فعالیت اجباری یا کارآموزی؟/ چرا دانشجویان پزشکی معترضند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا/ رضا اخگرپور، هم‌زمان با شروع طرح تحول سلامت در بیمارستان‌های دولتی هر روز شاهد افزایش مراجعه به مراکز درمانی هستیم که این طرح باعث افزایش حجم کار رزیدنت‌ها شده است. هرچند کسب تجربه‌های عملی برای این قشر از دانشجویان لازم و ضروری است و باید هم قدم با اساتید حرکت کنند، وجود شرایط سخت به جهت اعمال شیفت‌های سنگین قطعا موجب کاهش کیفیت خدمات ارائه شده در حوزه درمان و سلامت خواهد شد.

با مرور کوتاهی در حوزه اخبار صنفی و رفاهی دانشجویان کل کشور شاهد خواهیم بود، این قشر اغلب با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بوده که دانشجویان پزشکی نیز از این قضیه مستثنی نیستند. نبودن قانون مدون و مشخص برای تعیین اختیارات، وظایف و همچنین تعریف نشدن میزان ساعات شیفت رزیدنت‌ها و انترن‌ها، تعهدات سفت‌وسخت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اغلب باعث ناامیدی، تنیدگی، افسردگی دانشجویان پزشکی می‌شود.

با توجه به آئین‌نامه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رزیدنت‌ها اجازه فعالیت در بیرون از بیمارستان‌هایی که به آن متعهد هستند را ندارد. بیمارستان‌ها و گروه‌های آموزشی برخی از رشته‌های تخصصی با استفاده از دانشجویان این دوره‌های تحصیلی تکمیلی به دنبال درآمدزایی هستند که ازاین‌رو با اعمال نوبت‌های شبانه‌روزی دانشجویان به‌طور کامل در اختیار دانشگاه‌ها قرارگرفته‌اند.

خستگی حاصل از ارائه خدمات شبانه‌روزی گاهی با بیش از 48 ساعت موجب می‌شود تا دانشجویان دوره‌های تخصصی نتوانند در کلاس‌های آموزشی به‌صورت مرتب و مداوم شرکت کنند. یک رزیدنت باید درس بخواند و همگام با مقاله‌های علمی دنیا اطلاعات خود را درزمینه تخصصی که دارد بروز کند.

دانشجویان پزشکی و به‌خصوص رزیدنت‌ها و انترن‌ها هرچند در مرحله یادگیری دوره‌های‌ تخصصی هستند، بااین‌حال یکی از مهره‌های اصلی صاحبان سلامت جامعه محسوب می‌شوند و نقش به سزایی در ارائه خدمات مربوط به حوزه‌های بهداشت و سلامت جامعه دارند. لازم است نگاه متمایزی به مشکلات و نیازهای این قشر از جامعه پزشکی داشته باشیم چراکه این دانشجویان نقش اول زنجیره بهبود روند درمانی آینده کشور را عهده دارد هستند. این قشر بخش عظیمی از نیروی بیمارستان‌های دولتی را تشکیل می‌دهند. نیروهایی که اگرچه در مرحله آموزش هستند، اما بیشترین نقش را در ارائه خدمات درمانی ایفا می‌کنند. بنابراین باید به نیازها و دغدغه‌های این قشر از جامعه پزشکی که پزشکان آینده کشور را تشکیل می‌دهند توجه ویژه‌ای شود چراکه این مسئله تأثیر مستقیمی در کاهش خطاهای پزشکی و بهبود روند درمانی بیماران دارد. در غیر این صورت ناامیدی دانشجویان پزشکی صدمات سنگین و زیان باری را به‌سلامت جامعه وارد می‌کند.

تعهدات وزارت بهداشت با دانشجویان برده‌دارانه است

علی عباسی، دبیر سابق شورای صنفی دانشکده پزشکی شهید بهشتی در خصوص این مشکلات تصریح کرد: اگر رزیدنت‌های پزشکی تعهدات برده‌دارانه وزارت بهداشت را نپذیرند اجازه تحصیل تخصصی به آن‌ها داده نمی‌شود. یکی از شاخص‌های پیشرفت و توسعه کشورها داشتن سرمایه‌های انسانی کارا، بهره‌ور و توانمند است. طرح تحول نظام سلامت که بدون توجه به امکانات و نیروی انسانی مناسب شروع شد موجب لگدمال شدن نیروی انسانی در تمام سطوح در بیمارستان‌ها شده است. برخلاف کشورهای جهان که شعارشان پیشگیری بهتر از درمان است، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تمرکز خود را تنها برای درمان بیماران صرف کرده و با توجه به افزایش بی‌رویه مراجعات غیرضروری به بیمارستان‌ها موجب آسیب رسیدن به رزیدنت‌های بیمارستان‌ها شده است.

وی با اشاره به گواهی سایت medscape.com و سایر مراجع بین‌المللی رزیدنت‌ها گفت: رزیدنت‌ها یا همان دانشجویان رشته‌های تخصصی پزشکی در سایر کشورها متوسط ۶۰ هزار دلار در سال دریافتی دارند که به دلار امروز معادل هرماه ۷۰ میلیون است، اما در ایران رزیدنت‌ها با مدرک پزشک عمومی ماهی ۱/۲-۱/۵ میلیون در بهترین حالت دریافتی دارند که از حقوق کارگران در ایران کمتر است و با توجه به این شرایط قرار است حداقل ۴ سال زیرخط فقر باشند. باوجوداین شرایط رزیدنت‌ها شرح وظایف و برنامه مشخص و پست کشیک، مرخصی و قوانین انضباطی و حتی اجازه کار دیگر برای تأمین هزینه زندگی خود را ندارد و کشیک‌های این دانشجویان بدون سقف است.

این مشکلات و فشارها گاهاً باعث می‌شود دانشجویان از ادامه تحصیل در دوره‌های تخصصی منصرف شوند که مدیریت نکردن این شرایط باعث بروز مشکلات زیادی در آینده سلامت جامعه خواهد داشت. ساعات کاری رزیدنت‌ها در حال حاضر بدون مدیریت صحیح و به‌صورت دائم در حال ارائه است که بی‌شک ضربه بزرگی به آموزش در حوزه علوم پزشکی می‌زند و موجب خواهد شد این قشر از شدت خستگی تصمیم درستی برای درمان نداشته باشند که درنهایت افزایش خطای پزشکی و افت اعتماد جامعه به برنامه‌های درمان و سلامت کشور پدیدار خواهد شد.

ازجمله دغدغه‌های صنفی دانشجویان علوم پزشکی رسیدگی سریع به موضوع تعیین سقف ساعات کار توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است. رزیدنت‌ها یا دستیاران پزشکی نه‌تنها دانشجو حساب می‌شوند و نمی‌توانند شغل داشته باشند بلکه علاوه بر تکالیف آموزشی عهده‌دار انجام خدمات درمانی نیز هستند. برای مردم عادی تصور حقوق دریافتی پزشکان در دوران دستیاری غیرقابل‌باور است. رزیدنت‌ها به‌صورت شبانه‌روز مشغول کار در بیمارستان هستند و به دلیل ساعت‌ها کار مداوم و طولانی درنهایت حدود یک‌میلیون و 500 هزار تومان حقوق دریافت می‌کنند.

عملکرد بالینی پزشکان کاهش می‌یابد

امیر هومن هویدایی، دبیر انجمن علمی سلامت ابن‌سینا دانشگاه علوم پزشکی شیراز با اشاره به بی‌خوابی پیوسته در کشیک ۲۴ تا ۳۶ ساعته گفت: این اقدام بیش از ۴۵ درصد عملکرد بالینی پزشکان را کاهش می‌دهد. کاهش قابل‌توجه توانایی تشخیص اریتمی نوار قلب یا اشتباه‌های روند اعمال جراحی از دیگر مطالعات بزرگ در این حوزه است. از سوی دیگر سلامت پزشکان به‌عنوان تأمین‌کنندگان سلامت جامعه به خاطر انجام کشیک‌های طولانی‌مدت درخطر جدی خواهد بود. مطالعات علمی همچون ۶ برابر بودن خطرات تصادف ترافیکی در کشیک‌های بالای ۲۴ ساعت نسبت به کشیک‌های زیر ۲۴ ساعت، افزایش ۴۰ درصدی ریسک بیماری‌های قلبی عروقی، افزایش میزان نیدل استیک شدن، افزایش خستگی و استرس ناشی از آن و مشکلات روحی، افزایش طلاق در میان دستیاران متأهل که همگی بر بهره‌وری شغلی و بروز حوادث محل کار تأثیر مستقیم دارد نیز بیانگر این مسئله مهم است.

با توجه به گزارش‌های قبلی کارشده در این خصوص و پیگیری‌های به‌عمل‌آمده توسط فعالان این حوزه تنها پاسخ وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی محدود بودن منابع عنوان‌شده است اما این نمی‌تواند ادله محکمی برای این سختی‌ها باشد. با شرایط موجود در بیمارستان‌ها و افزایش تعداد مراجعه‌کننده‌ها به طرح بیمه سلامت حجم بالای بیمارها توسط تعداد کمی از رزیدنت‌ها معاینه و درمان می‌شود هرچند کار کردن از وظایف رزیدنت‌ها است اما بدون مدیریت زمان و عدم وجود قوانین به‌خصوص برای شیفت‌ها، دانشجو فرصتی برای مطالعه، تحقیق و پژوهش بیشتر ندارد و نباید انتظار ارتقا و یا بالا رفتن کیفیت مطالعات و پژوهش‌ها در این زمینه داشت. نداشتن بیمه تأمین اجتماعی و بیمه مسئولیت دستیاران تخصصی نیز یکی دیگر از مشکلات رزیدنت‌ها حساب می‌شود. 4 تا 5 سال برای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی فعالیت می‌کنند ولی بیمه ندارند.

رزیدنت‌ها و پرستاران شیفت‌های بسیار سختی را پشت سر می‌گذارند

علی پروهان، عضو شورای مرکزی صنفی دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور گفت: بااین‌وجود رزیدنت‌ها شیفت‌های سختی در بیمارستان‌ها دارند. در برخی کشورها قوانین مشخصی در این زمینه وجود دارد که کارکرد دانشجو از قبل تعریف‌شده است ساعات کاری و ساعات استراحت دانشجویان تخصصی مشخص‌شده و اجازه ندارند از میزان ساعت مشخص‌شده عبور کنند چراکه به نظر می‌رسد در این نوع سیستم درصددند بهره‌وری و کیفیت کار را بالا ببرند تا افراد دچار تنیدگی و افسردگی شغلی نشوند.

وی تصریح کرد: نه‌تنها پزشکان بلکه برای پرستاران و سایر کاردرمانی همیشه سیستم به‌نوعی است که تا جایی که می‌توانند از نیروی کاری استفاده می‌کنند و اگر یک نیرو حذف‌شده باشد به‌جای اینکه نیروی دیگری را جایگزین کنند وظایف آن را به سایر نیروها محول می‌کنند تا هزینه کمی داشته باشد. در بخشی از قسمت‌های بیمارستان به‌جای پنج نفر از دو یا سه نفر استفاده می‌شود به همین خاطر فشارهای کاری بیشتر می‌شود و کیفیت کار و خدمات کاهش می‌یابد.

هرچند در سایر رشته‌های آموزش عالی دانشجویان بعد از اتمام مقاطع تحصیلی مثلاً با مدرک لیسانس یا بالاتر می‌توانند هم‌زمان با ادامه تحصیل در بازار کار مشغول باشند اما دانشجویان پزشکی اجازه ورود به بازار کار و کسب درآمد را ندارند. رزیدنت‌ها تنها اجازه دارند در ساعات اداری بیمارستان‌ها طبابت کنند و این به‌منزله فعالیت شغلی حساب نمی‌شود چراکه در قبال این کار حقوقی به رزیدنت‌ها پرداخت نمی‌شود و حتی این مدت فعالیتشان سابقه بیمه ندارد. تنها مبلغ ناچیزی به‌عنوان کمک‌هزینه تحصیل به دانشجویان پرداخت می‌شود.

اگر این استدلال‌ها و تشریح‌ها درست باشد باید از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی پرسید که چه برنامه‌ای برای تضمین سلامت جامعه و همچنین چه برنامه‌ای برای این قشر از دانشجویان علوم پزشکی دارند. جامعه‌ای که در آن تراز نباشد سایر بخش‌ها نیز بارشان کج شده و قطار خدمات‌رسانی به انتهای مقصد اصلی خود نخواهد رسید.

انتهای پیام/4107/4108/