دانشمند ستاره‌شناس ایرانی:
زندگی بدون تلفن راحت‌تر است/ محدودیت‌های سفر برای شرکت در کنفرانس‌های علمی در ایران
نام یاشار هزاوه از یک سال پیش در کانون توجه رسانه‌های علمی جهان قرار گرفت و تصاویری که او و تیمش با استفاده از پیشرفته‌ترین تلسکوپ‌ها تهیه کرده‌بودند یک گام دیگر انسان را به شناخت ماده تاریک نزدیک‌تر کرد؛ ماده‌ای که گفته می‌شود ۹۵ درصد گیتی را در بر گرفته اما هنوز بشر موفق به اثبات وجود آن نشده‌است.
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، یاشار هزاوه در سال 1360 در تهران متولد شد و از حدود 19 سالگی به کانادا رفت. اول در دانشگاه ویکتوریا و بعد در مک‌گیل تحصیل کرد و حدود چهار سال است که در دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا مشغول تحصیل است. همیشه به مطالعه ستاره‌شناسی علاقه داشته و از وقتی که دانشگاه را در کانادا شروع کرده، در این رشته تحصیل کرده است.
جالب است بدانید که یاشار هزاوه سال 2017 در لیست پنج مهاجر ایرانی نمونه سال کانادا انتخاب شده است. مجله Canadian Immigrant فهرست ۷۵ نفره نامزدهای گزینش ۲۵ مهاجر نمونه سال ۲۰۱۷ در کانادا را اعلام می‌کند. این مجله همه ساله و از سال ۲۰۰۹ با همکاری بانک RBC توسط پنلی از برندگان پیشین، هیات تحریریه این مجله و فعالان کمک به مهاجران، فهرست مقدماتی ۷۵ نفره‌ای را از بین نامزدهای معرفی‌شده به این مجله، اعلام می‌کند و برای گزینش ۲۵ مهاجر برتر به رای عمومی می‌گذارد. از معیارهای اصلی گزینش در لیست اولیه، فعالیت‌هایی چون کارآفرینی یا فعالیت‌های اجتماعی عام‌المنفعه مهم‌تر از بقیه هستند.
یاشار هزاوه از یک خانواده فرهیخته است. سهیلا جعفری، مادرش، به صورت داوطلبانه سخنرانی‌های تد (TED) را ترجمه می‌کند.
در ادامه گفت‌وگوی ما را با این ستاره‌شناس ایرانی می‌خوانید:
* در حال حاضر مشغول چه کاری هستی؟
بعد از تمام کردن دکتری در دانشگاه مک‌گیل در کانادا به استنفورد آمدم و اینجا در مقطع فوق دکتری درباره لنزهای گرانشی و ماده سیاه مطالعه می‌کنم.
* تاکنون چند دستاورد یا کار پژوهشی داشته‌ای؟
در این رشته همیشه در حال انتشار مقالات علمی هستم. تعداد آنها خیلی زیاد مهم نیست اما ظرف این چند سال سه دستاورد مهم داشتم که در مقاطع مختلق مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. اولین مقاله مهم من، در پایان‌نامه دوره دکتری بود که به همراه همکارانم تعداد زیادی لنزهای گرانشی کشف کردیم و با تلسکوپ آلما ALMA ثابت کردیم که اینها واقعا لنز گرانشی هستند.
آرایه میلی‌متری بزرگ آتاکاما معروف به آلما، نام یک پروژه مهم نجوم رادیویی است که در تاریخ ۲۴ اسفند ۹۱ در مناطق بیابانی آتاکاما در شیلی رسما راه‌اندازی شد. در فلات بزرگ چاجنانتور در صحرای آتاکاما شیلی، رصدخانه جنوبی اروپا در حال ساخت تلسکوپی با آخرین پیشرفت‌ها برای بررسی نور ساطع شده از برخی اشیای سرد در جهان است. این نور طول موجی نزدیک میلی‌متر، بین نور فروسرخ و امواج رادیویی دارد، و از این رو به عنوان اشعه میلی‌متری و ریز میلی‌متری شناخته می‌شود.
دانشمندان آلما تصاویری با جزئیات از ستاره‌ها و سیارات در حال تولد در گاز ابرهای نزدیک منظومه شمسی ما تهیه می‌کنند. آلما همچنین فاصله شکل گرفتن کهکشان را در نتیجه مشاهده لبه گیتی را پیدا خواهد کرد که ما آنها را که تقریبا مربوط به ۱۰ بیلیون سال گذشته‌اند، می‌بینیم.
دو سال پیش هم یک مقاله نوشتم که در آن نشان دادیم ما یک کهکشان کوچک در حدود چهار میلیارد سال نوری از خودمان پیدا کردیم. ما این کهکشان را با وسیله انحرافی که در نور کهکشان‌های پشتش ایجاد می‌کند، پیدا کردیم (به صورت لنز گرانشی). دلیل این که پیدا کردن کهکشان‌های خیلی کوچک مهم است این است که وجود آنها می‌تواند درباره خواص ماده تاریک به ما اطلاعات بدهد.
پارسال نیز به همراه همسرم که او هم یک ستاره‌شناس در استنفورد است، یک مقاله در ژورنال «نیچر» منتشر کردیم که نشان می‌دهد با هوش مصنوعی می‌توان مطالعه این لنزهای گرانشی را بیش از 10 میلیون بار تسریع کرد. ظرف چند سال آینده تلسکوپ‌های جدید بیش از صد هزار لنز گرانشی پیدا خواهد کرد. به همین دلیل این روشی که ما پیشنهاد کردیم، می‌تواند تنها روش قابل اجرا برای مطالعه چنین تعداد زیادی از لنز‌ها باشد.
* طرح پژوهشی‌ای که هم‌اکنون روی آن کار می‌کنی یا در آینده قرار است کار کنی، چیست؟
تمرکز کاری من همیشه روی لنزهای گرانشی بوده و در آینده هم امیدوارم این مطالعه را ادامه بدهم. با این نتایج جدید که ما راجع به هوش مصنوعی داشتیم، خیلی هیجان دارم که این روش را برای مسائل دیگر در رابطه با لنزهای گرانشی هم به کار بگیرم.
* از نظر شما، محققان ایرانی تا چه اندازه در زمینه پژوهش‌های فضایی پیشرفت داشته‌اند و در مقایسه با تحقیقاتی که در آمریکا انجام می‌شود، وضعیت ستاره‌شناسی در ایران چگونه است؟
من خیلی از جامعه ایرانی باخبر نیستم. نه اخبار می‌خوانم و نه در فیس‌بوک هستم. اما در ستاره‌شناسی کلا به نظر می‌رسد که ایرانی‌ها کم نیستند. این چند وقت بارها اسم‌های ایرانی روی مقالات می‌بینم.
* محبوب‌ترین ابزاری (ابزار الکترونیک) که از آن استفاده می‌کنید چیست و برای چه کاری؟
لپ‌تاپم و برای کار.
* زمان‌هایی که اوقات فراغت دارید، آیا با گوشی خود بازی می‌کنید؟ چه بازی موبایلی یا کامپیوتری دوست دارید؟
من از حدود پنج سال پیش دیگر تلفن ندارم! معمولا همه اطرافیانم وقتی می‌فهمند خیلی تعجب می‌کنند. چند روز پیش یک نفر به من گفت خیلی تعجب می‌کنم که کسی که روی هوش مصنوعی کار می‌کند، خودش تلفن ندارد! اما من فهمیدم که بدون تلفن زندگی خیلی راحت‌تره!
* شما سال‌ها در ایران زندگی و تحصیل کرده‌اید و حدودی با جوانان ایرانی آشنایی دارید. میزان سواد و علمی جوانان ایرانی را در چه سطح می‌بینید؟
به نظرم در ایران علاقه به علوم خیلی زیاد است. فکر می‌کنم جوان‌های خیلی باهوشی در ایران وجود دارند که خیلی علاقه‌مند به علوم هستند. به علاوه، فکر می‌کنم در ایران اصول علم خوب تدریس می‌شود. مثلا دانشجوهای ایرانی مکانیک کوانتوم را به خوبی دانشجوهای آمریکایی و کانادایی می‌دانند. اما چیزی که در ایران شاید مشکل داشته باشد، کیفیت پژوهش در مقاطع بالاست و به نظرم به دو دلیل است: اول از همه فکر می‌کنم به دلیل مشکلات سفر به ایران یا از ایران به جاهای دیگر است.
من سالی چند بار از آمریکا به اروپا یا ژاپن برای شرکت در کنفرانس‌های مختلف می‌روم. حتی الان خیلی از کنفرانس‌ها در کشورهای آسیایی مثل ویتنام برگزار می‌شود. اما سفر کردن به ایران برای غیر ایرانی‌ها (و حتی برای ایرانی‌ها) محدودیت‌هایی دارد. از طرفی هم ایرانی‌ها در ایران بیشتر مشکل دارند که از ایران خارج بشوند. این در حالی است که پژوهش‌های علمی دیگر محدود به یک دانشگاه نیست.
دانشمندان همدیگر را در کنفرانس‌های مختلف می‌بینند تا راجع به پژوهش‌هایشان صحبت کنند و این موضوع به دانشمندان کمک می‌کند که هم بفهمند موضوعات مورد علاقه جامعه علمی جهانی چیست و هم در عین حال دستاوردهای خودشان را ترویج بدهند.
دومین دلیل هم سرمایه‌گذاری ملی است. کشورهای اروپایی در رشته ستاره‌شناسی، سرمایه‌گذاری زیادی می‌کنند. به طور مثال، برای ساخت تلسکوپ آلما که من با آن کار می‌کنم، نزدیک دو میلیارد دلار هزینه شده است. البته همه این پول فقط از یک کشور نیامده است؛ چندین کشور مختلف شامل کانادا، آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا با هم سرمایه‌گذاری کردند. من نمی‌خواهم ایران را با این کشورها مقایسه کنم اما در کل فکر می‌کنم رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری در علم می‌تواند باعث رشد پژوهش‌های علمی در ایران بشود.
* آیا دوست دارید برای زندگی به ایران برگردید؟ فکر می‌کنید چه امکاناتی باید در ایران وجود داشته باشد تا دوست داشته باشید در ایران زندگی کنید؟
من خیلی سال است که ایران را ندیده‌ام (حدود 16 سال). امیدوارم بتوانم به زودی به ایران سفر کنم و به همسرم و پسر کوچکم ایران را نشان بدهم. اما به دلیل شرایط زندگی‌ام فکر نمی‌کنم بتوانم در ایران زندگی کنم.
گفت‌وگو از نسترن صائبی
انتهای پیام/
