آموزش از راه دور، درآمدزایی از نزدیک

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اما در سال‌های اخیر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو، افزایش شهریه و نحوه ارائه واحدهای درسی این دانشگاه، مورد انتقاد برخی از مسئولان و دانشجویان قرار گرفته است.

تردید درباره سرنوشت «خودخوان»ها

1388 تا نیمه سال 1392 سال‌های پر فراز و نشیبی برای دانشگاه پیام نور هرچند که از حمایت دولت بهره می‌برد اما توجه بسیاری از مسئولان را در راستای افزایش بی‌رویه ظرفیت به خود جلب کرده بود؛ مسئولان وزارت علوم دولت یازدهم و همچنین نمایندگان مجلس تا کنون بارها درباره ارائه واحد‌های درسی کمتر برای افزایش طول مدت تحصیل دانشجویان در جهت اخذ بیش‌تر شهریه، این دانشگاه‌ را مورد انتقادهای تند قرار دادند. یکی از انتقادهای چند ماه اخیر به این دانشگاه نیز کاهش ارائه واحدهای خودخوان به واحدهای حضوری بوده که به اعتقاد برخی تنها برای دریافت هزینه بیشتر از دانشجویان بوده است.

یکی از دانشجویان دانشگاه پیام نور در توضیح این مساله به خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا می‌گوید: از ترم دوم سال تحصیلی 93-94 تعداد درس هایی که به صورت خودخوان در دانشگاه پیام نور ارائه می شد به طور چشمگیری کاهش یافت. این در حالی است که تا پیش از آن، تنها دروس عمومی لزوما به صورت عادی ارائه می شد و سایر درس های تئوری هنگام انتخاب واحد دارای دو کد خودخوان و عادی بودند.

وی ادامه داد: در ترم دوم سال تحصیلی 93-94 و پس از اعتراضات دانشجویان، در هنگام حذف و اضافه برخی از کدهای خودخوان بار دیگر ارائه شد هر چند بسیاری از دانشجویان از این تغییر بی‌خبر بودند بنابراین در حالی که می‌توانستند شهریه کمتری پرداخت کنند اما بنا بر اجبار هزینه واحدهای عادی را پرداخت کردند.

این دانشجوی کارشناسی دانشگاه پیام نور با اشاره به این که اساسا تشکیل کلاس برای دروس عادی در مقطه کارشناسی دانشگاه پیام‌نور صرفا برای رفع اشکال است، تصریح کرد: اگر دانشجویی درس عادی انتخاب کند اما سر کلاس حاضر نشود، نمره نهایی او از 20 با اعمال ضریبی از نمره پایان ترم که حداکثر 14 است، محاسبه می شود. از سوی دیگر تعداد جلسات دانشگاه پیام نور مانند دانشگاه های دیگر 16 هفته نیست و غیبت نیز هیچ تاثیری در حذف درس ندارد.

پیش تر و در پاسخ به این انتقاد، معاون آموزشی دانشگاه پیام نور به آنا گفته بود: «ما اصولا در کل کشور در شرایطی درس را خودخوان ارائه می‌کنیم که دو مشکل داشته باشیم، یا امکان تامین استاد برایمان وجود نداشته باشد، یا تامین فضای فیزیکی برای ما مقدور نباشد. الان شرایط دانشگاه‌های تهران به نحوی است که هر دوی این مشکلات مرتفع شده‌اند. با وجود این، این اختیار برای تمامی استان‌ها محفوظ است که در نبودن این امکانات دروس را به صورت خودخوان ارائه کنند.»

وی هم چنین در پاسخ به انتقادهایی که دلیل این موضوع را دریافت شهریه بیشتر از دانشجویان عنوان می کنند گفت: «بحث ما شهریه نیست و این یک سیاست کلی است. یا این درس به صورت خودخوان ارائه می‌شود یا نمی‌شود که اگر ارائه نشد، قاعدتا شهریه برای همه دانشجو‌ها یکسان خواهد بود. حالا اینکه دانشجو سرکلاس حاضر می‌شود یا نه اختیار با خود دانشجو خواهد بود. بنا به محدودیت‌های گذشته ما بیشتر درس‌ها را در مقاطعی به صورت خودخوان ارائه می‌کردند. آن هم دروس تئوری رشته‌های علوم انسانی. اما الان این مشکل بر طرف شده و این ضرورت ارتباط با استاد بیش از گذشته احساس می‌شود و بر همین اساس ما کمتر به سمت دروس خودخوان حرکت می‌کنیم. این را هم تاکید کنم دانشگاه ما نیمه حضوری است و غیرحضوری نیست و بنا به نوع درس درس‌ها حضوری و غیر حضوری ارائه می‌شوند و این به ضرورت حضور استاد در کلاس باز خواهد گشت.»

قضاوت بر اساس خدمات

در ماه های اخیر این دانشگاه با تبلیغات گسترده از تغییر نگرش مسئولان پیام نور به سیاست‌های آموزشی و خدماتی خبر داده و وعده داده اند که این دانشگاه 27 ساله سیاست «بهبود کیفیت» را در پیش گرفته است.

این در حالی است که مروری اجمالی بر وضعیت شهریه های این دانشگاه با توجه به شرایط آموزشی و همچنین خدمات ارائه شده به دانشجویان می‌تواند فارغ از قضاوت های مرسوم، حاوی نکات مهمی درباره دانشگاهی باشد که در دوران دولت های نهم و دهم متهم به توسعه بی رویه و بی برنامه و هم چنین جذب دانشجو شد.

نکته دیگر آن که یکی از ویژگی های دانشگاه پیام نور این است که داوطلبان می توانند در صورت تحصیل در یکی از دانشگاه های کشور در این دانشگاه نیز به تحصیل در رشته دوم بپردازند. همین مساله جذابیت های فراوانی برای بسیاری از دانشجویان رشته های فنی برای ادامه تحصیل در یکی از رشته های علوم انسانی به عنوان رشته دوم، ایجاد کرده بود. هزینه پایین در قبال دریافت مدرک، و هم چنین عدم نیاز به حضور در سرکلاس این جذابیت ها را افزایش می داد اما حالا مشخص شده که پشت جذابیت های دانشگاه پیام نور هنوز تردیدهایی وجود دارد.

دوراهی ارزانی یا کیفیت

بر اساس فلسفه تشکیل این دانشگاه، قرار بوده دانشگاه پیام نور مسئول آموزش از راه دور باشد، اما بر اساس روند سال های اخیر این دانشگاه به نظر می رسد با گذشت زمان یا پیام نوری ها به این نتیجه رسیده اند که خروجی آموزش از راه دور در سطح تحصیلات دانشگاهی کیفیت مناسبی ندارد یا اینکه این دانشگاه در حال افزایش درآمدهای خود از راه شهریه است آن هم در شرایطی که اخیرا این دانشگاه اعلام کرد که شهریه سال تحصیلی جدید 94 را 15 درصد نسبت به سال 93 افزایش داده است.

بر اساس آمار نزدیک به 2500 دانشگاه در سراسر کشور در حال فعالیت هستند و نزدیک به 500 دانشگاه از این تعداد متعلق به دانشگاه پیام نور است. بنا به گفته جعفر میلی منفرد، معاون آموزشی سابق وزارت علوم در سال 92، 21درصد از دانشجویان کشور در دانشگاه پیام نور تحصیل می کردند و 74 از این دانشجویان در رشته های علوم انسانی مشغول به تحصیل بوده اند هر چند واقعیات میدانی نشان می دهد ظرفیت بالای پذیرش دانشگاه پیام نور، که بیش از همه در دوران دولت های نهم و دهم در اختیار این دانشگاه قرار گرفت، نسبت به وضعیت توسعه امکانات این دانشگاه، روند متوازنی را طی نکرده است. در حالی که برخی مسئولان این دانشگاه از افزایش امکانات سخت افزاری مجموعه سخن می گویند مشخص نیست که در ترم های آتی نیز قرار است دانشجویان مجبور به انتخاب کلاس های عادی به جای واحدهای خودخوان باشند یاخیر؟ آن هم در شرایطی که اصولا این دانشگاه هیچ سخت‌گیری خاصی نسبت به حضور یا عدم حضور در کلاس ها ندارد و عملا تنها تفاوت در میزان پرداخت شهریه دانشجویان است.

شهریه ای که قرار است برای دانشگاهی که می خواست دانشجویان را از راه دور آموزش دهد، امکانات تدارک ببیند اما هیچ کس به این سوال پاسخ نمی دهد که حرکت به سمت کلاس های حضوری نشانه ای از بحران مالی در این دانشگاه است یا فلسفه تاسیس دانشگاه پیام نور و سیستم آموزش از راه دور در کمتر از سه دهه به بن بست خورده است؟