در قرآن آیه تبعیضی بین زن و مرد نداریم/ ادبیات مذکر در قرآن و روایات، جنبه حقوقی ندارد

حجت الاسلام والمسلمین سید محمدعلی ایازی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا تصریح کرد: باید بین تاریخ و روایات با قرآن تفاوتی قائل شویم. در قرآن مصداقی که بخواهد یک نوع تبعیض جنسیتی را در حوزه حقوق قائل شود وجود ندارد و بنده هم در پژوهش‌های خود سراغ ندارم. به طور خاص می‌توانیم بگوییم ما آیه‌ای که نشان دهد زنان نمی‌توانند مدیریت کلان داشته باشند یا زنان نمی‌توانند قاضی شوند و یا اینکه آیه‌ای داشته باشیم که در آن زنان از لحاظ عقلی تبعیض داده شده باشند؛ نداریم و از این جهت قرآن یک صورت کلی و برابر دارد.

وی ادامه داد: اما در برخی از آیات تفاوت برداشت بین مفسرین قدیم و جدید وجود دارد مانند "الرجال قوامون علی نساء" اما تفسیر ما این است که در نوع تفسیر قوامیت تفاوت وجود دارد یعنی یک تفسیر امروزی و یک تفسیر قدیمی است. در تفسیر امروزی به این معنی است که قرآن می‌گوید مدیریت خانواده با مرد است نه اینکه در همه مسائل مرد بر زن تسلط دارد.

این قرآن پژوه عنوان کرد: اما درباره حدیث‌ها، فراز و نشیب‌هایی هم در حوزه وضعیت فرهنگی و اجتماعی وجود دارد و هم از نظر نوع بیانی که درباره مسائل گفته شده متفاوت است. در نهج البلاغه به عنوان مثال مسائلی آمده که همه مفسرین می‌گویند این خطبه یا سخن را باید ناظر بر شرایط تاریخی، مکان و زمان بیان امام بررسی کرد و نمی‌توان بر روی آنها به عنوان یک معنای عام و مطلق تاکید کرد. اما این نکته را باید عنوان کرد که درباره قرآن و حدیث می‌توان گفت ادبیات و زبان چه فارسی و چه عربی، یک ادبیات مذکر گرا است. همین امروز نیز وقتی درباره جامعه صحبت می‌کنیم از افعال مذکر استفاده می‌کنیم که این جنبه عرفی دارد نه جنبه حقوقی.

ایازی ادامه داد: در بخشی از آیات می‌بینید که می‌گوید یا ایها الناس، در زبان عربی وقتی یک فعل به کار می‌رود با توجه به اینکه افعال عربی بین زن و مرد تفکیک شده است، نشان دهنده مذکر بودن فعل است و این نمونه‌ها نشان می‌دهد که زبان عربی مذکر است.

وی درباره تفاوت دیدگاه علما و فقها درباره زنان گفت: در گذشته عموما نگاه یکی بود و آن هم از مردسالاری سرچشمه می‌گرفت اما در 50 سال گذشته تغییری در دیدگاه‌ها وجود دارد. در حال حاضر کسانی که سنتی به مساله نگاه می‌کنند هنوز نگاه مردسالارانه دارند اما در مقابل آنها علمای بزرگی داریم که منتقدانه به گذشته نگاه می‌کنند و تفسیرهایی ارایه می‌کنند که زن را همانند مرد به لحاظ حقوق و شخصیت به شمار می‌آورند.

این قرآن پژوه عنوان کرد: البته هنوز هم در خانواده‌ها نگاه جنسیتی وجود دارد و ساز و کارهای ضوابط اجتماعی هم سازوکار جنسیتی است. امروز زنان در فعالیت‌های مختلف از سیاسی، فرهنگی و اجتماعی دارند با محرومیت‌هایی مواجه هستند. آن طور که یک مرد می‌تواند در هر شهری و هر دانشگاهی تحصیل کند، این سطح امکان برای زنان وجود ندارد. پدر و مادرها نیز به همین شکل دغدغه و نگرانی دارند و این نگرانی‌ها سبب می‌شود نگرش جنسیتی به نسل‌های بعد القا شود.

ایازی ادامه داد: با توجه به این واقعیت که امروز نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند و می‌توانند نقش مفیدی در جامعه داشته باشند و استعدادها و پویندگیشان را استفاده کرد، باید با بهره‌برداری از این شرایط از زنان برای رشد و بالندگی جامعه استفاده کرد. در این خصوص لازم است نگرش روحانیون نیز تغییر کند. با آموزش درست، زنان می‌توانند حرکت جامعه را به سوی بهتر شدن سوق دهند.