عضو هیات علمی دانشگاه آزاد دزفول: ما به جای آبخیزداری و ایجاد پوشش گیاهی، دام‌های خود را رها می‌کنیم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد دزفول در همایش «مدیریت منابع آب و نقش آن بر تولید ریزگرد‌ها» با توجه به بهره‌برداری از منابع آب تجدید شونده، گفت: برآورد شده است که ما در کشور حدود صد و سی میلیارد متر مکعب آب تجدید شونده در سال داریم که با تکنولوژی امروز، حدود صد میلیارد مترمکعب از آن قابل استحصال است.

دکتر نجف هدایت افزود: از این صد میلیارد مترمکعب، سرانه مصرف هر نفر در سال حدود هزار و سیصد مترمکعب است در حالی که متوسط دنیا پنج هزار متر مکعب در سال است. اگر جمعیت ما صد میلیون نفر بشود سرانه مصرف هر نفر هزار مترمکعب می‌شود و این یعنی به مرز بحران رسیده‌ایم چرا که دانشمندان زیر هزار مترمکعب را بحران می‌نامند.

وی تصریح کرد: در وضعیت موجود نود درصد این آب به بخش کشاورزی تخصیص دارد و این آب همانند کیکی است که نمی‌شود بزرگش کرد بنابراین باید بر روی موضوع تقاضا کار کرد.

هدایت، سدسازی و استحصال آب را مورد توجه قرار داد و بیان کرد: سد دارای سه فاز شامل ساخته هیدرولیکی و مخزن آب و همچنین بالادست آب که مدیریت آبخیزداری و دیگری پایین دست آب که مدیریت تقاضا و بهره برداری را دارد، است.

وی ادامه داد: آبخیزداری عبارت است از هرگونه فعالیت‌هایی که نتیجه آن منجر به تثبیت خاک در اراضی بالا دست سد و در حوضه آبریز شود و با استفاده از پوشش سبز گیاهی از فرسایش ورقه‌ای جلوگیری کند. مشکل اینجاست که ما به جای آبخیزداری و ایجاد پوشش سبز گیاهی، دام‌های خود را در آن‌‌ رها می‌کنیم.

هدایت افزود: دلیل ایجاد رسوبات این است که ما در مدیریت آبخیزداری خوب کار نکرده‌ایم، ما باید آبخیزهای خود را مدیریت و پوشش اشجار و تمام گونه‌ها را در آنجا تحکیم کنیم تا از روان بودن آب جلوگیری و در حرکت آب تاخیر ایجاد کند که این تاخیر آب، باعث جلوگیری از برداشته شدن سطح خاک و آورده شدن آن به پشت سد شود.

وی خاطرنشان کرد: با ایجاد نشدن پوشش سبز گیاهی در بالادست، باعث می‌شود رسوب به پایین دست بیاید و به جای اینکه در آنجا تثبیت‌کننده باشد در داخل مخزن ثبیت می‌شود و در این مخزن که باید نگهداری و سفره‌های آب را تغذیه کند و باعث بالا رفتن تراز ما و بهره‌برداری بیشتر شود ولی این هم نمی‌شود؛ این یعنی یک رژیم باخت باخت به طبیعت تحمیل می‌کنیم.

هدایت با توجه به وجود مشکل در بهره‌برداری از آب سد‌ها اذعان کرد: از آب سد‌ها برای مصرف کشاورزی، شرب شهری، صنعت و تفرجگاه بهره‌برداری می‌شود که ما در بخش کشاورزی گندم را به عنوان کشت پایه داریم و نیز در کنار آن نیشکر و مرکبات می‌کاریم.

دکتر علی افروس نیز با ارائه تعریفی از گرد و غبار و بررسی عوامل ایجاد‌کننده این پدیده چنین گفت: گرد و غبار به ذراتی بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از ۵ میکرون اطلاق می‌شود که بر اثر فرسایش بادی و بیابانزایی از سوی باد تا مسافت بسیار طولانی انتقال می‌یابد.
باد به عنوان عامل ایجادکننده این پدیده بوده است که در شمال خاورمیانه شکل می‌گیرد و با گذر از کوه‌های ترکیه و شمال عراق مانند قیفی به بیابان‌های عراق و سوریه سرازیر می‌شود، تا خلیج فارس و رسیدن به سطح آب‌های آزاد پیش می‌رود و گرد وغبار را منتقل می‌سازد. از چهار دهه پیش تاکنون، پدیده گرد و خاک در مناطق وسیعی از جهان از جمله نواحی جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، جنوب غرب آمریکای شمالی، شمال آفریقا و... که کمربند گرد و غبار جهانی گفته می‌شود، به فراوانی دیده شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد دزفول درباره تحلیل عوامل گرد و غبار در ایران گفت: پدیده‌ گرد و غبار در کشور از نظر تعداد حادثه منشا خارجی دارد و اثر خارجی این رخداد با منشا داخلی آن اصلا قابل مقایسه نیست. به عنوان مثال حتی روزی که بارش در استان خوزستان و اهواز خوب به نظر می‌رسید میزان گرد و غبار آن به ۸۶۰ میکروگرم یعنی ۶ برابر حد مجاز رسید که از سمت عراق بر استان بارید. این نشان‌دهنده تاثیر شدید منشا خارجی در افزایش میزان گرد و غبار است که اکنون میزان آن به یک هزار میکروگرم هم رسیده است. با وجود این، منشا داخلی در شدت‌بخشی به میزان گرد و غبار مشارکت دارد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. اکنون در هفت استان از جمله تهران، سیستان و بلوچستان، اصفهان، کرمان، بوشهر، هرمزگان، خوزستان، ایلام و بخشی از استان یزد منشا ریزگرد وجود دارد و این منشاها باعث می‌شود تا با وزش بادی محلی، گرد و غبار شدت یابد.

افروس افزود: برای مقابله با گرد و غبار بر اساس روش‌های سنتی یا باید کشت صورت بگیرد یا مالچ‌پاشی یا مدیریت که هر سه آنها به موضوع آب بر می‌گردد. به عنوان مثال، در تالابی که خشک شده است امکان مالچ‌پاشی وجود ندارد چون علاوه بر گردو غبار مشکل ترکیبات مالچی نیز برای مردم ایجاد می‌شود. در کشت نیز به آب و اعتبارات نیاز است.