آموزش زبان ترکی در تبریز؛ فرصت رشد فرهنگ بومی یا تهدید پان‌ترکیسم؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، چند روز پیش خبری در رسانه‌ها منتشر شد، مبنی بر این‌که در تعدادی از مدارس تبریز از اول مهرماه امسال آموزش زبان ترکی انجام خواهد شد. این خبر را جعفر پاشایی مدیرکل آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود.

این طرح در قالب بخشنامه‌ای ابلاغی از وزارت آموزش و پرورش مبنی بر این‌که ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها می‌توانند هر هفته دو ساعت برنامه بومی - منطقه‌‌ای اجرا کنند؛ به شرطی که مدت زمان آن در طول سال تحصیلی از ۶۰ ساعت بیشتر نشود، اجرا خواهد شد.

هرچند توجه به فرهنگ و زبان‌های بومی و محلی و تلاش برای حفظ و صیانت از آن‌ها شایسته تقدیر است، اما بعد از انتشار این خبر با توضیحات کوتاه پاشایی درباره این طرح، ابهاماتی در اذهان عمومی ایجاد شد؛ در این میان برخی نگرانی‌هایی درباره تشدید فضای پان‌ترکیسم در این استان آذری‌زبان داشتند.

در همین رابطه به سراغ قدمعلی سرامی استاد دانشگاه و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی رفتیم تا نظر او را درباره این طرح و اجرای آن جویا شویم.

رشد زبان آذری، رشد زبان فارسی است

قدمعلی سرامی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، با بیان این‌که دو رویکرد درباره آموزش زبان‌های بومی و فرهنگ بومی وجود دارد، عنوان می‌کند: عده‌ای معتقدند فرهنگ و زبان ملی و همه آثار و نقش‌ها و نمودارهای ملی در اولویت است. این‌ها درعین‌حال که یکدیگر را تقویت می‌کنند و با هم متحد و متداخل هستند، با هم رقابت دارند و دوگانگی دارند. اگر از سوی ملیت به قضیه بنگریم یک عده‌ای می‌گویند این کار که بخواهیم فرهنگ‌های کوچک‌تر را بزرگ کنیم به ضرر فرهنگ اصلی خواهد بود. این یک نگاه است، بنابراین این عده مخالفت خواهند کرد و با هر چیزی که شأن قومی دارد، آن‌ها را ضد ملی می‌دانند. در مقابل عده‌ای آن طرف ماجرا را نگاه می‌کنند به قومیت‌ها حق می‌دهند که خودشان را ارائه کنند و فرهنگ و نقشینه‌های زندگی تاریخی خودشان را معرفی کنند.

وی ضمن بیان این نکته که رویکرد دوگانه در این مورد باعث می‌شود کسانی که می‌خواهند راهکار ارائه دهند و نظر بدهند در یک برزخ قرار گیرند، می‌گوید: بنده با آموزش زبان و فرهنگ‌های قومی موافق هستم و معتقدم که هر رشد و تکاملی که فرهنگ ملی کرده است، محصول همیاری و هم‌سازی و هماهنگی با فرهنگ‌های کوچک‌تر است. در واقع کل زبان فارسی از جزء گویش‌های بومی ساخته شده است و هر مشتی که بر سر جزء می‌کوبیم، به جان کل هم می‌خورد. باید این فرهنگ‌های قومی را رشد دهیم، اما اگر دیدیم جایی مخالفتی ایجاد می‌شود، این نقصان از کار ماست و از مردم نیست؛ چون فرهنگ ملی درست معرفی نشده است درست آن‌ها را به استان‌ها و ایالات نبریم این تقصیر را نباید گردن قومیت‌هایی که از رشد فرهنگ بومی خودش خوشحال می‌شوند، انداخت.

این پژوهشگر زبان فارسی با مرور خدمات و زحمات اندیشمندان خطه آذربایجان یادآور می‌شود: بزرگان زیادی از آذری زبان‌ها به ایران معرفی شده‌اند. نمونه‌اش استاد شهریار است که تمام فارسی‌زبان‌ها نیز به وجود او افتخار می‌کنند؛ یا مفاخری مانند مولانا، شمس تبریزی و قطران تبریزی شخصیت‌های بزرگ آذری هستند که موجب فخر تمام ایران هستند. محمدعلی تربیت سرگذشت تعدادی از دانشمندان آذری را نوشته و در آن‌جا اشاره کرده که اکثر این بزرگان خادمان فکر و فرهنگ ایرانی و علی‌الخصوص زبان فارسی بودند.

سرامی معتقد است که اگر این طرح به طور مدیریت‌شده توسط انسان‌های فرهیخته اجرا شود حتماً موفقیت‌آمیز خواهد بود و رشد زبان آذری رشد زبان فارسی را در پی خواهد شد.

آموزش زبان بومی نباید موجب فراموشی آموزش زبان فارسی شود

سیده مریم ابوالقاسمی دیگر استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه به خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید: بنده قبلاً هم در این مورد نظر داده‌ام و گفته‌ام که مخالف استفاده از گویش‌های محلی در فضای آموزشی نیستم، اما نباید به‌نحوی باشد که اصل که زبان فارسی است مورد تهدید قرار گیرد و باید این‌ها یکدیگر را تقویت کنند. اگر این آموزش‌ها موجب تضعیف زبان فارسی باشد تبعات بدی خواهد داشت.

وی با بیان این‌که آموزش زبان بومی نباید موجب فراموشی آموزش زبان فارسی شود، می‌افزاید: اگر در کنار یادگیری گویش محلی و بومی دانش‌‌آموزان با روح زبان فارسی، ادبیات فارسی، متون نظم و نثر فارسی آشنا شوند ایده‌آل است. در کنار زبان فارسی گویش‌های محلی باید تقویت شوند و فراموش نشوند. برخی از گویش‌ها و زبان‌های ایرانی آثار مکتوب به نظم و نثر دارند که حیف است فراموش شوند چون این‌ها به غنای زبان فارسی کمک می‌کند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی معتقد است که با تمام برنامه‌ریزی‌هایی که انجام می‌شود، اما چگونگی اجرای آن‌ها محل بحث است و روش اجرا خیلی در نتیجه تعیین کننده است.

آموزش زبان ترکی قرار است به‌صورت آزمایشی و محدود انجام شود

توضیحات کوتاه جعفر پاشایی مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی درباره این طرح باعث شد تا با وی تماس بگیریم و سؤالات و ابهامات به وجود آمده در این زمینه را از خود ایشان بپرسیم.

وی درباره کتابی که قرار است برای آموزش زبان ترکی تدوین شود به خبرنگار آنا می‌گوید: در این ابلاغیه تصریح شده است که هر استان می‌تواند به‌صورت جداگانه برای این طرح محتوا تدوین کند. همین الآن برای مقطع پیش‌دبستانی هر استان به تناسب ظرفیت خودش تدوین محتوا می‌کند. مثلاً در استان آذربایجان شرقی، 9 جلد کتاب برای پیش‌دبستانی را خودمان تدوین کردیم و نیازی به مرکز هم نیست چون این مطلب در قانون تصریح شده است.

مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان شرقی بیان می‌کند: نکته دیگر این است که «مرکز پژوهشی آموزش و پرورش روستایی، عشایری و چند زبانه» کل کشور در تبریز است که کار ویژه آن تولید محتوا برای دوزبانه‌ها در کل کشور است. این مرکز زیر نظر سازمان پژوهشی برنامه‌ریزی درسی کشور است و کتابی که قرار است طبق آن آموزش داده شود توسط این مرکز تأیید خواهد شد.

پاشایی عنوان می‌کند که اجرای برنامه بومی در اختیار استان‌هاست و می‌توانند ساعت، پایه، تحصیلی، کلاس، منطقه، ناحیه و محتوا را به شکل آزمایشی خودشان تدوین کنند و تصمیم اولیه ما این است که در پنج ناحیه تبریز هر ناحیه یک مدرسه این برنامه اجرا شود.

وی درباره اجرای برنامه‌های بومی در سایر مدارس استان نیز اظهار می‌کند: محتوا و اجرای این برنامه را در اختیار مدارس قرار دادیم و آن‌ها خودشان در شورای مدرسه با مسئولیت مدیر مدرسه تصمیم خواهند گرفت که چه برنامه‌ای را اجرا کنند.

وی درباره نگرانی‌های به وجود آمده درباره سوء‌استفاده‌ها از این برنامه توسط پان‌ترکسیت‌ها نیز می‌گوید: هدف ما صرفاً آموزش است. این مطلب در جلسه مورد بحث و گفتگو قرار گرفته‌ است که این باید تدبیر شود که در جلساتی با مسئولیت استاندار بررسی شد. قرار نیست که یک کار فوری و نپخته انجام دهیم. این طرح قرار است به‌صورت آزمایشی و محدود انجام شود و اگر نقاط قوت آن بیشتر بود، انجام می‌دهیم و نقاط ضعف آن را برطرف خواهیم کرد و قرار نیست این برنامه به شکل ناهماهنگ اجرا شود.

انتهای پیام/4072/4028/پ