برای این منظور به وجود آمده و آمریکا، روسیه و سازمان ملل مبتکر و هماهنگ‌کننده آن هستند. به‌عبارت‌دیگر روسیه و سازمان ملل به همان اندازه در این ابتکار سهم و نقش دارند که آمریکا. بنابراین، مشارکت ما در این روند ارتباطی به تماس یا عدم تماس ما در مورد سوریه با آمریکا ندارد.

به یاد دارید که سال گذشته نیز از ایران برای شرکت در «ژنو 2» درباره سوریه دعوت شد و بعد از آنکه شرطی برای شرکت ایران در این مذاکرات تعیین شد (یعنی پذیرش بیانیه ژنو یک) و ایران طبعاً هیچ پیش‌شرطی را در این مورد نپذیرفت، شرکت ما منتفی شد. به‌ عبارت‌ دیگر اینکه بگوییم آمریکا در مورد قبلی از حضور ایران در مذاکرات سوریه جلوگیری کرد، چندان دقیق نیست و نیز اینکه این بار آمریکا از ایران برای این مذاکرات دعوت کرده نیز خیلی دقیق نیست.

با این‌حال، قطعاً فضای جدید ناشی از مذاکرات موفق آمیز هسته‌ای در شکل‌گیری فضای بهتری برای انجام دور جدید مذاکرات در مورد سوریه نقش داشته و از جمله اینکه این بار پیش‌شرطی برای شرکت ایران در این مذاکرات مطرح نبوده، در این رابطه قابل‌توجه است.

شما به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل، به‌ عنوان رئیس جنبش عدم تعهد نیز فعالیت می‌کنید. در زمان حضور شما در این جایگاه ایران تا چه اندازه توانسته است از این موقعیت برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای و بین‌المللی خود استفاده کند؟

ریاست هر کشوری بر یک‌نهاد چندجانبه با جایگاه آن کشور در سطح بین‌المللی ارتباط دارد و حسن انجام‌وظیفه و مدیریت درست مباحث و به نتیجه رساندن روندها در نهاد مربوطه می‌تواند به ارتقای جایگاه کشور در سطح بین‌المللی، به معنی اعم کلمه، کمک کند. به‌ طور کلی، اصولاً با این تعبیر که کشوری با ریاست بر یک‌ نهاد چندجانبه بین‌المللی بتواند اهداف منطقه‌ای و بین‌المللی خود، به معنای اخص کلمه، را پیش ببرد، چندان موافق نیستم.

به‌طورکلی نقش رئیس در یک‌نهاد چندجانبه بین‌المللی عبارت است از مدیریت درست و ضابطه‌مند نشست‌ها، هدایت بحث‌ها به‌سوی پایانی مطلوب و موفق و مهم‌تر از همه ایجاد اجماع بین کشورهای شرکت‌کننده. علی‌الاصول رئیس یک‌نهاد چندجانبه از مواضع ملی کشور خود منفک است یا حداقل به‌طور مستقیم نمی‌تواند مبلغ مواضع ملی باشد. بلکه موفقیت رئیس موکول و مشروط بر رعایت بی‌طرفی در بین جریان‌ها و طرف‌های موجود و هدایت آنها به سمت مصالحه و اجماع در نهاد مربوط است. در غیر این صورت، روند مذاکراتی با شکست مواجه می‌شود و غالباً و حداقل به تلویح گناه شکست به گردن رئیس انداخته می‌شود که طبعاً کشور متبوع رئیس را نیز در محظور قرار می‌دهد.

در مورد جنبش عدم تعهد خوشبختانه طی دوره ریاست ایران، فعالیت‌های جنبش عدم تعهد به‌خوبی و بدون هیچ‌گونه مشکلی جریان داشته است. به‌طور خیلی خلاصه، اشاره‌کنم که جنبش عدم تعهد عمدتاً یک‌نهاد سازمان ملل محور است؛ یعنی عمده فعالیت‌های آن در داخل سیستم ملل متحد انجام می‌شود. به این معنا، جنبش درواقع بازوی مذاکراتی کشورهای درحال‌توسعه در ارتباط با طیفی از موضوعات مهم مانند حقوق بشر، حفظ صلح، خلع سلاح، اصلاحات سازمان ملل، موضوعات حقوقی و ... با کشورهای توسعه‌یافته است؛ عنی همه‌چیز غیر از موضوعات اقتصادی و اجتماعی که گروه 77 عهده‌دار آن است. کشورهای درحال‌توسعه نخست مواضع خود را در بین خود هماهنگ می‌کنند و سپس می‌کوشند تا مواضع هماهنگ خود را در مذاکرات با کشورهای توسعه‌یافته پیش ببرند.

در این زمینه‌ها و نیز درزمینهٔ نمایندگی جنبش عدم تعهد در عرصه‌ها و مجامع مختلف و برخی امور دیگر ایران تاکنون وظایف خود را به‌خوبی انجام داده و این امر توانسته به حال ارتقاء جایگاه کشور در سطح سازمان ملل مفید باشد.

شما دو روز پیش در سازمان ملل متحد سخنرانی‌ای با محوریت مبارزه با افراط گرایی داشتید، اصولاً برای مقابله با افراط‌گرایی و خشونت چه اقداماتی در سازمان ملل متحد انجام می‌شود؟

به‌جرأت می‌توان گفت که تصمیم‌گیری‌های سازمان ملل در ارتباط با گروه‌های افراطی مانند «داعش و النصره» تاکنون یکی از قوی‌ترین و سریع‌ترین تصمیم‌گیری‌ها در تاریخ سازمان ملل بوده است.

آخرین قطعنامه شورای امنیت در مورد داعش (2249) از همه کشورهایی که توان لازم رادارند می‌خواهد تا به هر وسیله ممکن (یعنی از جمله توسل به‌زور) علیه داعش وارد عمل شوند. این قطعنامه به‌روشنی هر گونه مانع حقوقی را برای اقدام نظامی کشورها علیه داعش از میان برداشته است. قطعنامه‌های دیگری نیز درگذشته تحریم‌های جامع و کاملی را برعلیه داعش برقرار کرده‌اند. البته ملاحظات سیاسی کشورها و نیز ملاحظاتی که در ارتباط با ابعاد عملیات نظامی وجود دارد تاکنون متأسفانه مانع اقدامات قاطع در این رابطه شده است.

در سطح مجمع عمومی نیز قطعنامه «جهان عاری از افراطی‌گری و خشونت» که پیشنهاد آن توسط ریاست محترم جمهور در سال 1392 در مجمع عمومی مطرح شد، در همان سال به تصویب رسید و به‌تازگی نیز مجدداً تکمیل و از تصویب مجمع عمومی گذشت.

این سند آخرین مراحل تدوین را می‌گذراند و قرار است به‌زودی در اختیار کشورها برای بررسی قرار گیرد و ظرف یکی دو ماه آینده در مجمع عمومی مذاکره و تصویب شود. این سند مهمی خواهد بود که در آن از کشورها خواسته خواهد شد تا قوانین داخلی خود را به نحوی مناسب برای مبارزه با افراط‌گرایی مورد تجدیدنظر قرار دهند و پیشنهاد‌هایی نیز برای مشارکت رسانه‌ها، رهبران مذهبی، نهادهای آموزشی و دانشگاهی و ... برای برطرف کردن علل ریشه‌ای شکل‌گیری افراط‌گرایی در آن ارائه خواهد شد.