با داعش ارتباط نداریم/ موضع ما درباره بشار اسد تغییر نخواهد کرد/ خود ظریف سفرش را به آنکارا لغو کرد

رضا هاکان تکین، شهریورماه سال گذشته به سمت سفیر ترکیه در ایران منصوب شد و از مهرماه کار خود را آغاز کرد. هاکان تکین پیش از سفر به تهران، عهده‌دار مسئولیت معاونت اداره کل روابط با عراق بوده است.

٤٧ ساله است، علاقه بسیاری به مصاحبه با رسانه‌ها دارد و شاید کمتر سفیری باشد که در این مدت کم این تعداد مصاحبه با رسانه‌های داخل کشور داشته باشد. او به همه سوالات پاسخ می‌دهد، حتی سوالاتی که شاید اگر از مقامات بالاتر ترک پرسیده می‌‌شد جوابی برای آن نداشتند.

هاکان تکین در این گفت‌‌وگو تمام اخبار و گزارش‌های رسمی و غیررسمی مربوط به حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی در داخل خاک سوریه و عراق را تکذیب کرد. وی حتی معتقد بود، داعش هم‌دست دولت بشار اسد است و دولت سوریه با تروریست‌ها نمی‌جنگد! پرسش و پاسخ‌های ما با سفیر جدید آنکارا در تهران را در ادامه می‌خوانید.

آخرین رایزنی درباره تشکیل کابینه ائتلافی پس از برگزاری انتخابات پارلمانی در ترکیه، به تشکیل کابینه موقت منجر شد. اردوغان رئیس‌جمهوری شما می‌‍‌توانست طبق قانون اساسی ترکیه تشکیل کابینه را به حزب دومی که بیشترین کرسی در این انتخابات کسب کرده بود، واگذار کند؛ چرا چنین نشد و انتخابات زود هنگام کلید خورد؟

در واقع اقدامی که رئیس‌جمهوری انجام دادند بر اساس قانون اساسی کشور بود. براساس قانون انتخابات ترکیه اگر احزاب تا 45 روز نتوانند به ائتلاف برسند باید انتخابات زودهنگام برگزار شود. بر همین اساس داوود اوغلو، نخست‌وزیر کشورمان، مسئول تشکیل کابینه موقت شدند.

پیش از این هم آقای نخست‌وزیر مامور تشکیل دولت ائتلافی بود اما دو حزب جمهوری‌خلق ترکیه به رهبری کمال قلیچ‌دار اوغلو و حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچه‌لی حاضر به ائتلاف نشدند. پس طبق قانون رئیس‌جمهوری این اختیار را دارد که فرمان برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کند. این انتخابات نیز روز اول نوامبر برگزار خواهد شد. تمامی روند طی شده براساس قانون اساسی ترکیه بوده است.

در همین انتخابات حزب عدالت و توسعه اکثریت مجلس را ازدست داد. در مقابل برای اولین حزب دموکراتیک خلق‌ها توانست 80 کرسی پارلمان را کسب کند. با اینکه انتظار می‌رود حزب حاکم از این ظرفیت استفاده کند، از آرای مردم خشمیگن شد و به جای رایزنی به رهبران این حزب، درگیری و تنش در کشور ایجاد کرد. حملات اخیر به مواضع پ.ک.ک از جمله مواردی است که تنش‌ها در ترکیه را افزایش داده است.

دلیل وقایع بعد از انتخابات دولت ما نیست. همان‌طور که شما مطلع هستید انتخابات در تاریخ 7 ژوئن برگزار شد و بعد از آن هم مراحل قانونی روند خود را طی کرد. اما برخی اتفاق‌ها در این مسیر روی داد که خارج از کنترل بود.

اما همین اتفاقات بسیاری از مسائل را مانند روند صلح تغییر داد.

در 20 ژوئن حمله تروریستی در استان سوروچ ترکیه انجام گرفت که داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت. پس از آن دو مامور پلیس ما شهید شدند. 3 روز بعد و در تاریخ 23 ژوئن در شهر مرزی ترکیه دو مامور پلیس در حالی که شب در منزل خود به سر می بردند، در مقابل چشمان زن و فزندانشان کشته شدند. این حمله‌های تروریتسی را گروه پ.ک.ک برعهده گرفت و رسما هم این موارد را اعلام کردند.

چرا در زمانی که می‌شد از ظرفیت پیروزی حزب دموکراتیک خلق‌ها برای ثبات در ترکیه استفاده کرد. این گروه دست به این کار زد؟

آنها معقتد بودند حمله تروریستی در سوروچ را دولت ترکیه انجام داده است و کشتن ماموران پلیس جوابی بود به این حمله تروریستی که داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت. معتقدم که این اقدام منطقی و عقلانی نبود.

پیش از حمله تروریستی در استان سروچ گروه پ.ک.ک. آتش بس را نقض کرده بود و به مناطق و محل‌های استقرار پلیس حمله می‌کرد و آنها را هدف قرار می‌داد. بعید است که اگر پ.ک.ک. می‌خواست روند صلح ادامه پیدا کند دست به چنین حملات تروریستی می‌زد.

یعنی حزب حاکم برای از دست دادن اکثریت پارلمان عصبانی نبود.

بسیاری در داخل ترکیه این حوادث را به این شکل تحلیل کردند و آن را به نتایج انتخابات 7 ژوئن و همانطور که شما گفتید پیروزی حزب دموکراتیک‌خلق‌ها ربط دادند.

برخی از کارشناس و تحلیل‌گران هم معتقدند بودند چون این حزب به رهبری دمیرتاش توانسته رای بالایی در این انتخابات کسب کند و از این به بعد نماینده رسمی کردها حزب دکمواتیک خلق‌ها خواهد بود، پ.ک.ک جایگاه خود را از دست داده و به همین دلیل به این اقدامات روی آورده است.

مقصر واقعی تحولات اخیر در ترکیه کیست؟

مقصر وقایع امروزی که در ترکیه روی می‌دهد کاملا مشخص است.

پس از حمله تروریستی استان سوروچ که به گفته شما داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت، دولت ترکیه تصمیم به تغییر سیاست‌هایش در قبال داعش گرفت و با به مواضع این گروه حمله کرد. اما در میان مبارزه با این گروه دولت ترکیه مواضع گروه پ.ک.ک. را هم بمباران کرد. بسیاری این‌گونه تحلیل کردند ترکیه واهمه دارد که وارد مبارزه مستقیم با داعش شود و به همین دلیل با بمباران مواضع پ.ک.ک، به مواضع داعش هم حمله می‌کند.

این ادعا‌ها هیچ کدام واقعیت ندارد. ترکیه جزء اولین کشورهایی است که اعلام کرده داعش یک گروه تروریستی است. ترکیه هیچ‌گاه نمی‌تواند با داعش، القاعده و النصره و گروه‌های مشابه ارتباط و داد و ستد داشته باشد.

ترکیه حتی هیچ همکاری با داعش در سوریه و برای سرنگونی بشار اسد نداشته است؟

کشور ما در سال‌های اخیر از ترور و تروریسم درد و رنج بسیاری متحمل شده و در این راه بیش از 40 هزار شهید داشته‌ایم. ما نمی‌توانیم با این گروه همکاری داشته باشیم. از دید ما تروریسم، تروریسم است. ترکیه هیچ رده بندی از تروریست خوب و بد ندارد.

من سعی کردم در سوال‌های قبلی پاسخ شما را بدهم، همان‌طور که گفتم داعش و پ.ک.ک به یک شکل حکومت ترکیه را هدف قرار داده‌اند و بعد از تمامی این حملات و اقدامات تروریستی حکومت ترکیه حق دارد، بر اساس قوانین حقوق بین‌الملل آن‌طور که لازم است، از خود دفاع کند.

اما درباره همکاری ترکیه با داعش موارد بسیاری وجود دارد. رفت و آمد آزادانه اعضای داعش در مرز ترکیه و همچنین آزادی 40 گروگان ترکیه‌ای در دست این گروه بدون اینکه حتی صدمه‌ای به آنها وارد شود. در حالی که در همان مقطع گروگان‌های انگلیسی و آمریکایی توسط داعشی‌ها گردن زده می‌شدند. یا بعضا هم گفته می‌شود سران داعش آزادانه در ترکیه رفت و آمد می‌کنند.

این مواردی که گفته شد، همه دروغ است. درباره رفت‌و‌آمد داعشی‌ها در مرز ترکیه موضوع پیچیده‌ای نیست و عجیب نیست که آنها در مرز آمد و شد دارند و فعالیت می‌کنند.

در واقع ما نمی‌توانیم از چهره افراد تروریست بودن آن تشخیص بدهیم. این کار یک همکاری اطلاعاتی گسترده لازم دارد. از همان زمان که داعش در سوریه و عراق پیش‌روی کرد، به مقامات اروپایی تذکر دادیم ولی متاسفانه در یک سال گذشته نتوانستیم قدمی در این زمینه برداریم.

بنابراین زمانی که در کشورهای غربی برخی وقایع تروریستی انجام گرفت آنها حاضر شدند که داد و ستد اطلاعاتی‌شان را با کشور ما در زمینه شناسایی تروریست‌ها بیشتر کنند.

به نظرم این قبیل ادعاها را کسانی مطرح‌ می‌کنند که از سیاست‌های ترکیه در منطقه ناراضی هستند.

بعد از آغاز همکاری اطلاعاتی با کشورهای اروپایی، باز هم آنها در مرز ترکیه رفت و آمد داشتند؟

کشور ترکیه امروز در دنیا جزء 4 کشور برتر برای گردشگران خارجی است. فقط در سال گذشته 40 میلیون و پانصد هزار نفر گردشگر خارجی وارد ترکیه شده‌اند. خوب واضح است که این تعداد کثیر را که از مرزهای هوایی و زمینی وارد کشور ما می‌شود، نمی‌توان تک به تک بررسی کرد یا اینکه ما آن‌قدر اطلاعات داشته باشیم که این گردشگر تروریست است یا نیست. باور کنید این کار به راحتی امکان‌پذیر نیست و کار سختی است.

هر چند ما توانستیم این کنترل را در مناطق مرزی بیشتر کنیم و در این روند 16 هزار نفر آنها در فهرست افراد ممنوع‌الورود به ترکیه هستند. حدود هزار نفر در یک سال گذشته از کشور ترکیه اخراج شده‌اند.

این مساله را هم فراموش نکنید که ترکیه مرز بسیار طولانی با سوریه دارد و بسیاری از مردمی که از سوریه فرار کرده‌اند نیز از این طریق وارد ترکیه شده‌اند.تعداد این پناهندگان سوری در کشور ما یک میلیون و هشتصد هزار نفر است. البته در این میان هم برخی از حسن نیت کشور ترکیه در این موضوع سوء‌استفاده کرده‌اند.

در کنار تمامی این مواردی که به آنها اشاره شد، باید به تحولات سوریه هم اشاره کرد بحران روز به روز در این کشور بیشتر می‌شود، با این وجود ما توانستیم تا جایی که امکانش بود کنترل کامل مرزها را به دست بگیریم ولی اینکه بگوییم 100 درصد کار بی‌نقصی را انجام می‌دهیم، با واقعیت جور در نمی‌آید.

ببنید در کشوری مانند آمریکا که ابر قدرت جهانی است، این کشور مرز وسعیی با کشور مکزیک دارد اما آمریکایی‌ها هم نمی‌توانند کنترل کامل بر رفت‌وآمدها در آن منطقه داشته باشند.

ترکیه سعی کرده است تا آنجا که وظیفه و امکان داشته، رفت وآمدهای غیر مجاز در مرز ترکیه و سوریه را کنترل کند.

اما بازهم تکرار می‌کنم این ادعا‌ها هیچ پایه و اساسی ندارد. در خصوص مبارزه با داعش هم باید بگویم در روزها و هفته‌های آتی شما خواهید دید که ترکیه علیه این گروه چه اقدامات وسیعی را انجام خواهد داد.

این اقدامات در چه زمانی و کجا انجام خواهد شد؟

در روزهای آینده خواهید دید. ترکیه با همکاری آمریکا و کشورهای عضو ائتلاف ناتو قرار است اقداماتی را علیه این گروه تروریستی انجام دهد زیرا به اعتقاد ما داعش یک تهدید ملی برای کشور ماست و اگر اقدامات علیه این گروه در در چارچوب قوانین بین‌المللی انجام گیرد نتیجه موثرتری خواهد داشت.

ترکیه نقش پررنگی را در تحولات سوریه ایفا می‌کند، در این کشور منطقه حائل ایجاد کرد و با آمریکا هم بر سر برخی موارد توافقاتی داشته است. در حال حاضر ترکیه برای سوریه چه نقشه‌ای در سر دارد؟

بر سر مبارزه با داعش در سوریه با آمریکا توافقاتی داشته‌ایم و در این راستا به خودی خود در مناطق شمالی سوری منطقه حائل به وجود آمد. ما در مورد مساله سوریه امیدوار هستیم که راه‌حلی پیدا کنیم تا صلح در سوریه برقرار شود. در تلاش‌هایی هم در راستای در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل و بیانیه ژنو انجام داده‌ایم اما نظام بشار اسد همچنان در حال مقاومت است.

با توجه به فرسایشی شدن بحران سوریه و ورود تروریست‌ها به سوریه، موضع ترکیه همچنان در قبال بشار اشد تغییر نکرده است و شما همچنان خواهان برکناری رئیس‌جمهور سوریه هستید؟

در مورد بشار اسد مواضع ترکیه کاملا واضح است و از نظر ما بعد از وقایعی که در سوریه اتفاق افتاده، روی کار ماندن بشار اسد به‌هیچ وجه قابل قبول نیست. عامل و مقصر اصلی بحران سوریه کسی جز اسد نیست. طی سال‌های اخیر 10 میلیون نفر در این کشور کشته شده‌اند.

فقط در 10 روز گذشته در شهر دمشق، 250 نفر کشته شده‌اند که 50 نفر آن کودک و 30 زن بوده‌اند. کسی جز بشار اسد مسئول این اتفاق‌ها نیست.

ما معتقدیم درست نیست کسی که مردم خودش را بمباران می‌کند، به حکومت ادامه دهد. حتی من به شما می‌گویم عامل اصلی روی کار آمدن داعش هم، بشار اسد است. نظام سوریه با داعش همکاری‌های تکنیکی انجام می‌دهد و این مساله برای ما اثبات شده است. موضع ما هیچ وقت در قبال بشار اسد تغییر نخواهد کرد.

اما این موضع ترکیه به حل شدن به بحران سوریه کمک نکرده و باعث بدتر شدن اوضاع شده است. کشور شما چقدر برای پرونده سوریه باسایر کشورها هماهنگی دارد؟

البته در تمامی ملاقات و مذاکراتی که مقامات کشور انجام می‌دهند، تحولات سوریه جزء موضوعاتی است که همواره مطرح می‌شود. کشورهای همسایه و کشورهای خلیج فارس جزء اولویت‌های ما در این باره هستند.

با ایران چطور هماهنگی دارید. درحالی که در این ارتباط اختلاف نظرهای بسیاری میان تهران و آنکارا وجود داد؟

ما در دیدار با برادران ایرانی‌مان نیز این مسائل را مطرح می‌کنیم و درباره سوریه رایزنی‌ها ادامه دارد. اما همان‌طور که شما اشاره کردید دو کشور ترکیه و ایران مواضع متقاوتی دارند و ما هم خواستار این هستیم که در ارتباط با پرونده سوریه با طرف ایرانی رایزنی‌های بیشتری داشته باشیم.

با وجود این اختلاف نظر‌ها و همچنین مقاومت نظام سوریه در برابر تروریست‌ها، ترکیه از موضع خود در قبال سوریه کوتاه نخواهد آمد؟

ما فکر می‌کنیم دیدگاه‌ها و موضع‌مان در قبال تحولات سوریه درست‌تر است. ما خواستار این هستیم که مردم سوریه به راحتی زندگی کنند بنابراین نباید بشار اسد یا کسی که وابسته به نظام اسد یا وارث خونی او است، در راس قدرت باشد. ما نمی‌توانیم به مردم سوریه بگوییم بین داعش و اسد یک انتخاب داشته باشند. حتی علویان در سوریه همه می‌دانند که ماندن اسد به نفعشان نیست.

ترکیه از وضع موجود در منطقه و روابط فعلی ایران و عربستان استقبال می‌کند؟

ایران و عربستان دو کشور مهم در منطقه ما هستند و ما اهمیت بسیاری ما برای این دو کشور قائل هستیم. خواستار این هستیم که صلح در منطقه برقرار باشد.

یعنی شما از بهبود روابط تهران و ریاض استقبال می‌کنید؟

چرا باید از وضع موجود راضی باشیم. ما از گسترش روابط این دو کشور قطعا استقبال می‌کنیم.

ترکیه کشوری است که در منطقه خواهان صلح و ثبات بوده و منافع خود را هم در این مساله می‌داند. برخلاف کشور ترکیه در منطقه برخی کشورها منفعت خود را در بهبود نیافتن روابط با سایر کشورها می‌دانند. این در سیره و روش ما نیست.

شما اخیرا دیداری با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی داشتید و در آن دیدار درباره رابطه ایران و عربستان اظهار نظر کردید.

بله من با ایشان دیدار داشتم. در این دیدار درباره این مساله صحبت شد. البته بهبود روابط ایران و عربستان تنها در دیدار با آقای هاشمی رفسنجانی بیان نشده است و در سایر دیدارهایی که مقامات ترک با مقامات ایرانی داشته این موضوع نیز به دفعات مطرح شده است.

شما در همین دیدار از رسانه‌های ایرانی گله کردید. در حالی فضای رسانه‌ای دو کشور علیه یکدیگر است. به‌طور مثال درباره لغو سفر ظریف وزیر امور خارجه ایرانبه آنکارا در رسانه‌‎ای ترک به دفعات گزارش‌های متعددی منتشر شد.

در مطبوعات و رسانه‌های دو کشور جو متفاوتی حاکم است. من فکر می‌کنم تعادل بین رسانه‌های ترک و فارسی‌زبان ایرانی وجود ندارد. در ترکیه به اندازه ایران، حجم وسیعی به اخبار ایران اختصاص ندارد اما در ایران و بخصوص در یک ماه گذشته حجم وسیعی از گزارش‌ها، اخبار و تحلیل‌ها درباره تحولات ترکیه منتشر می‌شود و در کنار آنها به مقامات ترکیه نیز اتهاماتی وارد می‌شود.

مقامات ترکیه مشکلی با نقد ندارند، همان‌طور که در رسانه‌های مختلف ترک نیز اخبار و نقدهای متفاوتی ارائه می‌شود اما اینکه بخواهیم اخبار نادرست و دروغ را مطرح کنیم و آن را در روزنامه چاپ کنیم، قابل قبول نیست.

استمرار این وضعیت در رسانه‌های ایرانی قابل قبول نیست و مقامات ما را ناراحت می‌کند. به نظرم انتشار اخبار نادرست برازنده روابط 2 کشور نیست.

در روزهای اخیر اتهاماتی به مقامات عالی کشورمان و یا خانواده‌های آنها در رسانه‌های ایرانی مطرح می‌شود و حتی برخی از این اخبار دروغ و کذب در رسانه‌های رسمی و دولتی ایران منتشر می‌شود که ما نمی‌توانیم آن را بپذیریم، عکس‌العمل نشان می‌دهیم و خواهیم داد.

لغو سفر آقای ظریف به آنکارا ارتباطی با این مسائل ندارد؟

سفر دکتر ظریف به آنکارا به خواست طرف ایرانی بود که خودشان هم لغو کردند. بنابراین تعویق سفر آقای ظریف به درخواست طرف ایرانی بوده است. پیش از این سفر هم 2 بار دیگر تاریخ پیشنهادی دادند و به دلیل مشغولیت کاری این تاریخ لغو شد، ما هم پذیرفتیم. درباره سفر آخر ایشان هم تمامی تدارکات آماده شده بود تا دیدار در همان روز انجام شود.

یعنی لغو این سفر ارتباطی به انتشار مقاله ظریف در روزنامه مخالف آقای اردوغان نداشت؟

هیچ ارتباطی به انتشار این مقاله نداشت.

اما گزارش‌ها درباره لغو سفر ظریف به آنکارا در رسانه‌های ترکیه مطرح و چاپ شد.

این گزارش‌ها درست نیست. من به شما می‌گویم لغو این سفر ارتباطی به آن مقاله نداشت. مقاله دکتر ظریف در روزنامه ترک اصلا موضوع روابط ایران و ترکیه نبود که بخواهد تاثیر گذار باشد.

تاریخ جدیدی برای این سفر اعلام نشده است؟

به نظر ما توپ طرف ایران است و زمانی که شرایط فراهم شود اقدامات لازم را انجام خواهیم داد.

در ادامه تحولات اخیر ترکیه، مشکلاتی برای گردشگران و تجار ایرانی که از طریق مرز بارزگان وارد ترکیه می‌شدند پیش آمد. آیا برای حل این مشکل با وزارت امور خارجه ایران رایزنی‌ داشته‌اید؟

موضوعی که در ترکیه به صورت فوری و امنیت داخلی کشور مطرح شود وجود ندارد. همچنین مساله‌ای که بر روی تعداد گردشگران هم تاثیربگذارد، نیست.

البته گروه پ.ک.ک حملاتی را به کامیون‌های ایرانی داشته و همچنین این گروه به قطار تهران- استانبول تیراندازی کردند که باعث شد لغو سفر زمینی به ترکیه شد. بنابراین تعداد گردشگران که از طریق مرزهای زمینی وارد ترکیه می‌شدند، کاهش پیدا کرده است.

تا آنجایی که من اطلاع دارم درباره سفر گردشگران ایرانی به ترکیه هم از سوی مقامات ایرانی درباره انجام نشدن سفرهای زمینی و مسدود بودن مرزها صحبتی نشده است.

در واقع امروز، ترکیه پس از سفرهای حج و سفر زیارتی به عراق، مقصد مورد علاقه گردشگران ایرانی است. تعداد گردشگرانی که از کشور شما به ترکیه سفر کرده‌اند امسال با افزایش 30 درصدی مواجه بوده است. فقط در سال گذشته یک میلیون و 600 هزار گردشگر ایرانی به کشورما سفر کرده‌اند.

دلیل استقبال گردشگران ایرانی هم این است که ترکیه از جمله کشورهایی است که برای ایرانیان ویزا ندارد و ایرانی‌ها با سفر به ترکیه احساس غربت نمی‌کنند و ما امیدوار هستیم این روند ادامه پیدا کند.