تعداد شعبه بانکی در ایران 3 برابر کشورهای پیشرفته/ خلق پول بانک‌ها، چگونه بازار مسکن را ملتهب کرد؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، شعب هر بانک مهم‌ترین دارایی‌های نظام بانکی است. بانک‌ها مطمئناً برای انجام پاره‌ای از خدمات خود به شعبه فیزیکی نیاز دارند اما افزایش بیش‌ازحد تعداد شعبه می‌تواند نقش دارایی منجمد را برای آن‌ها ایفا کند. دارایی‌های منجمد، دارایی‌هایی است  که نقد کردن آن برای بانک‌ها بسیار دشوار است. نمودار زیر روند صعودی تعداد شعب بانک‌ها طی 12 سال گذشته را نشان می‌دهد. طبق این نمودار تعداد شعبه بانک در ایران، نزدیک به 19 هزار شعبه است. البته این افزایش در تعداد شعب بانکی در حالی رخ داده است که کارشناسان و مسئولین بارها خواستار کاهش آن‌ها شده‎اند.

ایران سه برابر سه کشور توسعه‌یافته شعبه بانکی دارد

بهترین راه سنجش تعداد شعب بانکی در ایران، مقایسه آن با دیگر کشورهای توسعه‌یافته جهان است. یکی از معیارهای سنجش تعداد شعب بانک‌ها در دنیا، سرانه تعداد شعبه به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت بالغ است که بانک جهانی نیز از همین شاخص استفاده می‌کند. این نسبت برای ایران 30.9 بانک به ازای 100 هزار نفر جمعیت بالغ است. همان‌طور که نمودار زیر نشان می‌دهد ایران سه برابر کشورهایی همچون چین، هلند، و آلمان شعبه بانکی دارد و همچنین تعداد شعب در ایران دو برابر کشورهایی همچون هند، سوئد و ترکیه است.

نمودار فوق نشان‌دهنده تعداد بالای شعبه بانکی در چهار کشور آمریکا، ژاپن، فرانسه و پرتغال است که اختلاف نسبتا زیادی با ایران دارند اما برای درک بهتر عملکرد این چهار کشور در زمینه شعب بانکی، باید روند این کشورها در یک دهه اخیر را مشاهده کرد. نمودار زیر نشان می‌دهد به‌غیراز ژاپن که روندی ثابتی را طی کرده است، در سه کشور دیگر نسبت تعداد شعبه به جمعیت بالغ، در حال کاهش است. درواقع با گسترش بانکداری الکترونیک در کشورهای توسعه‌یافته، اغلب آن‌ها به سمت کاهش تعداد شعب بانکی حرکت کرده‌اند.

برای درک چرایی تعداد بالای شعب بانکی و همچنین بررسی چالش‌های  نظام بانکی با این موضوع، باید مفهوم بانک را به طور کامل درک کرد. برخلاف تصور عمومی، بانک‌ها صرفاً واسطه وجوه نیستند که سپرده‌های مشتریان را دریافت و در قالب وام به صاحبان مشاغل اعطا کنند بلکه در اقتصاد امروزی بانک‌ها خالق نقدینگی هستند. آن‌ها برای خلق پول نیازی به جذب سپرده‌های مشتریان ندارند به‌نحوی‌که امروز بیش از 90 درصد پول موجود در کشور نه توسط بانک مرکزی، بلکه توسط بانک‌های تجاری ایجاد می‌شود.

اعطای امتیاز خلق پول به بانک‌های تجاری(که اساساً یک امتیاز حاکمیتی است) موجب ایجاد رانت عظیمی برای صاحبان بانک‌ها شده است. روش مدرن خلق پول این امکان را به بانک‌ها می‌دهد که با زدن چند دکمه در کامپیوتر، پول جدید ایجاد کرده و کسب ثروت کنند. هرچند خلق پول می‌تواند اثرات بسیار مثبتی همچون کاهش نرخ بهره در اقتصاد داشته باشد زیرا زمانی که عرضه پول در اقتصاد بیشتر شود، قیمت آن یعنی نرخ بهره کاهش می‌یابد. ولی در نبود نظارت صحیح بانک مرکزی، اعطای امتیاز خلق پول به بانک‌های تجاری تنها موجب فلاکت در اقتصاد می‌شود. نمادهای این فلاکت را از دادگاه‌های مفسدین اقتصادی گرفته تا دو شوک تورمی یک دهه اخیر می‌توان به‌وفور مشاهده کرد. همان‌طور که گفته شد بانک‌ها با زدن چند دکمه در کامپیوتر قادر به ایجاد پول هستند ازاین‌رو می‌توانند به‌راحتی وارد بازار‌های مختلف شده و به التهاب بازارها دامن بزنند. مهمترین بازاری که این موضوع در آن رخ داده، التهابات بازار مسکن است که بانک‌ها نقش غیرقابل انکاری در این التهابات داشته‌اند.

خلق پول چه بلایی بر سر بازار مسکن آورد؟

رفتار بانک‌ها در بازار مسکن هم به مانند افزایش تعداد شعبه است بانک‌های تجاری با خلق پول از یک‌سو موجب تورم در این بازار شده و از سوی دیگر به دلیل بالا رفتن سهم دارایی‌های غیرنقدپذیردر ترازنامه نظام بانکی موجب دست‌اندازی آن‌ها به منابع بانک مرکزی می‌شود. زیرا در صورت خروج سپرده بیش‌ازحد نرمال از یک بانک، این بانک قادر به فروش سریع دارایی‌های خود نخواهد بود تا عملیات تسویه بین‌بانکی را انجام دهد. این نوع از دارایی در نظام بانکی را به دلیل نقد شوندگی پایین (امکان تبدیل دارایی به پول نقد) دارایی منجمد می‌نامند.

همان‌طور که اشاره شد بانک‌ها  با فشردن یک دکمه، خلق پول می‌کنند و با افزایش دارایی‌های منجمد خود در آینده نیز به دلیل کاهش قدرت نقدپذیری دارایی‌ها، به اضافه برداشت از بانک مرکزی روی می‌آورند. این شرایط در سال‌های اخیر بر اقتصاد ایران حاکم بوده است و بیش از 100 هزار میلیارد تومان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی را ایجاد کرده است. این در حالی است که تعداد چشمگیری شعب مازاد در نظام بانکی کشور وجود دارد. حال می‌توان با مصادره این شعب در ازای بدهی‌های آن‌ها به بانک مرکزی، حجم بدهی‌ها را بدون اینکه مشکل خاصی برای  اقتصاد ایران به وجود آورد، کاهش داد.

انتهای پیام/4129/