گزینه‌های روی میز ایران مقابل ماشه/ واکنش ایران به اقدام آمریکا باید چگونه باشد؟

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، چنانچه آمریکا بتواند با زور و لابی و خلاف قطعنامه‌2231، تحریم‌های اولیه سازمان ملل را علیه ایران فعال کند، ایران نیز در مقابل می‌تواند دست به اقداماتی بزند که البته نمی‌تواند خوشایند طرف‌های اروپایی حاضر برجام باشد. از جمله تعلیق کردن پروتکل الحاقی که طبق مفاد برجام، دسترسی‌های ویژه‌ای به آژانس برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌بخشد.

 حسن روحانی، رییس‌جمهوری چندی پیش در واکنش به تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های اولیه سازمان ملل(مکانیسم ماشه) علیه ایران، با بیان اینکه مکانیزم ماشه مربوط به اعضای برجام است نه کشوری که نه تنها از آن خارج شده بلکه دیگران را تشویق به خروج از آن کرده و هر کشوری را هم که قطعنامه شورای امنیت را اجرا کرده، تنبیه می‌کند، گفت: اینکه خیلی روشن است چنین آدمی صلاحیت چنین کاری را ندارد. این پروسه معمولاً پروسه یک ماهه است، پایان شهریور این پروسه تمام می‌شود و آمریکا خوشبختانه نتوانست این پروسه را آغاز کند.

رییس‌جمهوری با تاکید بر اینکه آمریکا باید به دنیا بگوید در مکانیزم ماشه شکست خورده است، افزود: این شکست آمریکا، از پیروزی‌ها و موفقیت‌های بزرگ تاریخی ایران است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در توییتی، اقدام دولت آمریکا خاصه تلاش وزیر خارجه آن برای اعمال مکانیسم ماشه در روز 31‌شهریورماه را خلاف قاعده برجام خواند و گفت: مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا دوباره اشتباه کرده است و هیچ اتفاق جدیدی در تاریخ ۹‌سپتامبر (۲۹شهریور) رخ نخواهد داد، فقط قطعنامه‌۲۲۳۱ را بخوانید. وزیر امور خارجه کشورمان، افزود: بولتون که رییس(ترامپ) را برای پایان دادن به مشارکت ایران(در توافق هسته‌ای) متقاعد کرد، این کار را انجام داد.

فرایند (بازگشت تحریم‌ها) ساده، اتوماتیک‌وار یا سریع نیست اما به‌عمد پیچیده و طولانی است. آمریکا دیگر مشارکتی (در توافق هسته‌ای) ندارد. ظریف ماه پیش در بخشی از نامه خود به رییس اندونزیایی شورای امنیت سازمان ملل نیز با نفی حق آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه تصریح کرد: تاریخ مذاکرات برجام نشان می‌دهد که روند حل اختلاف عامدانه به صورت چند مرحله‌ای و زمانبر طراحی شده تا به حفظ این دستاورد منحصر به فرد جامعه بین‌الملل کمک شده و از اقدامات خودسرانه حتی مشارکت‌کنندگان واقعی در برجام، چه برسد به ایالات متحده که صراحتاً این جایگاه را از خود سلب کرده، ممانعت شود.

علاوه بر مقامات کشورمان، مقامات خارجی نیز در برابر بحران‌آفرینی حقوقی آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل(به‌عنوان نهاد تصمیم‌گیر درباره تحریم‌های ایران)موضع گرفتند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل روز چهارشنبه سپری شده در جمع خبرنگاران، گفت که شورای امنیت سازمان ملل است که می‌تواند قطعنامه‌های شورا را تعبیر و تفسیر کند و ما مطابق آنچه شورای امنیت گفته باشد عمل می‌کنیم.

با وجودی که طبق قواعد حقوقی مندرج در برجام، آمریکا به موجب خروج از این معاهده بین‌المللی(در تاریخ 18‌اردیبهشت سال‌97) اصلاً حق دخالت در روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را ندارد، اما این احتمال هم کم نیست که واشنگتن بخواهد با محفل بازی و اعمال زور و فشار بر کشورهای عضو شورای امنیت(به‌خصوص اعضای غیردائم) ضمن مواجه کردن این شورا با بحران و تناقض حقوقی، راهبرد فشار حداکثری خود نسبت به جمهوری اسلامی ایران را با فعال کردن مکانیسم ماشه، تکمیل کند.

با این حال ایران نیز گزینه‌هایی روی میز خود دارد که بتواند در اسرع وقت، بازگشت احتمالی تحریم‌های سازمان ملل را پاسخ گوید. اقدام یا اقداماتی که می‌تواند اعضای باقی مانده در برجام به‌‌ویژه طرف‌های اروپایی را به چالش بیاندازد چراکه آن‌ها به هیچ‌وجه قصد ندارند برجام به هم بخورد. همین چندی پیش بود که دومینیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس در اظهاراتی در اندیشکده شورای آتلانتیک آمریکا، در عین حال که تاکید کرد کشورش با واشنگتن کاملاً متحد است و کنار آمریکا شانه‌به‌شانه ایستاده، گفت که توافق هسته‌ای تا زمانی که پیمان جدیدی با ایران منعقد نشود به قوت خود باقی می‌ماند. اما گزینه‌های پیش روی ایران که می‌تواند متحدان آمریکا را با اما و اگر مواجه کند، چیست؟

گزینه‌های روی میز ایران

ایران نیز در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه گزینه‌هایی برای واکنش در نظر دارد که پیش از این بارها از سوی مقامات جمهوری اسلامی تاکید شده است. اولین گزینه ایران در واکنش به این اقدام آمریکا، «خروج رسمی از برجام» است. همچنانکه پیش از این مجلس شورای اسلامی در طرحی دوفوریتی، خروج خودکار از برجام را در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه، تدوین کرد.

گزینه دوم، «تعلیق پروتکل الحاقی» و «قطع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» است. جمهوری اسلامی ایران، امروز بیشترین همکاری را با آژانس دارد به‌طوری که کشورمان در صدر بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد. ایران اکنون به‌طور داوطلبانه در حال اجرای این پروتکل است. دو روز پیش کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در وین طی سخنانی در نشست فصلی شورای حکام با بیان اینکه ایران کشوری است که بیشترین شفافیت را در تعاملات خود با آژانس با پذیرش یک پنجم کل بازرسی‌های آن دارد، گفت: «نباید فراموش کنیم که پروتکل الحاقی بخاطر برجام و به‌طور داوطلبانه و موقت از سوی جمهوری اسلامی ایران اجراء می‌شود. در همین رابطه، باید خاطرنشان کنم همانگونه که مکرراً توسط جنبش عدم تعهد تکرار شده است، باید یک تمایز آشکار میان تکالیف حقوقی اعضاء تحت موافقت‌نامه‌های پادمان خود و تعهدات داوطلبانه آن‌ها، با این هدف که چنین تعهدات داوطلبانه‌ای به تکالیف حقوقی پادمانی تبدیل نمی‌شوند، به‌عمل آید.»

منظور غریب‌آبادی در سخنرانی مذکور از «تکالیف حقوقی اعضای تحت موافقت‌نامه‌های پادمان»، اعمال اجبار آژانس بر اعضا برای نظارت جامع بر فعالیت‌های هسته‌ای آن‌هاست. از زمان تأسیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌۱۹۵۷، مقررات پادمان‌های آن به‌عنوان ابزار ضروری عدم تکثیر هسته‌ای و همکاری صلح‌آمیز هسته‌ای عمل کرده‌است.

پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) انعقاد موافقتنامه‌های پادمانی(نظارتی) جامع با آژانس را توسط کشورهای عضو اجباری می‌داند. در همین باره، درخواست آژانس برای دسترسی به دو سایت هسته‌ای که اخیراً جمهوری اسلامی ایران در سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به کشورمان، با آن موافقت کرد، طبق اصول پادمانی بود. این نظارت‌ها همیشگی است و امکان خروج از آن برای نه ایران بلکه برای هیچ کشور دیگری وجود ندارد. با این حال نوع دیگری از نظارت‌های آژانس روی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، به پروتکل الحاقی مربوط می‌شود که در صورت استمرار اقدامات تخریبی آمریکا علیه ایران، کشورمان حق تعلیق این پروتکل را خواهد داشت.

گزینه دیگری که از سوی ایران مطرح شده «بازنگری دکترین‌هسته‌ای» است. «بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت و قرارگرفتن دوباره ایران ذیل فصل هفت خط قرمز ایران است.» این هشداری بود که عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و از چهره‌های مؤثر برجام به طرف اروپایی داد و تاکید کرد اگر چنین اتفاقی رخ دهد این به‌معنای آن است که «دکترین هسته‌ای» ایران اشتباه بوده است و ایران باید سیاست و دکترین هسته‌ای خود را مورد بازبینی و بررسی مجدد قرار دهد. تغییر دکترین یعنی اقدامات اساسی در راستای تغییر چارچوب حاکم بر فعالیت هسته‌ای ایران که می‌تواند شامل خروج از ان‌پی‌تی، غیرشفاف کردن برنامه هسته‌ای و اقداماتی این‌چنینی باشد.

منبع: صبح نو

انتهای پیام/