دیده بان پیشرفت علم، فناوری و نوآوری
21 ارديبهشت 1399 - 12:41

شب قدر چگونه شبی است؟ / شب قدر از منظر قرآن

شب قدر از شب‌هاي باعظمت و بااهميت سال است. دليل فضيلت اين شب بر ديگر شب‌ها، اموري است كه در اين شب محقق مي‌شود.
کد خبر : 488634
unnamed.jpg

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، «قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.
بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.


شب قدر در منظر قرآن
در منظر قرآن، شب قدر، شب باارزش و پرفضیلت و با امور مهم و باعظمتی همراه است؛ همانند نزولِ اجمالی قرآن، پیدایش افاضات باطنی و فضای خاصّ معنوی، تقدیر و تعیین سرنوشت ها، تدبیر و برنامه ریزی‏ های جدید و نزول جبرئیل و فرشته‏ ها.
عبادت در آن شب، بالغ بر هشتاد سال ارزش دارد و قابل قیاس با سایر شب ها نیست. در چنین شبی خداوند بال رحمت می‏گشاید و بندگان خود را در رواق آن می‏نشاند و مؤمنان و عبادت گران را مشمول رحمت خاص خود می‏سازد.
شب قدر، قدر و قیمت بی‏شمار دارد.
«قدر» در لغت به معنای اندازه کردن، مقدر ساختن، قرار دادن چیزی به تعداد مخصوص و به شکل و شیوه مخصوص است. همچنین به معنای تعدیل کردن، به مقدار معینی قرار دادن، تقدیر و تدبیر امور خلقت، حکم و قضا و به مفهوم اندازه معین طبق مصلحت و به مقتضای حکمت است. پس شب قدر یعنی شب مخصوص رقم زدن سرنوشت انسان و برنامه ریزی کردن. به همین جهت آن را شب قدر می‏نامند؛ چون خداوند آنچه را در طول سال انجام خواهد گرفت، در آن شب، تقدیر و تعیین می‏کند، همانند حیات و مرگ، خیر و شر، طاعت و عصیان، سعادت و شقاوت، توسعه و تنگی رزق و معیشت و... و این گفتار، عصاره و مضمون آیه چهارم سوره «دخان» است که به صراحت بیان شده است:
«فیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ
در آن شب هر امری بر اساس حکمت (الهی) تدبیر و جدا می‏گردد».


پیدایش شب قدر
رسم دیرینه دولت‏ها است که در مجالس قانون گذاری و تصمیم‏گیری، بودجه و برنامه‏‌های اقتصادی را به مدت یکسال تعیین می‏کنند تا با طرح و تدبیر معین حرکت کنند و در مدار ثابت قرار گیرند. گویی این رسم، از نظامی برگرفته شده که در سراسر هستی جاری است. خداوند برنامه هر کسی را به تناسب شأن و شوکت و استعداد و صلاحیت خویش، در شب قدر تدبیر و تعیین می‏کند و فلسفه وجودی شب قدر هم، همین است. زیرا ملت های فاقد برنامه منظم و تقدیر و تدبیر ثابت، همیشه متزلزلند، و ثبات ندارند و مدت ها به دور خود می‏چرخند و ره به جایی نمی‏برند و به کمال و پیشرفت مطلوب، راه نمی‏یابند.
نظر به ضرورت برنامه ریزی است که خداوند در مقطع خاص و مبارکی، با تلاش و اراده خود افراد، برای آن ها، برنامه ریزی می‏کند، تا در چارچوب آن حرکت کنند. تاریخ و تجربه، به خوبی نشان داده است که جهش های نابه هنگام، و پیشرفت های غیرمنتظره و پیش از مقتضای زمان، در پرتو انوار لیلهٔ القدرها و الهامات غیبی بوده است که در تاریک‏ترین زمان، برای اولیاء خدا و پیامبران میسر شده است.
پیدایش و پیشرفت حیرت‏انگیز آیین اسلام، در تاریکی جاهلیت عرب، در لیلهٔ القدر درخشید و یک شبه راه هزار ساله پیمود.
پس فلسفه وجودی شب قدر این است که خداوند متعال می‏خواهد انسان‏ها به ویژه مسلمانان، به سبب محبوبیتشان در نزد خدا، خود در این شب تعیین سرنوشت و زمان تدبیر و برنامه ‏ریزی، نقش لازم را در تعیین مقدرات خویش ایفا کنند.
همچنین از انسان ها، سلب اختیار نشود و از شب قدر و تعیین تقدیر، بوی جبر نیاید و بشر راهِ جبر نپیماید؛ زیرا تقدیر هیچ‏گونه تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد، چرا که تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی ها و لیاقت های افراد و میزان ایمان و تقوا و پاکی نیت و اعمال آن هاست؛ یعنی برای هر کس آن مقدر می‏کنند که لایق آن است، یا به تعبیر دیگر زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده باشد، و این نه تنها منافاتی با اختیار ندارد بلکه تأکیدی بر آن است.


شب قدر چگونه شبی است؟
قرآن برای شب قدر، ویژگی ها و برجستگی هایی قائل است که آن را از دیگر شب ها ممتاز می‏کند و ما به بیان گذرای هر یک از آن ها می‏پردازیم:
۱. نزول قرآن: بدون تردید قرآن در شب قدر نازل شده است:
«إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیْلَهِٔ الْقَدْرِ»
و بدون شک، شب قدر در ماه رمضان قرار دارد:
«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ»
از بافت و پیوست این دو آیه برمی‏آید که اولاً شب قدر به یقین یکی از شب های ماه مبارک رمضان است. ثانیاً مجموع قرآن در آن نازل شده است نه جزئی از آن و نه آیات آغازین آن؛ که برخی بر آن و برخی بر این نظر، اصرار می‏ورزند.
تأکید بر این نکته ضروری است که نزول همه قرآن، در شب قدر، منافاتی با نزول تدریجی آن در طول بیست و سه سال دوران رسالت ندارد زیرا خود قرآن شاهد صادق است که آیات آن دو بار و به دو شکل نازل شده است:
الف ـ نزول دفعی و یکباره در ماه رمضان و در شب قدر به صورت نور، و بسیط و بسته و به دور از قالب مادی و حروف و کلمات؛ و به دیگر بیان، به صورت اجمال و فشرده و فهرست‏وار.
ب ـ نزول تدریجی، تفصیلی و به صورت باز و گسترده و به مقتضای زمینه و زمان و رویداد خاص. این مطلب به دو دلیل قابل اثبات است:
نخست: دلالت قرآن: برخی از آیات بر این دو نزول دلالت روشنی دارد:
«کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ»
کتابی است که آیات آن استوار گشته (و به هم پیوسته) سپس از جانب خدای حکیم و آگاه تفصیل داده شده است.
این آیه، از نزول اول به عنوان نزول تحکیم یافته و استوار و به هم پیوسته (= اُحکمت) و از نزول دوم که با تأخیر و فاصله زیادی از نزول اول صورت گرفته با کلمه «فُصِّلت» (= تفصیل داده شده) تعبیر می‏کند.
دلیل دوم استفاده از کلمه نزول و تنزیل است که اولی در نزول دفعی و دومی در تدریجی کاربرد دارد.
۲. برتری شب قدر
از آن جا که خداوند می‏خواهد مقامات معنوی مؤمنان را بالا ببرد، موقعیت خاصی را تمهید و مقطعی از زمان را معین کرده است تا آنان، با اعمال صالح در آن شب، چندین برابر ارزش بیابند و مانند برخی از حاکمان دل سوز اسلامی که در مناسبت های خاصی چون عید غدیر، عید فطر، میلاد نبوی و نیمه شعبان و سیزده رجب و... تعدادی از مجرمان و زندانیان را مورد عفو قرار داده و زمینه آزادی برخی را فراهم می‏آورند. این حقیقت در گفتار پیشوایان دینی نیز انعکاس یافته است:
یکی از شاگردان امام ششم (ع) به نام حمران می‏گوید: به حضرت صادق (ع) گفتم: مقصود خداوند از اینکه فرموده: شب قدر بهتر از هزار ماه است چیست؟ فرمود: عمل صالح همچون نماز و زکات و انواع کارهای خیر در آن شب بهتر است از همان اعمال در هزار ماهی که در آن، شب قدر نباشد.و اگر خداوند جزای اعمال خیر مؤمنان را چندین برابر نمی‏کرد، آنان به جایی نمی‏رسیدند، ولی خدای متعال، پاداش حسنات را برای آن ها، چندین برابر بالا می‏برد (تا در قیامت به چشمه‏ سار سعادت رهنمون شوند).اگر کسی در چنین شبی، دست به دعا بردارد، گویا بیش از هشتاد سال در حال دعا بوده است و خدا دست ردّ به سینه چنین کسی نمی‏زند، و از درگاه خویش نا امید نمی‏کند.



انتهای پیام/


انتهای پیام/

ارسال نظر
قالیشویی ادیب